Ísafold - 11.06.1898, Blaðsíða 2

146
tunnur á skipsfjöl, flutt til Danmerkur
og svo seld þaðan til Hollands og Belg-
íu.
Með því að byrjunin tókst svona
vel, var útgerðin aukin, 5 skútur alls
gerðar út til Jslands árið 1892.
Enginn vaíi er á því, að kolaveiðar
Dana við laland hefðu nú á skömm-
um tíma elfst til mikilla muna, ef
þeir hefðu fengið að vera nokkurn
veginn einir um hituna. Fin einmitt
um- þetta leyti fóru Englendingar að
reka fiskiveiðar við ísland af miklu
kappi, og afleiðingm af því var sú, að
ógrynni afíslenzkum kola voru flutt til
Englands og ofl'yhu markaðinn þar.
|>að sem ekki seldist í Englandi var
flutt til Hollands og Belgíu, og verðið
lækkaði svo í þessurn löndum, að verzl-
un Dana með íslenzka kolann varð
þar fyrir mjög miklum halla.
Eftir að samkepnin var orðin svona
áköf, lá það í augum uppi, að ættu
Danir að hafa nokkurn hag af fiski-
veiðum við Íslaud, urðu þeir að kosta
kappsum að koma veiðinni nýrri frá ís-
landi á enska markaðinn, og þess vegna
komst á samningur fyrir árslok 1892
milli nokkurra skútuútgerðarmanna og
botnvörpuveiðafélagsins »Dan« um að
stunda veiðar við Jsland í fé-
lagi. Skyldi »Dan« leggja til flutninga-
gufuskip til þess að flytja fiskinn freð-
inn á markað í Hull, og kostnaði og
útgjöldum skift milli útgerðarmanna
allra í hlutfalli víð veiði þeirra.
Féiagið »Dan« hafði síðan 1890 stund-
að veiðar í Norðursjónum með tveim-
ur gufuskipum, »Dania« og »Hafnia«,
en ágóðinn hafði verið lélegur, svo að
álitlegt þótti að flytja sig til Islands.
Var búist við góðum ábata, bæði vegna
þess, hve mikið þar er af fiski, og svo
fyrir það, að Danir stóðu þar betur
að vígi en aðrir, Englendingar sérstak-
Iega, þar sem þeim var heimílt að
stunda veiðar innan landhelgi.
En höfuðstóll fólagsins var ekki svo
mikill að það hefði efni á að kaupa
flutningaskipið, sem til þess þurfti.
J>að hafði verið amíðað á Englandi og
átti að kosta um 120,000 kr. Félag-
ið sneri sér því til stjórnarinnar og
bað um 70,000 kr. lán. Stjórnin og
ríkisþingið tóku beiðninni vel og veittu
lánið með 3% ársleigu og 8000 kr. af-
borgun á ári.
jpegar árið 1893 var nýja skipið,
»Cimbria« fullgert. þ>að var fyrsta
flokks flutningaskip, 150 smálestir,
hafði um 11 til 12 mílna hraða og
lestarrúm mikið til að flytja fiskinn.
1 júnímán. hélt það til Islands. Ekki
var ástæða til annars en að búast við
góðum árangri. En svo rak hvert ó-
happið annað. Fiskur var yfirleitt
með minna móti við Island þetta ár,
og einmitt um það leyti, sem gufu-
skipið kom þangað, var sérstakur fiski-
ley8Ístími. Formennirnir voru ókunn-
ugir á Islandi, héldu nú skipum sín-
um af einum firðinum á annan og alt
af gekk þeim jafnilla. Og að lokum
strandaði »Hafnia« á skeri í Reyðar-
firði, fór þar í spón; en hin tvö gufu-
skipín, »Cimbria« og »Dania«, héldu til
Englands, aflalaus. Skúturnar voru
kyrrar við Island og söltuðu veiðina
eins og árin áður, en fengu lélegt verð
fyrir hana.
Fyrir óhöpp þessi varð árið 1893 ó-
heillaár fyrir fiskiveiðar Dana við Is-
land. Félagið »Dan« beið 13,000 kr.
tjón við strand »Hafníu«, og af fiski-
veiðunum sjálfum varð hallinn 1885
kr. á »Daníu« og 5918 kr. á »Cimbríu«.
Skúturnar köfðu svo lítinn ágóða af
veiðinni, bæði fyrir samkepnina og
fyrir það, hve illa gekk að koma fisk-
inum nýjum á markað, að löngunin
til að fást við fiskiveiðar við Island
rénaði til mikilla muna.
Arið eftir, 1894, var »Cimbria« ein
send til Islands til heilagfiskiveiðar
og svo ein skúta. Arangurinn var
mjög lélegur, og yfileitt lá það í aug-
um uppi, að allri útgerð frá Danmörku
til fiskiveiða við lsland, mundi
innan skamms verða hætt. Að
hinu leytinu var þeim það ljóst, er
stóðu fyrir þessum fyrirtækjum, að
það~væri ekki óhöppin ein, sem vald-
ið hefðu tjóni tvö árin undanfarin,
heldur væri fleiru um að kenna, sem
mönnum var ekki fullkunnugt um.
|>ess vegna sótti ég um bráðabirgða-
lausn úr þjónustu sjóliðsstjórnarinnar
sumarið 1894 og steig á skipsfjöl í
Cimbríu í Hull, í því skyni að kynna
mér ástandið. Kg dvaldi á skipinu
nokkurn tíma við strendur Islands,
meðan það var að veiðum, og eins á
landi í ýmsum fjörðum og í Reykja-
vík, og þá varð mér það ljóst, að það
var alveg rétt stefna, sem tekin hafði
verið, og líkleg til góðs árangurs, að
flytja fiskinn nýjan til markaða með
sérstökum flutuingaskipum. En jafn-
fratnt var óhjákvæmilegt að búa að
ýmsu leyti í haginn fyrir þessar| fiski-
veiðar.
I fyrsta lagi (;varð að leita öflugri
ráða en áður til þess að girða fyrir
samkepni við útlendinga með því að
reisa skorður við hinni miklu veiði
þeirra í landhelgi. Til þess að fá því
framgengt varð að endurbæta löggæzl-
una með/stróndum fram til muna, með
því að senda þangað eitt eða fleiri hrað-
skreið herskip. Svo varð og að færa
niður ýmsa meiri háttar útgjaldaliði,
einkum ábyrgðargjald skipa, sein stunda
fiskiveiðar við ísland. Keppinautar
vorir, Englendingar, borga að meðal-
tali 2 til 3%, en fyrir ábyrgð á dönsk-
um skipum varð að greiða 8h(0; á-
byrgðargjald »Cimbríu« einnar nam
10,000 kr. eða þar um bil. Annað-
hvort urðu menn því að vátryggja
skipin hjá einhverju útlendu félagi, sem
báuð góð kjör, eða ríkið varð að veita
styrk til ábyrgðar gufuskipa, eins og
það hafði um mörg ár styrkt þilskipa-
ábyrgðina. Til þess að fá góða skip-
stjóra, varð að gera dönskum fiski-
mönnum, sem tekið höfðu enskt fiski-
mannapróf og lært á enskum fiskiskip-
um, auðveldara að komast að skip-
stjórn á dönskum skipum. Til þess
að sjá um söluna á ensku mörkuðun-
um þurfti að setja vel færan, danskan
umboðsmann ; á þann hátt höfðu ýms
önnur lönd farið að. Og loks þurfti
að útvega nóg af skipum til þess að
taka þátt í fiskiveiðunum, því að alt
fyrirtækið þurfti að vera nokkuð víð-
tækt, ef það átti að geta borgað sig,
og til þess að draga úr útgjölduuum,
sem voru töluverð, þurfti að koma upp
ísgeymslu á Islandi.
Fyrir alúðarfylgi stjórnar og ríkis-
þings og stuðning þann, er stjórn fiski-
veiðafélagsins »Dan« veitti málinu,
fekst öllum þessum ráðstöfunum fram-
gengt. Arið 1895 sendi stjórnin varð-
skipið »Hejmdal«, eitt af nýjustu varð
skipum hennar, til Islands; til bráða-
birgða veitti hún styrk til ábyrgðar á
fiskiveiðagufuskipum, en sameinaði
hana síðar ábyrgðinni á öðrum fiski-
skipum, sem stendur undir stjórn fiski-
veiðafélagsins danska og nýtur styrks
af ríkinu. Hún skipaði umsjónarmann
á Englandi og leyfði að veita prófs-
vottorð öllum dönskum fiskimönnum,
sem enskt vottorð höfðu. J>á var það
eitt eftir, að fá nægan skipafjölda til
að reka veiðarnar.
Vantraustið á þessum veiðum var
svo mikið í Danmörku, að ekki virtist
'0 ’
vinnandi vegur að vekja áhuga á þeim.
»Dan« gerði því samning við enskc fé-
lag, sem átti að stunda veiði utan
landhelgi með þremur gufuskipum.
»Dan« átti að gera út »Daníu« og leigja
annað gufuskip í viðbót, og auk þess
var það sér í útvegum um barkskip,
sem lagt var við akkeri á Onundarfirði
til ísgeymslu. »Cimbria« og annað
gufuskip enskti áttu í viku hverri að
koma veiðinni á en3ka markaðinn.
f>essi fyrirætlun komst í framkvæmd
1895. Að eins ein seglskúta fór til Is
lands það ár, og átti fiskiútflutninga-
félag Vendils hana. fað félag hafði
fengið ríkis8tyrk til þessa fyrirtækis, og
þar sýndi það sig, hve mikið gagn get-
ur verið að aðstoð ríkisins, þegar rétt
er með hana farið; því að hefði ekki
þessi skúta baldið veiðunurn áfram,
hefði að líkindum verið algerlega hætt
við þær á seglskipum.
Arið 1895 áttu sér stað töluverðar
framfarir. I stað tjónsins, sem verið
hafði árin áður, varð nú 2961 kr. hag-
ur á »Cimbríu« og 5010 kr. hagur á
»Daníu«. Agóðinn af seglskips-útgerð-
inni varð 6,300 kr., sem útgerðarmað-
urinn hefir í skýrslu sinni tjáð sig á
nægðan með. Sagt er, að þessi góði
árangur sé einkum að þakka eftirliti
»Hejmdals« með fiskiveiðum útlendinga
og svo vikulega sambandinu við enska
markaðinn.
Af því að svona vel bafði nú gengið
1895, voru 6 skútur gerðar út árið eftir
til fiskiveiða viðjlsIaDd : »Prins Valdé-
mar«, »Prinsesse Marie«, »Nordvest« og
• Emilie Franziska«, öll frá Frederiks-
havn, »Maagen« frá Hol'oæk og
»Kristine« frá Esbjerg. Barkskipið
•Roraai sendi »Dan« til ísgeymslu og
auk þess »Cimbríu«, »Daníu« og leigu-
gufuskip til fiskiveiða. Félag eitt í
Esbjerg gerði og út gufuskipið »Mel-
pomene«. Otgerðin hafði þannig rétt
við aftur, en nú henti »Dan« það ó-
happ, að Englendingar neituðuað senda
veiði sína með »Cimbríu«, af því að
þeim leiðst ekki lengur að vera að
veiðum í landhelgi. Fyrir útgerðina í
heild sinni var þetta ekki mikill bagi,
því að nú voru svo mörg dönsk skip
farin að stunda veiðina, en fyrir »Dan«
var þetta tjón, því að ísgeymslan varð
nú óþörf. Félagið varð að 'selja bark-
skipið, og tapaði auðvitað á því. En
danski flotinn rak veiðina öfluglega og
ágóðinn fór mjög vaxandi. A »Cimbríu«
varð hann 8422 kr., á »Daníu« 1490
kr., en á seglskipunum frá 12 til 15/
af kaupverðinu.
Síðastliðið ár voru jafnmargar segl-
skútur og gufuskip frá Danmörk að
fiskiveiðum við Island eins og árið áð-
ur, og jafnvel þótt ekki hafi verið nema
eitt flutningaskip á ferðinni, »Cimbria«,
og sambandið því hálfsmánaðarlegt að
eins við enska markaðinn, þá hefir á
góðinn af seglskipunum orðið tnjög vel
viðunanlegur.
Af gufuskipunum hefir ágóðinn orðið
nokkru minni en árið áður, sem eink-
um er því að kenna, að flutningaskipið
var ekki netna eitt, því að gufuskip,
sem ekki hafa útbúning til að geyma
veiðina, þurfa að geta komið henni frá
sér í hverri viku, ef hún á að koma
óskemd til markaðar. A »Dauíu« varð
því dálítið tjón við ísland 1897, 1680
kr., en hún vann það vel upp við fiski-
veiðar annarsstaðar og hafði við árslok
allmikinn ágóða. »Cimbria« fékk 5°/o
eða 6070 kr. í ágóða við ísland, og hinn
hluta ársins var henni lagt upp.
Ein seglskútan, »Emilie Franziska«,
bilaðist til muna 1897, rak sig á sker
í Lónfirði, var flutt þaðan til Seyðis-
fjarðar, höfð þar um veturinn, og svo
var henni komið heim til sín.
Síðastliðið ár hefir veiðin mikið verið
stunduð í fjörðum og flóum austan-
lands. Arin áður höfðust menn ein-
göngu við fyrir norðvesturlandinu. En
í júlí og ágúst fer fiskurinn út úr fjörð-
unum þar, og þess vegna hafa menn
nú reynt ýmsa firði frá Seyðisfirði og
norður eftir. En mælingar voru ó-
fullkomnar og menn ókunnugir botnin-
um, og af því stöfuðu miklir örðugleik-
ar og tímaeyðsla. Eftir lok veiðitím-
ans komu því áskoranir til stjórnar-
innar um að bæta úr þessu, og afleið-
ingin varð sú, að í fjárlögunum 1898-
-—99 var veitt fé til mælinga og veiði-
rannsókna við Island, og er svo ráð
fyrír gert, að á þeirn verði byrjað
sumarið 1898.
A þessu ári verða víst gerðar út til
Islands töluvert fleiri skútur en áður,
og öll líkindi til, að tvö flutuingagufu-
skip verði á ferðinni, svo að til enska
markaðarins náist í viku.hverri.
Seglskipin, sem eru við íslandávorin
og sumrin, stunda ostruveiðar fyrir
ströndum Hollands og Englahds á
vetrum.
Höf. leggur að lyktum mjög mikla
áherzlu á þýðingu þá, er það hafi fyrir
Dani, að leggja rækt við fiskiveiðarnar
við Island.
Dr. Valt. Guðmundsson
Og
rangar þýðingar.
Mucli ado about uothing.
það hefir verið svo frá því fyrsta, er
Stjórnartíðiudin fóru að koma út, að
ritarinn við landshöfðingjaembættið hef-
ir haft á hendi ritstjórn B-deildar
þeirra, og því jafnan þýtt eða þýða
látið þau ráðgjafabróf, er þar hafa
veriðj birt. Eg verð því að taka til
mín ávítur herra dr. phil. Valtýs Guð-
mundssonar í tölublaði Jsafoldar, því
er út kom í gær, út af rangri þýðiug
á ráðgjafabréfi frá 29. maí 1897, sem
prentað/er í Stjórnartíðindunum 1897,.
B. bls. 119—125. En af því ég þyk-
ist ekki eiga að öllu skildar ávítur dr.
Valtýs Guðmundssonar, leyfi ég mér
að beiðast upptöku á eptirrituðum at-
hugasemdum í heiðrað blað yðar,
herra ritstjóri.
Eftir því sem kent var við báskól-
ann í Kaupmannahöfn síðast, er ég
vissi til, fer meðferð mála í ríkisráð-
inu þannig fram. Mál þau, hvort lög:
eru eða önnuKmál, er koma eiga til
umræðu í ríkisráðinu, eru borin þar
upp af ráðgjafa þeim, er málefnið heyr
ir undir verksvið hans. Ráðgjafi þessi
skýrir frá skoðun sinni um málið og.
leggur til um það, gefur atkvæði sitt
(votum). Ef hinir ráðgjafarnir hafa
ekkert sérlegt að athuga við tillögur
þess, er málið flytur, eigi óska frek-
ari skýringa, eða konungur eigi óskar
að heyra álit hinna ráðgjafanna um
málið, situr við atkvæði tillögumanns-
eins, og hinir ráðgjafarnir leggja ekk-
ert til málsins; og það er það venju-
lega. Síðan leggur konungur rirskurð
sinn á málið. J>ótt hinir ráðgjafarnir
þannig oftast nær eigi leggi neitt til
þess mál8, er einn þeirra hefir fram
að flytja, þá er seta þeirra í ríkisráð-
inu eigi þýðingarlaus fyrir því, því að
svo er litið á, að et' þeir eru eigi sam-
þykkir tillögum þeim, er koma frá
einum þeirra í ríkisráðinu, þá séu þeir
skyldir til að hefja mótmæli; sé því
þögn þeirra samþykki, epda skuli þeir
jafnt ábyrgjast ráðstöfun þá, er um en
að ræða, og sá, er málið ber upp.
þ>essa meðferð mála hafði ég í huga,
er ég þýddi málsgrein þá, er dr. V. G_
tilnefnir. f>að er aðallega orðið »For-
handling«, sem hann telur rangt þýtt. *
Að þýða það með orðinu »meðferð«,
eins og dr. V. G. gerir, datt mér
að vísu í hug, en hætti þó við
það, af því að orðið »meðferð« svarar
alls eigi til »Forhandling« heldur »Be-
handling«. Eg tók því það ráð, að
byggja á því sem mér hafði verið kent
um ríkisráðið, og segja með eigin orð-
um hugsun þá, er ég hélt að lægi í
hinu umþrætta orði. J>að virðist vera
orðið »atkvæði«, er sérstaklega hefir