Ísafold - 16.03.1898, Blaðsíða 2

50
sem að vísu hvað tölurnar snertir er
ekki í öllum atriðurn alveg rjett, en
það nounar samt litlu — og svo til
Laga fyrir sparisjóðinn á Sigluf., sem
1. þm. Árn. og aðrir geta efiaust
fengið að sjá í skjalasafni landshöfð-
ingja, og svo einnig prentuð, þó að
jeg ekki nú muni að tilgreína staðinn
annarsstaðar en í viðskiptabókum við
sjóðinn.
Að svo mæltu legg jeg undír al-
mennings dóm, hvort framangreind
ummæli 1. þm. Árn. sjeu á rökuin
byggð, og hvort hann hafi haft ástæðu
til að draga sparisjóðinn á Siglufirði
út úr öðrum framfaratilraunum lands-
manna í þessa átt og »stimpla« hann
sjerstaklega með þessum orðum: »ef
sparisjóð skyldi kallaa. 011 þessi um-
mæli þingmannsins komu okkur hjer
því undarlegar fyrir, sem við álitum,
að þessi þingmaður væri öðrum þing-
möcnum kunnugri •sparisjóðnum á
Siglufirði; að mÍDnsta kosti fóru æði-
mörg brjef hjer á árunum um hann
milli mín og fyrverandi kaupstjóra
Gránufjelagsins. En það þætti mjer
fróðlegt að vita, hvort aðrir sparisjóð-
ir eða peningastofnanir í landinu gefa
viðskiptamönnum sínum betri kjör en
hinn fátæki sparisjóður á Siglufirði,
með því að láta vera minna en |°/o
vaxtamismun á innieign og útlánum
úr sjóðnum. Og til þess að bæði 1.
þm. Árn. og aðrfr geti gert nákvæm-
ari samanburð á »eigingirni« þeirri,
sem sparisjóðsstofnun á Siglufirði stjóm-
aðist af og forstaða haus, skal jeg, á-
samt því sem er áður greint, geta
þess, að allt fram að árinu 1889 var
engínn eyrir tekinn fyrir gjaldkera
störf við sjóðinn, jafnvel þó að lög
sjóðsins heimiluðu það, en þá vai/far-
ið að borga 50 kr. fyrir þau og nú
næstl. ár var gjald þetta hækkað upp
í 75 kr. Sjóðurinn hefur sem sje
verið á allgóðum framfaravegi síðan
1892, því þá voru innlög — eins og
áður er getið — komiu niður í liðug
10,000 kr. úr 16,500, er þau voru hæst,
en nú síðastliðið reikningsár voru inn-
lög orðin nálægt 19,000 kr., auk vara-
sjóðs, sem orðinn er liðug 2,700 kr.,
jafnvel þó tekið hafi verið nokkuð af
ágóðanum næstliðin ár í verðlaun og
styrk þann, er jeg nefndi hjer að
íraman, eins og reikningurinn mun
sýna, þegar hann nú bráðlega birtist
almenningi, eins og vant er.
Að lyktum er það mín einlæg ósk,
að háttvirtur 1. þm. Árn. líti nnldari
augum á sparisjóðsstofnunina á Siglu-
firði hjer eptir en hingað til, og að
hann leggi nú sín beztu meðmæli fram
við bankastjórann í Reykjavík til þess,
að bankinn veiti sparisjóði þessum ráð
yfir einhverju lítilræði af fje sínu, segj-
um 3—5000 kr., með vœgum kjörum,
mót handveði í áreiðanlegum veðskulda-
brjefuin, sem einmitt var eitt af fund-
armálum á sparisjóðsfundinum 7. þ. m.
,og mun verða sótt um beina leið til
bankastjórnarinnar. — Jafnvel þótt
sparisjóðurinn hafi þróazt vonum fram-
ar nú síðari árin í hinum fátæku og
afskekktu sveitum hjer, þá hefir þó
eptirspurn eptir peningum verið mörg-
um sinnum meiri en sparísjóðurinn
hefir getað leyst af hendi, og er hjer
svo tilfinnanleg peningaekla, að ekkert
verulegt verður framkvæmt, er að sóma
og gagni mætti verða, ef einhverjir
kynnu að hafa áræði og vilja til þess.
Svo sem dæini þess get jeg nefnt, að
jeg veit til, að 2 síðustu árin hefir
verið fengið lán hjá prívatmönnum,
er nemur 4500 kr., er sparisjóðurinn
gat ekki veitt vegna peningaleysis; en
hlutaðeigendur kusu heldur að snúa
sjer að privatmönnum með þetta held-
ur en bankanum, af því að þá hefði
þurft ef til vill margítrekuð brjefavið-
skipti og þeir hefðu þurft að vera von,
biðlar að láni úr honutn hálft eða
heilt ár.
Samkvæmt áðurnefndri sparisjóðs-
fundarályktuu leyfi jeg mjer að biðja
hinn háttvirta ritstjóra »ísafoldar« að
ljá línutn þessum rúm í blaði sínu.
Hraimum 11. febr. 1898.
E. B. Guðmundsson
(pt. form. sparisj. á Siglufir()i).
Litli-Hvammur.
Eptir
Einar Hjörleifsson.
XI.
Solveigu hafði ekki orðið svefnsamt
um nóttia — ekki fremur en Sigurgeir.
það hafði ekki leynt sjer, að hann bjó
yfir einhverju daginn áður. Hún gat
ekki á heiili sjer teiiið. Hvað gat
það verið? Hvers vegna mátti hún
ekki fá að vita það? jbað er æfinlega
hart fyrír konur að 8pyrja og fá ekk-
ert svar, enda þótt þær spyrji um það,
sem þeim ketnur ekkert við. En þetta
kom henni við. Henni kom allt við,
sem hryggði Sigurgeir. En auk þess
var enginn vafi á því, að þetta snerti
hana sjálfa beinlínis — hún var al-
veg sannfærð um það. Sigurgeir hafði
næstum því sagt það kveldinu áður,
þegar hann skildi við hana í stofunni.
Hvað gat það verið? Hafði Sigurgeir
sagt föður sínum það, sem hún hafði
nú um stuqd vonað, að hann mundi
s_egja henni sjálfri, og faðir haDS svo
lagt blátt bann fyrir? þaðvar Svein-
birni líkt, að þykja hún of fátæk handa
syni sínum. En það var ekki það.
Sigurgeir var ekki sú rola, að láta hug-
fallast út af öðru eins. f>að var eitt-
hvað annað. Hvað gat það verið?
þessu var hún lengi að velta fyrir
sjer um nóttina. Og þegar Sveinbjörn
kallaði á hana um morguninn, þóttist
hún vita, að dú væri ráðning gátunnar
í vændum, og var heldur en ekki for-
vitin. Hvað gat það verið.
Sveinbjörn var sýniiega í geðshrær-
ingu. það voru rauðir flekkir um and-
litið á honum og svo mikill óstyrkur
var í höndunum á honum, að hann
ætlaði ekki að geta tekið utan um
lykilinn til að tvilæsa. Jafn-auðsætt
var, að hann reyndi að leyna þvi og
fara að öllu sern stillilegast.
»Jeg ætla ekki að hafa langan for-
mála að þvi, sem mig langar til að
segja þjer, Solveig mín«, tók Svein-
björn til máls. »Jeg er orðinn svo
gamall, að jeg hef lært að fara styztu
leiðina, þegar jeg rata hana. Allt af,
síðan þú komst hingað í vor, hef jeg
hugsað mjer, að þú ættir ekki að þurfa
að hrekjast hjeðan#.
Svo þagnaði hann drukklanga stun’d.
Solveigu fór að verða heittum hjarta-
ræturnar. Hún hjelt, að Sveinbjörn
ætlaði að fara að flytja mál sonar síns.
En hvers vegna í ósköpunum sendi
Sigurgeir föður sinn? Gat það verið,
að hann hefði ekki einurð á að nefna
það sjálfur?
»Og eini vegurinn til þess er auð-
vitað sá, að þú verðir konan mín«,
bætti svo Sveinbjörn við.
Solveig ætlaði ekki að trúa sínum
eigin eyrum. Hún starði á Sveinbjörn
eins og tröll á heiðríkju. Hún hjelt
sjer hefði hlotið að misheyrast.
»Að jeg verði hcað'! sagði hún svo
nokkuð hvatskeytlega. «Konan mín«,
sagði Sveinbjörn hálf-kindarlegur.
Honum fannstnæstum því, hann heyra
hryggbrot í málróm hennar.
»Er þjer alvara, Sveinbjörn?«
»Já, víst er mjer alvara«, svaraði
hann hálf önuglega. »Er jeg sá gár-
ungi, að þú hafir ástæðu til að halda,
að jeg segi þetta í galsa?«
Svo honum var alvara! Solveigu lá
við að fara að hlæja. Henni fannst
það eitthvað svo skoplegt, hvernig hún
hafði misskilið hann. og bónorðið sjálft
svo kátlega fráleitt. íjún svaraði
samt kurteislega:
»það getur ekki orðið«.
»Gættu nú að, hvað þú segir, Sul-
veig mín«, sagði Sveinbjörn. »það
munu flestir kalla, að þú neitir gæfu
þinni, ef þú tekur þvert fyrir þetta.
Og ekki mundi faðir þinn ætlast til
þess. Jeg mun reyna að gjöra mitt
tíl, að þú svarir þessu á þá leið, sem
mig langar til. Svaraðu ekki í fljót-
ræði. Hugsaðu þig vel um«,
»Jeg þarf ekkert um það að hugsa,
og jeg vona, að þú misvirðir það ekki
við mig. það getur ekki orðið -— al-
drei nokkurn tíma«
»Hvers vegna ekki ? Efþað ervegna
Sigurgeirs, þá er þjer óhætt að trúa
því, að það verður aldrei neitt úr
neinu ykkar á milli. Er það hans
vegna?«
»Jeg er frjáis manneskja«, svaraði
Solveig, og var ekki trútt um þykkiu
í rómnum, »og er ekki skyldug til að
færa ástæður fyrir öðrueins og þessu.
þjer er nóg að vita það, að þetta,
sem þú fer fram á, verður aldrei —;
hvernig sem allt veltist, þá er ekkí til
neins að nefna pað«.
Svo lauk hún upp hurðinni og fór
út og ofan stigann. Sveinbjörn kom
á hælana á hetini, en hann fór út úr
húsinu. Reiðhestur hans var rjett við
túnið. Sveinbjörn fór rakleiðis til
hans, hnýtti snæri upp í hann, tevmdi
hann heim og lagði á hann. Svo fór
hann inn og hafði fataskipti.
»,Jeg ætla að skreppa út í kaupstað«,
sagði hann við Solveigu, þegar hann
kom út aptur ferðbúinn. »Jeg býst
við, jeg korni við í Holti. þú munt
ekki vilja, að jeg skili neinu til for-
eldranna þinna?«
»Nei — ekki nema jeg biðji að hedsa«.
»Jeg kem heim aptur annað kveld,
ef guð lofar«, sagði Sveinbjörn svo,
kvaddi Solveigu vingjarnlega og agði
af stað.
Solveig mætti Sigurgeir í anddyrinu
og hann bað hana að koma með sjer
inn í stofuna.
»Hvað vildi pabbi þjer?« spurði Sig-
urgeir, þegar þau voru komin þangað
inn.
»Hvað heldurðu?« sagði hún bros-
andi. Enn fannst henni þetta vera
hlægilegt.
•Biðja þín?« sagði Sigurgeir.
• Hvernig vissirðu það?«
»Hverju svaraðirðu?#
»Ja — hverju heldurðu, jeg hafi
svarað? Jeg hjelt, þú vildir ekki eiga
mig — fyrir stjúpu, — svo jeg —«
Hann tók utan um hana undir hönd-
unum og hún vafði handleggjunum
um háls honum — —.
Góðri stundu síðar fóru þau hvort
til sinnar vinnu, ljett í lund og fagn-
andi, eins og ung hjónaefni eiga að
vera. Lífið var bjart eins og heið-
skír sumardagur og ekkerfe var til í
öllu sólskininu nema þau ein.
Morguninn eptir var sunnudagur,
og þá var Solveig komin í allt annað
skap. Hún var farin að hugsa urn
það, sem Sveinbjörn haföi sagt, að hann
ætlaði að koma við í Holti. Hún
bjóst við óánægju, vafningum og bar-
áttu. Hún gat ekki hugsað sjer, að
neitt gæti orðið til þess að svipta þeim
sundur — hún sá engin ráð til þess.
það var enginn minnsti slæðingur í huga
hennar af efa um það, að Sigurgeir
sæti við sinn keip. En samt varhún
hrædd — hún vissi ekki við hvað.
það vareinhvern veginn orðið dimmt í
hug hennar, og hún hafði veður af
vofum allt í kring um sig.
AlþýðumenntunÍK.
I»að sem P.jetur og Páll segrja
um liana.
Eptir alþýðukennara.
VI.
Gajgnfræðaskólariiir.
Misjafnlega er um þá dæmt, og ó-
mildir eru dómarnir ástundum. Ekki
eru þeir neitt svipaðir realskólum í
öðrum löndum.
það er ofur-eðlilegt, því að svo
nefndir real-skólar í öðrum löndum hafa
allt annað markmið en vorir gagn-
fræðaskólar, sem svo eru nefndir.
Menntunarkröfur þeirra (o: realskól-
anna) hafðar la,ngtum hærri en vorra
gagnfræðaskóla.
Einmitt það. þesair gagnfræðaskól-
ar okkar eru hvorki heilt nje hálft;
þeir veita bara hálfmenntun, sem ekki
er til annars en ills eins, hún kemur
inn þeirri hugmynd hjá ungum mönn-
um, að þeir sjeu orðnir lcerðir; lær-
dómshugmyDdinni fylgir aptur það, að
þeir þykjast ekki þurfa að vinna ær-
leg verk, þeir verða of »fínir« til þess-
þessir svo kölluðu real-stúdentar ganga
fínni en presturinn sjálfur, stundum
bágt að sjá mun þeirra og Mmervu-
sonanna, sem einir eru rjett bornir til
»stúdents«-nafnsins. það er ekki von,
að bændum gangi vel að fá vinnufólk,
ef þessu vindur frsm með aðsóknina
að gagnfræðaskólunum. Hvar lendir.
það, ef allir verða lærðir og enginn
vill vinna?
Já, það mundi vafalaust lenda í
mestu varidræðum, ef svo færi að allir
hættu að vmna: en við því er varla
hætt, og allra sízt mundi gagnfræða-
skólunum gefandi sök á því. það má
vel vera, að sú alda, sje nú að ganga
yfir landið, að mörgum ungum mönn-
um þyki flest annað fýsilegra en al-
menn líkamleg vinna. Embættafýsn-
in er víst eigi minni nú en áður. enda
er hún alin upp í ungum mönnum
bæði af foreldrum, sem þykir sú staða
eptirsóknarverðust fyrir sonu sína, og
af landsstjórninni, sem veitir svo auð-
veldan aðgang að því að »stúdjera«.
Enn sem komið er standa þó eigi
mjög mörg embættismannaefni iðjulaus
á torginu.
það getur vel verið, að ýmsir, sem í
gagnfræðaskólana ganga, misskilji svo
tilgang þeirra, að þeir ímyndi sjer, að
skólarnir eigi að vera verksmiðja til
að búa til slæpinga, sem hvorki eru
hæfir til andlegrar nje líkamlegrar
vinnu; en hitt er eins víst, að margir
haía allt annan skilning á þeiin, skilja
þá svo, að ætlunarverk þeirra sje það
að gera nemendurna að hæfari til
vinnu, um leið og þeir gjöra þá næm-
ari við andlegum áhrifum af lestri
bóka og hæfari til að mennta sig sjálfa,
eptir því sem tími vinnst til og
atvik leyfa. því fer svo fjarri, að hjer
á landi sje of rnikið af nokkurn veg
inn menntuðum alþýðumönnum, aó
enn eru í mörgum sveitum vandræði
að fá menn í sveitarstjórn og til að
sitja í sýslunefndum t. d., sem til
þess sjeu sæmilega hæfir, ekki at því
að menn vanti greínd og lífsreynslu,
heldur af því, að þá skortir almenna
menntun til þess, einmitt- þá þekkingu,
sem gagnfræðaskólarnir veita. Aðsókn-
in að þessum skólum má því gjarna
haldast að skaðlausu. það er ekki
hætt við, að þeir ungu meun, sem
skilja rjett tilgang skólanna,— ogþeir
eru margir — leggi úrftr i bút, eptir
að þeir koma heim. þó að benda
megi á einhverja ónytjunga, sem ein-
hvern tíma hafa gengið í skóla, þá
sannar- það ekki, að óbeit á viunu sje
skólanum að kenna; þeir hinir sömu
hefðu verið ónytjungar, þó að þeir