Ísafold - 10.09.1898, Qupperneq 2

218
taki lán upp á sína ábyrgð hinum
bjargþrota heimilum til forsorgunar.
|>etta er hinn ramasti misskilningur
og ranghermi. Vér tókum það skýrt
og greinilega fram, að vér mundum
leitast við, eftir mætti, að afstýra
vandræðum, fyrir það fyrsta til ágúst-
mánaðar loka, eða í lengsta lagí þang-
að til menn kæmu alment heim til
heimila sinna, sem nú eru fjarverandi.
Lengur mundi það ekki verða hægt,
allra sízt ef atvinna manna yrði mjög
léleg yfir sumartímann, eða mishepn-
aðist.
Vér þykjumst ekki hafa vald til að
heimta af eignamönnum hreppsins, að
þeir á móti vilja sínum láti af hendi
eignir sínar eða veðsetji þær í almenn-
ings þarfir; þeirri aðferð hefir ekki
heldur verið beitt enn í nokkrum
hreppi á landinu, svo ég viti til, þó
harðrétti hafi borið að höndum. Vildi
einhver vera svo góðviljaður sveitarfé-
lagi voru, að láta a£ hendi eign sína,
því til hjálpar, þá mundum vér taka
því með þökkum ; en ég hygg, að flestir
hér í hreppi muni hafa þörf á að grípa
til eigna sinna þetta árið, ef lán feng-
ist út á þær, sem ég tel mjög óvíst,
eftir því sem sýslumanni fórust orð á
síðasta sýslunefndarfundi. Hann kvaðst
þá ekki vita, hvar lán fengist til að
bjarga þessum eða öðrum hreppum,
sem hjálpar kynnu að þurfa ; þó mein-
ar hann að vér getum fengið það, án
aðstoðar sýslunefndarinnar, eða án
hennar milligöngu.
f>að getur verið, að bjargræðisástand-
ið í sumum hreppum sýslunnar sé ekki
betra en hér, en trauðlega trúi ég því,
sem sýslumaður segir : að Garðahrepp-
ur sé einn í þeirra tölu, sem þrátt
fyrir hina næmu sómatilfinningu hrepps-
nefndarinnar þar h fir getað þegið
8—9 þúsund kr. atvinnulán 2 síðustu
árin upp á kostnað sýsluvegasjóðsins
og á þann hátt skert fjárframlög til
vegabóta framvegis annarsstaðar í sýsl-
unni. Ef hingað í hreppinn hefði ver-
ié veitt jafnmikil peninga-upphæð;
ef vér þess utan hefðum hér í hreppi
æðsta embætti8mann sýslunnar, út-
lendan stórkaupmann og aðra smærri
kaupmenn með þjónum sínum til að
bera byrðina með oss, þá mundum vér
hvorki biðja um hallærislán nó styrk.
En þó vér segjum ástæður hrepps vors
eins og þær eru, þá get ég ekki fundið,
að það sé neinn ósómi, hvorki fyrir
hreppsfélagið né hreppsnefndina, nema
ef vér sjálfir með óspilsemi, óreglu
eða leti værum valdir að vandræð-
unum.
Ég man svo langt, að það þurftu
ekki 5 fiskileysisár í röð til þess að
kvartað væri yfir bjargarvandræðum í
sjávarhreppunum, víðar en í Vatnsl.-
strandarhreppi; en sá var munurinn
þá, að sýslunefndin fann það skyldu
sína að hjálpa og gjörði það líka. Vér
höfum þó haft þá sómatilfinningu, að
endurborga lán það aftur, sem þá var
veitt, þegar efni vor og kringumstæður
leyfðu. Gott væri, ef allir aðrir hrepp-
ar sýslunnar stæðu oss jafn-framar-
lega í því efni.
|>rátt fyrir það munum Vér ekki
óska þess, að vér þyrftum að taka
slíkt lán oftar, því satt er það, sem
Hallgrímur kvað: »f>raut er að vera
þurfamaður þrælanna í Hraununum.*
|>að mun engin hreppsnefnd leika sér
að því að taka vaxtalán upp á hrepp
sinn; svo þungt veitti mörgum áð borga
afturþað, sem þá var þegið hér og margir
borguðu mest, sem einskis nutu af
láninu.
Vanþökk sú, sem sýslum. getur »m
að hreppsnefndin bér hafi fengið fyrir
þessa viðleitni sína »jafnvel frá sínum
eigin hreppsbúumt kemur oss ekki á
óvart. það hafa lengst af verið aðal-
laun flestra hreppsnefnda í sjávar-
hreppunum, og þykir OS3 því ekki
nema sjálfsagt að fá að halda þeim
launum óskertum.
f>að hefir jafnvel komið fyrir, að
hreppsnefndir hafa fengið vanþökk í
laun hjá yfirboðurum sínum fyrir það,
Bem þær hafa gjört í bezta tilgangi
fyrir sveitarfélag sitt, og þarf hrepps-
nefnd Vatnsleysustrandarhrepps sann-
arlega ekki að kvarta yfir því, að hún
í því tilliti hafi verið afskift, síðan
seinustu sýslumannaskifti urðu. Samt
vil ég ekki fullyrða, að það sé á rök-
um bygt, sem sumir ætla: að vér
Strandarmenn höfum verið olnboga-
börn sýslumanns lengst af síðan hann
kom hér til valda, enda þó það í ýms-
um tilfellum hafi litið svo út. En
þetta er í fyrsta sinn, sem ég veit til
að hreppsnefndin hér hefir verið grunuð
um að herma rangt frá ástæðum hrepps-
búa sinna og biðja um lán eða styrk,
án þess að þurfa þess með.
Landakoti 30. ágúst 1898.
Guðvi. Guðmundsson.
Landsbankinn.
Síðasta reikningságrip bankans er
tekur yfir tímabilið frá 1. aprll til 30.
júní þ. á., ber með sér, að bankinn
hefir á^ því tímabili veitt lán gegn
ýmiskonar tryggingu, að upphæð sam-
tals .................. 125 þús. kr.
Eu aftur á móti hefir
bankanum eigi verið endur
goldið af lánum meir en
rúmar ................. 44 — —
og hafa útlánin því á
þessu tímabili aukist um 81 — —
Víxla oij ávíxanir hefir bankinn
keypt fyrir rúm 164 þús. kr. á nefndu
tímabili. Hér um bil sama upphæð
hefir aftur goldist bankanum fyrir
víxla og ávísanir, er innleystir hafa
verið.
Hlaupareikningsinnliig voru alls rúm
231 þúsund kr., en útborgað var aftur
á móti 201 þús. kr., og hafði innstæð-
an því aukist um 30þús. kr. á reikn-
ingstímabilinu.
þar á móti lækkaði sparisjóðsinn-
stœðuícð um 54 þús. kr., með því að
innlögin voru eigi meiri en 182 þús.
kr., þó að útborguð væru 236 þúsund
krónur.
Skuld landsbankans við Landmands-
bankann danska þokaðist niður um
29 þús. krónur.
Af verðbréfaforða sínum seldi bank-
inn erlend verðbréf fyrir tæpar 97
þúsund krónur.
I byrjun reikningstímabilsins var
peningaforði bankans 112 þúsund kr.,
en eigi nema 47 þús. kr. í lok þess.
Hagur bankans var 30. júní þannig,
að bankinn átti:
1. Skuldabréf fyrir ýmis konar lánum,
að upphæð alls ..... 1527 þús. kr.
2. Erlend verðbréf og
skuldabréf Reykja-
víkurkaupstaðar, eftir
gangverði 354 — —
3. Víxlaog ávísanir ... 166 — —
4. Húseignir í Reykja-
vík og fasteignir lagð-
ar út fyrirlánum tæp 43 — —
5. Peninga í sjóði 47 — —
6. Ýmislegt 26 — —
alls 2163 þús. kr.
Sama dag var seðlaskuld bankans
til landssjóðs (ónýtum seðlum skilað
landsjóði, en nýir eigi fengnir í stað-
inn) .................. 485 þús. kr.
Innstæðufé á hlaupa-
reikning........#.... 185 — —
Innstæðufé með spari-
sjóðskjörum ........ 1063 — —
Skuld til Landmands-
bankans.............. 181 — —
Varasjóður bankans ... 185 — —
Varasjóður fyrv. spari-
sjóðs Reykjavíkur ... 12 — —
Ýmislegt geymslufé..... 52 — —
alls 2163 þús. kr.
Nýr stjórnmála-
ritliöfundur.
Skemtilegur stjórnmála-rithöfundur
hefir verið að láta ljós sitt skína í
*þjóðólfi« í sumar. Ymist kallar hann
sig J. B. eða Jón Bjarnason. Ohætt
er að fullyrða, að í ritrabbi hans sé
ekki nokkur heil brú, ekki nokkurt
orð af viti sagt, svo að kalla, að því
undanteknu, sem hann prentar orðrétt
upp eftir öðrum mönnum.
En vitleysan er skemtileg, skringi-
leg, kátleg — hvað menn nú vilja
kalla það — af því að rembingurinn
er svo óviðjafnanlegur, sannfæringin
um spekina svo óbifanleg mitt í fá-
fræðinni og einfeldninni.
Hér eru örfá dæmi til sýnis:
I.
J. B. kemur með fyrirspurn.
»En getið þér nú, víðförla farand-
frú«, (o: valtýskan sem höf. kallar
»Valtyssu« — ekki vantar fyndnina!)
•komið með eitt einasta dæmi, svo sera í
næturgreiðaskyni, upp á það, að nokk-
urt þing nokkurstaðar hafi unnið nokk-
urt dómsmál móti ráðgjöfum?«
Ef ekki léki orð á því, að höf. væri
aldraður uppgjafaprestur, mundu flest
ir geta þess til, að aá, sem samið hef-
ir ofanskráða spurningu, hafi ekki ver-
ið kominn til vits og ára 1884. J>að
lá sannarlega ekki í láginni, sem þá
gerðist í Noregi. Og fá dæmi munu
þess vera í Norðurálfunni annarsstaðar
en> á lslandi, að meun, sem enga hug-
mynd hafa um þá atburði, hafi kom-
ist að í blöðum með mjög reigingsleg-
ar ritgerðir um ráðgjafaábyrgð og önn-
ur lögfræðisleg stjórnmál.
II.
J. B. bendir á »rætur Valtýskunnar*.
»Næstu og glöggustu rætur hennar
má rekja frá þjóðfundinum 1851. þá
kom frumvarp frá stjórninni um stjórn-
arfar á Islandi. 1 því var málefnum
landsins skift í æðri og lægri mál.
Hin æðri málin voru æðstu embættis-
menn (!!) og skólamálin. þau skyldu
liggja undir konung, ríkisþing og ríkis-
ráð, en alþing mátti engin afskifti af
þeim hafa. I lægri málum skyldi það
hafa ráðgjafaleyfi, þingið skyldi hafa
hér um bil sama afl og vald eins og
á árunum, áður en það var lagt nið-
ur«.
Er það ekki af skarpskygni mælt að
tarna, piltar?
»Nœstu og glöggustu rætur« þess
stjórnartilboðs að vér fáum íslenzku-
mœlandi ráðgjafa, stm ekki hafi iiðrum
stjórnarstörfum að sinna, mœti á al-
þingi og beri fyrir því ábyrgð allra
sinna stjórnarathafna, er annað stjórn-
artilboð, nær því hálfrar aldar gamalt,
sem fer í þá átt, að alþingi megi eng-
in afskifti hafa af æðstu embættis-
mönnum né skólamálum, og eingöngu
hafa ráðgjajaleyfi (!!) í hinum óceðri
málum.
Einst ykkur ekki ræturnar liggja
nokkuð nœrri og vera furðu glöggarl
Skyldleikinn væri náttúrlega auðsær,
— ef nokkurt atriði væri í öðru til-
boðinu, sem ekki væri þveröfugt við
alt, sem í hinu stendur.
Manni detta í hug orðin, sem höfð
erU eftir einhverjum fyndnasta kenn-
aranum, sem verið hefir við lærða
skólann hérna: »f>að er alveg rétt að
öðru leyti en því, að það er gersam-
lega hringlandi vitlaust«.
III.
J. B. prédikar um »löggilding« ráðgjafa vors
í ríkisráðinu.
»Undír eins og alþingi semur við
Islandsráðgjafann með þeim böndum,
sem grundvallarlögin og atkvæði ríkis-
ráðsins leggja á hann, hefir það í
raun og veru löggilt hann í ríkisráð-
inu og meðferð og úrslit ríkisráðsins
á hverju einasta Islandsmáli, hvað
sem orðsnápar fleipra«.
þessi kynlega meinloka hefir ekki
hlaupið í J. B. fyrstan manna. Mik-
ilsvirtur og gáfaður þingmaður kom
með hana á alþingi í fyrra í sýnilegu
hugsunarleysi. Og geta má nærri, að
hún stóð ekki lengi þvers um fyrir
viti nokkurs manns þar. f>ví að það
stóð ekki* lengi á svarinu: þurfi ekki
annað til þess að »löggilda« ráðgjaf-
ann í ríkisráðinu en það að alþingi
semji við hann meðan hann á þar
sæti, þá hefir sú löggilding farið fram
fyrir löngu. Íslandsráðgjafinn hefir
setið í ríkisráðinu síðan haun varð til
og alþingi hefir alt af við hann samið.
J. B. lætur mikið yfir því, hve vand-
lega hann hafi lesið þingtíðindin og
hvetur aðra til að gera það líka. það
er lítið gagn að slíkum lestri, ef menn
skilja ekkert í því, sem þeir lesa. Fá
um dylst víst af þessu, hve djúpsett-
ur skilningur J. B. er á ræðum þing
manna.
IV.
J. B. sýnir fram á afleiðingar »Valtýskunar«.
»En nóg er samt í henni kænskan
til að koma stjórnarfari hér í líkt horf
og hér var á 17. og 18. öld. þá voru
hér danskir höfuðmenn og danskir
stiftbefalingsmenn«.
Viturlega er nú tilgetið!
Beinasta afleiðingin af því að lög-
gjafarþing vort fái að beita áhrifum
sínum beint á ráðgjafann er sú, að
stjórnarfarið komist í líkt horf eins og
á 17. og 18. öld, þegar ekkert lög-
gjafarþing var tíl hér á landi, og land-
inu var stjórnað af dönskum höfuðs-
mönnum og dönskum stiftbefalings-
mönnum!
Flest þykir nú boðlegt, sem íslend-
ingar eiga að þiggja!
Vér látum sitja við þessi dæmi, þótt
fá séu, í þetta sinn. f>au eru tekin
hér um bil af handa hófi úr þessum
óviðjafnanlega vitlausu »þjóðólfs« grein-
um og nóg er þar eftir ótalið af sama
taginu.
En væri það nú ókurteisi eða á-
stæðulaus afskiftasgmi að skjóta því
til starfsbræðra vorra í blaðamensk
unni, hvort þeim lízt ekki að bægja
öðrum eins þvætcingi -frá blöðum sín-
um?
Getur það verið, að þeir geri sér í
hugarlund, að annað eins bull sé skyn
sömum mönnum ánægjuefni, eða auki
fróðleik og glæði vitsmuni hinna, sem
miður eru að sér?
Hins er þó naumast til getandi að
nokkurt blað geri viljandi leik að því
að þyrla upp sem svörtustu vitleysu-
moldviðrinu.
Óveitt prestakall.
Hof í Vopnafirði, Norður-Múlapró-
fastsdæmi. Metið kr. 2960,57. —
Augl. 5. septbr.
Prestsekkja er í brauðinu, sem nýt-
ur eftirlauna af því samkvæmt lögum
3 október 1884.
A brauðinu hvíla 2 embættislán til
húsabóta, annað að upphæð 2700 kr.,
sem afborgast á 27 árum með 100 kr.
árlega auk vaxta, og hitt 256 kr., sem
afborgast á 20 árum með kr. 12,80 auk
vaxta.
Veitist frá fardögum 1899. Umsókn-
arfrestur til 20 nóvember.
Með »Hólum«
fór aftur þ. m. til Austfjarða Olafur
læknir Thorlacius með frú sinni er *
hann kvæntist 2. þ. m. (Ragnhildi
P. Eggerz), Haraldur Briem, og fl.;
en til útlanda þeir félagar Dan. Bruun
og Jóhannes Klein málari.