Ísafold - 16.03.1898, Blaðsíða 3

hefðu í engan skóla komið. Við eig-
um svo mikið af letingjum, sem ekki
vinna nema lítinn part af árinu rjett
til að geta lifað,,og ganga annars iðju-
lausir; já, mikjnn hóp manna, sem
kjósa heldur að ve.ra sveitarlimir og
lifa á annara sveita, heldur en að
leggja á sig vinnu, og enginn þeirra
hefir lært sinn hugsunarhátt í skólun-
um. Enda væri það ráð vænlegasi,
að leggja gagnfræðaskólana sem fyrst
niður, ef þei'r innrættu nemendum sm-
um slíkan hugsunarhátt, ef þeir væru
gróðrarstía fyrir slæpinga.
Letingjana má alstaðar finna. Hjer
finnum við þá í bændastöðunni eigi
síður en annarsstaðar. Eru ekki dæmi
til þess, að bændur, alveg óskólagengn-
ir, 8em einhverra bluta vegna hafa
talið sig í heldri bænda röð, hafa hætt
alveg að vinna, þegar er þeir sáu sjer
það fært? jpeir vilja lifa eins og lá-
varðar og láta aðra vinna fyrir sjer.
— Eða þá allir þeir kaupmenn, sem
hafa þotið upp á seinni árum, eins og
njólar í hlaðvarpa? . Menn af ýmsu
tagi, einkum ef til vill iðnaðarmenn,
sem ekki hafa nennt að i£ka iðn sína,
þótt náðugra líf að verzla. þessi löng-
un eptir næðissömu, hægu lífi, löngun
eptir einhverju öðru en líkamlegri
vinnu, sýnist vera talsvert almennur
kvilli; en það er ástæðulaust að segja,
að sú sýki hafi dreifzt út frá gagn-
fræðaskólunum, eða sje sóttuæmari
meðal þeirra, sem í þá skóla hafa
gengið, héldur en annara.
J>að væri óeðlilegt, að menn, sem væru
vanir líkamlegri vinnu, gætu orðið
henni frábitmr af því að fást við bók-
nám eina tvo vetrartíma. Hitt er alls-
endis eðlilegt, að menn, sem á unga
aldri eru settirtil náms, og aldrei læra
neitt til vinnubragða, að þeir verði ó-
hæfir til líkamlegra starfa, eptir að
þeir hafa vorið við nám ein 8—12 ár.
Ef slíkir menn eru einhverra hluta
vegna taldir óhæfir til embætta, eða
embætti eru ekki til hauda þeim, þá
eru þeir illa staddir. peir eru venju-
lega orðnir frábitnir vinnu, enda ó-
gjaldgengir í þá skuld. f>eir eru of
fínir til að vinna og verða því opt að
vandræðaræflum; fara svo opt f ýmis-
legt brall. f>eir hafa opt kostað landið
talsvert fje, en verða því aptur að
engu liði. f>að, að þeir verða »gagn-
laus byrði jarðar«, er þó engan veginn
hið versta. Verra er hitt, þegar þeir,
án þess að hafa nokkurn hæfileika til
þess, fara að gerast leiðtogar þjóðar-
innar, t. d. með því að gefa út blöð,
sem eðlilega eru til einskis nýt; það
væri þakkar vert, að rnaður, sem svo
er staddur, lifði á eintómum »plötu-
slætti«, og talaði ekki til fólksins um
unnað en peninga.
Allar líkur eru til þeSs, að vinnu-
fólks6klan stafi alls ekki af alþvðu-
menntunar-umbrotunum; miklu frem-
m er líklegt, að húu eigi að nokkru
} ti að rekja rót sína tjl þess, að of
margir sækja til embættastjettarinnar.
þo að ekki sje enn mjög margt um
embættismannaefni hjer á landi, þau,
er eugin embætti geta fengið, þá er
aðgætandi, að margt af íslenzkum
embættismannaefnum fer tiL útlanda,
einkum Danmerkur, og hverfa úr sög-
unni fyrir ísland, eptir að miklu hefir
verið kostað til náms þeirra.
Við þessu er ekki gott að gera; hver
verður að hafa Ieyfi til þess að ráða
sjer; annað væri ekki «frelsi«. En
eitt gæti Iandstjórnin gert; hún gæti
varast að ginna unga menn að óþörfu
til embætti88töðunnar; reyna heldur á
einhvern veg að gera verkleg störf
fýsileg, og leiðina til nauðsynlegrar
undirbúningsmenntunar undir þau auð-
sótta. Aðsóknina að • mbættismanna-
menntuninni þarf allra sízt að auka;
en á verklegri menntun hefir þjóðin
mikla þörf. Alþýðumenntunina þarf
því enn að auka, bæta og gera S'3m
almennasta. Hinir fullkomnari al-
þýðuskólar, gagnfræðaskólarnir, sem
svo eru kallaðir, eru að engum veru-
legum notum fyrir þetta land, öðrum
en þeim, að veita þa almenna menntun,
setn bæði hverjum bónda er nauðsyn-
iegt að hafa, til þess að geta tekið
sæmilega þátt í stjórn sveitarmálefna,
og leysa vel af hendi önnur störf, sem
þjóðfjelagið« legsur bændum 4 herðar
— og hverjum ungum manni ernauð-
synlegt til þess að geta aflað sjer
verulegrar sjermenntunar, hvort heldur
er til búnaðar eða sjómennsku, verzl-
unarstarfa, kennslustarfa, eða annara
starfa, sem ekki heimta þó vísindalega
menntun til undirbúnings.
f>etta hlýtur að vera ætlunarverk
þeirra; en þetta ætlunarverk er líka
afar-mikilsvert fyrir framtíð þjóðar-
innar, og því er það fje allra síztept-
ir teljandi, sem til þeirra er varið.
f>að er illa á haldið, ef það ber ekki
eins góða vexti til handa þjóðfjelaginu
og hver önnur fúlga, sem greidd er
úr sameiginlegum sjóði þjóðarinnar,
landssjóði.
------■ I ^ - -
Verzlanir
Thomsens og' Fiscliers.
Mjer var það sönn ánægja að sjá það
af 85. tölubl. »ísafo]dar« þ. á., að hr. kaup-
niaður H. Th. A. Thomsen hafði rækilega
íhngað greinar þær, er jeg ritaði um verzl-
un hans og hr. Fischer’s, þó hann sæti nú
í Kaupm.höín.
Að visu skerðir það nokkuð ánægju
mina, að hann í þessari siðari gréin sinni
sviptir mig aptur skáldaeinkunuinni, sem
liann skenktimjer í fyrri greinioni, en það
verður að taka því eins og hverju öðru
mótlæti, með þögn og þoiinmæði. Það
var alilrei við þvi að bnast, að sú einkunn
yrði endingargóð, því jeg hef aidrei feng-
ið orð fyrir að hafa þegið til mnna af
þeirri gáfu (skáldskapargáfunni), svo það
var þess vegna nauðalitið af mjer að taka.
Hitt kann jeg mætavel við: að hr.
Thomsen kallar hina síðari grein mina »bull«
og »lokleysu«, því þess háttar vottorð eru
menn æfinlega vanir að gefa þeim ritsmíð-
um mótparts sins, sem þeir ekki treysta
sjer til að andmæla með gildum ástæðum.
i’eirri »skynsamlegu áiyktun«, sem herra
Thomsen þykist draga af spurningu minni,
læt jeg hann ráða; jeg get ekki verið
að mótmæla hénni, og ekki get jeg heldur
verið að senda honum vottorð til Kaiuun.-
liafnar, sem sanni sögu mina, þó jeg gæti
fengið það, ef jeg vildi.
Að siðustu vill þó herra Thomsen
gleðja mig með þvi að tileinka mjer »spá-
dómsgáfu«, sem jeg man samt ekki eptir
að hafa orðið var við, en honum þykir
hóla á hjá mjer, að likindum i grein minni,
hinni síðustu. Jæja.
»Lítið er betra en ekki neitt«, segir mál-
tækið.
Hann nefnir það liklega »spádómsgáfu«
að jeg gat þess til, að hr. Thomsen mundi
nú sem fyrri fylgja fiskprisum Fischer’s-
verzlunar, þó hann ekki hefði lofað því.
Þessi tilgáta min var byggð á reynsln.
Þetta hefir hr. Thomsen ávallt gjört áð-
ur, þó honum hafi máske ekki ætíð' fallið
það ljúft. — Jeg veit að hann man það,
þegar jeg, sumarið 1890, varð að sýna
honum reikning minu fra Fischer s verzlun,
til ]ws8 að eiun af Thomsens betri við-
skiptamönnum fengi hjá honum sama verð
fyrir saltfisk sinn og jeg fekk lijá Fischer s
verzlun árið áður; en |»að stóð þá heldur
ekki lengi á þvi, að hann fengi 50 kr.
fyrir hvert skpd. af nr. 1, eins og jeg hjá
Fiseher.
Þetta veitir mjer þó hægt að sanna, því
maðurinn lifir enn, sem upphótarinnar
varð aðnjótandi.
Og svo fer jeg nú elcki longra út i þetta
efni, en vona að hr. Thomsen misvirði
það ekkí við mig, þó svar mitt verði
stntt í þetta sinn; jeg þykist hal’a svo fáu
að svara. Auk |iess veit, jeg ekki nema
honum kunni að mislíka eitthvert orð, ef
jeg rita lengra, en það vildi jeg varast,
að styggja liann.
Jeg vona að hann kippi þá ekki af mjer
aptur »spádómsgáfunni«, sern hann til-
einkar mjer í þessari sinni s'ðustu grein.
MjtT hefir ávallt þótt, fróðlcgt og
skemmtilegt að eiga tal við hr. Thonisen
uni verzlunarefni, og ]i«> jeg okki ætið liafi
trúað sem hezt því, sem hann hefir viljað
fra*ða niig á, uiii verzlunarganginn hjer og
erlendis, |iá er það engan veginn honuni
að kenna, hehlnr sjálfsagt fáfræði minni.
Landakoti H. des.hr. 1897.
Guðmundur Gudmundn.son.
f Sieniundur Guðim ikI-soh
prentari andaöist 12. þ. mán. úr
lungnatæring, ekki hálffimmtugur, f. í
Olafsdal í Dalasýslu 18. okt. 1854.
Nær tvítugsaldri komst hann í læri
hjá Einari heítnum prentara, sigldi
haustið 1876 til Hafnar sjer til frek-
ari frama að undirlagi Jóns heit. land-
ritara Jónssonar og útgefanda ísafoldar,
er höfðu í ráði að koma hjer upp nýrri
prentsmiðju, kom með hana vonð eptir,
Jsafoldarprentsmiðju, og var yfirprent-
ari við hana næstu árm. Tveirn árum
síðar, 1$79, sendu eigendnr prentsmiðj-
unnar hann til Lundúna, að kaupa
hraðpressu og læra á hana, hina fyrstu
braðpressu hingað til lands (nú á Isa-
firði), og leysti hann það vel af hendi.
Vorið 1883 ætlaði hann alfarinn til
Vesturheims meðfólksitt, en hvarf aptur
í Skotlandi, útvegaði sjer þá um haust-
ið nýja prentsmiðju þar og rak hjer
prentiðn fyrir sjálfan sig hin næstu
missiri; seldi síðan áhöldin; það er
Ejelagsprentsmiðjan, sem nú er. Lagði
þá niður iðn sína og stundaði eingöngu
vesturfaraerindrekamennsku, fyrir An-
chorlínuua, f>á varð hann brátt al-
tekinn af hinu alkunna, illkynjaða
meiui, áfengissóttinni, sem opt leggst
hvað þyngst á atgervismennina, og
mátti heita að hann bæri ekki sitt bar
upp frá því, — komst til Ameríku
(New York) 1891, í bjargráða skyni,
en hvarf von bráðar aptur, — þangað
til fyrir fám missirum, veturinu 1895
—96, að hann komst fyrir góðra manna
tilstilli í drykkjumannahæli á Jótlandi
í lækninga skyni; var hann þar nokkra
manuði, með svo góðum árangri, að
hann mátti heita albata eptir. J>á
um sumarið seinna 1896 gekk hann
enn í þjónnstu Isafoldarprentsmiðju,
var í ráðum um útvegun á nýjum
hraðpressum handa henni og steinolíu-
gangvjel til að hreyfa þær, í stað hand-
afls, hinni fyrstu þess kyns vinnuvjel
hingað til lands, sem reynzt hefir ágæt-
lega. Leysti það starf allt mikið vel
af hendi, stýrði hraðpressum prent-
smiðjunnar upp frá því, þangað til
hann lagðist banaleguna nú fyrir
nokkrum vikum.
jþað er ekki ofmælt, að Sigm. heit-
inu var framúrskarandi gáfumaður.
Hann var í smni mennt, 1 prentiðn,
langfiemstur allra sjer samlendra
manna, bæði að því er verklega kunn-
áttu snertir og bóklega þekkmgu,
hafði framazt í henni ekki einungis í
Danmörku, heldur einnig á Englandi
(Lundúnum, Edinaborg og Glasgow) og
í Ameríku, og var auk þess vel að sjer
í ýmsu öðru, er leikmönnum er ótítt,
þar á meðal 3 — 4 höfuðtungumálunum
uýju, einkum ensku. Honum lá að
kalla hvað eina í augum uppi, er hann
gaf sig eitthvað við. Hann var gleði-
maður mikill, skemmtinn og fyndinn.
— Hann lætur eptir sig konu (dóttur
Torfa heit. prentara) og 5 börn í æsku
— elztu synirnir 2 farnir að nema
prentiðn (í Isafoldarprentsm.).
LandNgufuskipsútgerðin.
A þinginálafniuli, sem haldinn var að
Heydalsá í Strandasýslu 30. des. f. á. — en
þann fund sóttu auk þingmannsins um 20
kjósendur, — var að loknum umræðum um
samgöngumálið samþykkt svolátandi fund-
arályktun í einu hljóði:
»Fundurinn lýsir megnri óánægju yfir
álasi því, er alþingi hefir- orðið fyrir í
ýmsum hlöðuni fyrir landssjóðsútgerðina
og metur ]iað ástæðulaust og markleysu
eina. Telur fnnduriun, að alþingi eigi miklu
fremur þökk skilið og viðurkenningu þjóð-
arinnar fyrir öll afskipti sín af þessu máli«.
Þjóðvinafjelags-almanakið og
túnasljettun.
I athugasemilum viö skýrslurnar um túna-
sljettnn, sem prentaðar eru í Þjóðv.fjel.-
alm. 1898. snuprar útgefandinn báðar Skapta-
fellssýsiurnar, eða sjerstaklega þó eystri
sýsluna, fyrir, hvað lítið þar sje unnið að
túna .siljettun.
Það ec leiðinlegt, þegar inn i jafn-fróð-
legar og þarflegar skýrslur slæðast slikar
staðleysur.
Utge'f. hefir sjálfsagt ekki vitað það, að
'‘þýfð tún«, eptir því sem það orð er
ískiiið t. d. í Arness- og Rangárvallasýslu,
eru ekki til milli Jökulsár og Lónsheiðar.
Jarðlag er hjer svo, að vaillendis-jörð er
mestmegnis sljett frá náttúrunnar hendi, og
þó að suinstaðar votti fyrir þýfí, þá hefi
jeg þó hvergi í túnum hjer sjeð neinn þann
þúfnareit, sem ekki væri kailaður vel »högg-
fær«, þar sem nm veruiega þýfð tún er að
ræða, og þúfnareitir í túnum held jeg, sem
sagt, ekki að sjen tíí, nema ef til vill á
stöku stað austast og vestast, en flatarmál
þeirra samanlagt er hvvrfandi stærð í saui-
anbnrði við [iað, seni sijett er.
Um þetta hefði útgefandinn átt að geta,
sem ástæðu þess, að sijettun er litil i þess-
um sýslum, og hefði hann verið gagnkunn-
ugur, þá gat hann iíka get.ið um, að mikið
af því, sem talið er túna-sljettun i vestri
sýslunni, er útgrœðala, gjörð á svipaðan
hátt og túnin við Reykjavík, en er talið
sem sljettun i húnaðarský’rslunnm, af því
þær hafa ekki sjerstakan dálk fyrir út-
græðslur.
Að ætla sjer að sljetta tún, sem frá nátt-
úrunnar hendi er rennsljett, mundi [iykja
hjákátlegt, liklega viðar en í Skaptafells-
sýslu.
Kirkjub.kl. la/i 1898.
Guðl. Guðmundnson.
Veðnrathugranir
i Reykjavik eptir landlækni Dr. J. Jónas-
sen.
. N ■- í+ -O £ £ S Hit.i (á Celsius) Loptvog (millimet.) Veðurátt.
á nátt(um hd. árd. siðd. árd. slðd.
5. 0 + 1 734 1 718.8 Sv h bSvhv d
6. 0 0 7-6.4 73o.6 Sv h d;Sv h d
< . -f-1 0 741.2 744.2 v h biv h d
8. 1 -f- 1 744.2 7.3.9 0 b Sahvd
9. -r4 — 4 726.4 72,9.0 Svhvd Svbvd
10. — 4 - 4 729 0 729.0 SvhvdiSv h d
11. — 4 — 3 72 .0 729.0 Sv h d Svhvd
12. -ú-5 +- 3 ,23 9 723.9 a h diSv h d
13. — 8 -f- 4 726.4 731.5 Nabvdi 0 d
11. "h 9 0 L 4 1 713.1 Sv h djSv h d
15. -f- 4 ■+ 8 718.8 744.2 Sv h b Nvhvd
16. ~r ° • «,I 756.9 762.0 0 b 0 b
-- 7 — 2 762 0 767.1 a h dl 0 b
18. 19. — 10 — 5 4- 3 764.1 759 5 759.5 v h bv h d N h b
20. “ ö -í- 3 767.1 767.l|N h blN h b
21. -6 3 767.1 7620 0 b 0 b
9*2 ___ 9 4- 3 • 56.9 751., Sa h dHv h d
23. — 2 0 746.8 739.1 Sv h dl 0 d
24. — 3 0 736.6 734.1 a h bla h d
25. — 2 0 734.1 741.<ía h b a h b
26. — 2 0 746.8 749.3|Sv h di 0 b
27. -h 4 0 74*>.8 711.7lSv h bla h d
28. -r- 8 -+ 3 741.2 756.9 0 b N h d
1 — 2 — 1 762.0 767.1|N h h N h b
2. -L3 _i_ *2 769.6 772.2ÍN h h.N li h
3. - 10 + 5 774.7 772.2 0 b 0 b
4. “5- 5 0 764.5 749..) a hv d Salhvd
5. 0 + 1 751.8 754.4 0 b 0 d
6. 0 + 4 <62 0 764.5 0 h | 0 h
7, + 1 + 3 759.5 751.8 Sa hvh Sv h d
8. 0 0 749 3 736.6 Sv h djSv hvd
9. -r-b 4 741.7 749.3 SvhvdjSv h d
10 -r 3 -+ 1 751.9 736 (5 a hv d|a hv d
11. -r 2 -L 1 734.1 734.1 Sv h djSv h d
Banatilræði
á Georg ^Grikkjakonungi^ að hafa
verið veitt eigi alls fyrir löDgu, að því
er frjetzt hefir uaeð enskum botnverping,
er kom inn á Akranes fyrir fáum dög-
um. Konungur var að aka í vagni
fyrir utan borgina (Aþenu) með dóttur
sinni. f>á veittust að honum 3 bófar
með skammbyssur í höndum og skutu
á vagninn. En hvorugt þeJrra feðgina
sakaði, euda flýðu bófarnir óðara, er
þeir höfðu hleypt úr byssum sínum.