Ísafold - 21.09.1898, Síða 2

226
því starfi — þó að hitt taki auðvitað
út yfir, þegar reynt er móti betri vit-
und að óvirða það í augum almenn-
ings, eins og því miður er ekkí dæma-
laust.
I Dorðaustanverðu ríkinu Norður
Dakota er stórt landflæmi, sem að
miklu leyti er bygt af lslendingum.
Syðri hlutanum af þeirri bygð veifir
síra Friðrik J. Bergmann prestsþjón-
ustu, hefir þar þrjá mannmarga söfn-
uði. En nyrðri hlutanum komst hann
ekki yfir að sinna nema mjög lítið.
Söfnuðir höfðu myndast þar að nafn-
inu, en enginn veigur í þeim orðið
vegna prestsleysisins. Að örfáum
mönnum undanteknum, var allur þorri
manna þar annaðhvort með öllu frá-
hverfur kirkju og kristindómi eða
sinnulaus í þeim efnum.
Tveir örlitlir söfnuðir þar höfðu samt
áræði til að ráða síra Jónas, þegar
hann hafði lokið námi sínu á presta-
skólanum. I þeim báðum hafa frá-
leitt venð meira en 300 manns, að
öllum börnum meðtöldum.
Síðan hafa bætst við prestakall hans
3 nýir söfnuðir, sem hann hefir sum-
part stofnað, sumpart vakið úr algerðu
dái. Nú eru að minnsta kosti 1300
manns í söfnuðum hans.
jþegar hann varð prestur, var ein
kirkja íslenzk á þessu svæði. Hún
hefir síðan verið löguð og prýdd að
stórum mun. Tvær kirkjur voru í
smíðum, önnur mjög stutt komin. Við
þær báðar hefir verið lokið. Og svo
hafa 2 verið reistar algerlega frá
grunni. Alt á einum fimm árum í
einu prestakalli! Alt með frjálsum
samskotum frá íslenzku bændafólki!
Hvernig eru nú þessar kirkjur?
Ekki alls fyrir löngu hefir kirkjum
Vestur-íslendinga verið lýst fyrir Is-
lendingum sem skemmuræflum, er
kallaðir væru »kirkjur«, en væru vit-
anlega með öllu óhæfileg guðsþjónustu-
hús. Ætli sú lýsing sé sem allra sam-
vizkusamlegust?
Ég veit ekki nákvœmlega, hvað mik-
ið þessar kirkjur hafa kostað með því,
sem í þeim er. En aldrei munar það
miklu, ef ég segi, að þær hafi kostað
7500 dollara samtals — tuttugu og
sjö þúsund sjö hundruð og fimmtíu
krÓDur.
Að meðaltali hefir þá hver kirkja
kostað 5,550 krónur.
fægar menn nú hafa það hugfast, að
ódýrara er að reisa timburhús vestra
en hér á landi, þá vona ég að þeim
skiljist það, að koma“megi upp full-
myndarlegum sveitakirkjum fyrir þetta
fé. Sumar af þessum kirkjum hefi ég
séð. Myndir hefi ég sóð af þeim öllum.
f>ær, sem lítilfjörlegastar eru af þeim,
mundu hvervetna hér á landi þykja
virðuleg guðshús. f>ær, sem fallegast-
ar eru, taka að fegurðinni til, að minsta
kosti í mínum augum, svo langt fram
beztu kirkjum hér á landi, að þar
kemst enginn samjöfnuður að.
Vitanlega lýtur það, sem hér hefir
verið á bent, að ytri hliðinni á kirkju-
legu starfseminni. Um hina innri get
ég auðvitað ekkert sagt. En sé því
svo farið, sem margir trúmenn halda
fram, að trúarlífið megi mikið markaaf
altarisgöngunum, þá er það ekki ófróð-
legt atriði, að í söfnu*i síra Jónasar
gengu í vor hátt á fjórða hundrað
manns til altaris, samkvæmt skýrsl-
um í »Sameiningunni« um það efni.
Auk starfseminnar heima í söfnuð-
um sínum er síra Jónas A. Sigurðsson
atkvæðamaður mikill í kirkjufélaginu.
f>rjú síðustu árin hefir hann verið
skrifari þess, og ekki þarf annað en
Iesa tíðindi kirkjuþingsins til þess að
sjáaðhann er einn af leiðtogunum þar.
Hvað eftir annað hefir kirkjufélagið
fengið hann til þess að fara trúboðs-
ferðir út í prestlausa nýlendurnar.
Að öllum öðrum ólöstuðum, er mér víst
óbætt að fullyrða, að til þeirra hluta
sé hann bezt kjörinn af vestur-íslenzku
prestunum.
En sitt mesta þrekvirki fyrir kirkju-
félagið vann síra Jónas haustið 1896.
Kunnugleika vegna þykist ég hafa
nokkur skilyrði til að skilja, hvílíkt af-
reksverk hann inti þá af hendi.
Kyrkingur var kominn í skólamál
kirkjufélagsins, ekki sízt fyrir þá sök
að ágreiningur var kominn upp manna
á milli um það, hvar skólinn fyrirhug-
aði ætti að verða. Vitaskuld báru
einstakir menn málið jafn-innilega fyr-
ir brjósti eins og nokkuru sinni áður.
En óhætt er að segja, að alment á-
hugaleysi hafi átt sér stað og sárlítið
hafði safnast um nokkurn tíma und-
anfarinn. Mótstöðumenn málsins
fögnuðu af því að nú væri málið að
lognast út af. |>ví að þótt ótrúlegt
megi virðast, þá eru til þeir Islend-
ingar í Vesturheimi, sem með engu
móti geta unt löndum sínum þess að
koma upp mentastofnun, er verði styrk-
ur fyrir lúterskan kristindóm og fs-
lenzkt þjóðerni þar í landi. J>að leyndi
sér ekki, að til einhverra úrræða varð að
taka, annara en þeirra, er áður hafði
verið beitt, ef málið átti ekki að verða
í mikilli’ hættu statt.
jpávarsíra Jónas fenginn til að taka
sér ferð á hendur meðal íslendinga í
Ganada og Bandaríkjunum ogtalafyr-
ir skólamálinu. Hve vænlegt það ferða-
lag þótti, má nokkuð marka af því,
að safnaðarmenn hans báðu hann að
fara hvergi, því að slík för mundi afla
honum svo mikilla óvinsælda. En
hann lét ekki letjast. Hann fór um
flestar Islendingabygðirnar, þar sem
söfnuðir hafa komist á fót og talaði
yfir lýðnum.
Hann kom aftur með rúm 2000 doll-
ara í penÍDgum og trygðum loforðum!
Hver vill nú verða til þess í haust
að fara'út um sveitir þessa lands og
og sækja til bændanna svo sem 8000
krónur til stuðnings einhverju andlegu
málefni ? Ætli það vefðist ekki fyrir
þeim einhverjum, sem nú leitasérvin-
sælda hór á landi með því að telja
mönnum trú um kotungs-og pokahátt
Vestur-Í slendinga.
Fáir íslenzkir menn hafa aðhafst
meira síðustu árin heldur en síraJón-
as A. ^Sigurðsson. I vor var hann
mjög farinn að heilsu eftir alt stritið,
og í sumar hefir hann verið að leita
sér hvíldar og styrkingar hér á landi.
Vonandi verður honum ferðin tilgóðs,
eins og koma hans hingað hefir víst
undantekningarlaust orðið til ánægju
hverjum góðum manni, sem honum
hefir kynst hér. E. H.
Skoplegt
er það í meira lagi, að sjá bráða-
birgðaritstjóra »Nýju Aldarinnar* kveða
upp fordæmingardóm yfir ræðum síra
Jóns Helgasonar, manns, sem venju-
lega troðfyllir kirkjuna, þegar hann
prédikar — að sjá hann gera þetta
í sama blaðinu sem hann sannar þjóð-
inni ómótmælanlega, að hann hefir
ekki neitt svipað því jafn-mikið vit á
ræðum eins og skýr börn á 10 ára
aldrinum. í þessu sama tölublaði
»Nýju Aldarinnar« flaggar hann sem
sé með ræðu, sem að vitleysunni til
tekur langt fram öllu því, sem nokk-
urn tíma hefir staðið í nokkuru blaði
hér á landi.
•Ómerk eru ómagaorðin*. Hafi sá
málsháttur nokkurn tíma átt við, þá á
hann við »N. 0.« undir þessarirítstjórn.
Önnur eins andleg ómegð og þar hef-
ir birst er meira en fágæt.
Bullið í íslandi
Síðasta blað »íslands« er að bulla
út af greinum nokkurum, sem nýlega
hafa staðið í Isafold.
Út af því, sem Isafold hefir sagt
um afstöðu vora við ríkismerki vort,
lætur blaðið uppi þá spekingslegu
sannfæringu, að jafn-mikil ástæðá só
til að draga upp »fána Svía og Norð-
manna, og svo allra annara þjóða,
sem íslendingar eiga einhver raök við«,
eins og dannebrogsfánann þegar vígt
er hús, sem að allmiklu leyti er reist
fyrir fé þjóðarinnar!!
Ekki er að »tvíla« vitsmunina og
skilninginn!
Næst sýnir »ísland« vonandi fram
á það, að ekki sé meiri ástæða til að
láta^dannebrogsfánann blakta yfir al-
þingi og íslenzkum skipum, heldur en
»fána Svía og Norðmanna, og svo allra
annara þjóða, sem Islendingar hafa
einhver mök við«.
En svo er eftir að vita, hvort því
tekst nú vel að sannfæra alþingi og
útgerðarmennina um þessa speki.
— Svo hefir blaðið fundið sér skylt
að halda uppi hlífiskildi fyrir hr. Jón
Ólafsson gegn lsafold út af ummælum
hennar um grein þá, er hann skrifaði
í »Politiken« í sumar. J. Ó. hafði þar
staðhæft, að Islendingar'vildu ekki við
annari stjórnarbót líta en miðluninni
frá '89.
•Allir, sem kæra sig nokkuð um að
vita, hvað rétt er eða rangt, vita að
þetta^er satt og þýðir engum að neita«,
segir blaðið.
það má ekki minna kosta! Eng-
inn þeirra kærir sig nokkuð um að
vita, hvað rétt er eða rangt, sem ef-
ast um að miðlunin frá '89 só eina
stjórnarbótin, sem íslendingar vilja
líta við!
f>að ætti þá óneitanlega að vera
auðgert fvrir »lsland« að sanna vilja
íslendinga í þessu efni. Blaðið ætti
fyrir hvern mun að taka sig til og
gera það næst.
Annars er undur hætt við, að menn
líti svo á, sem það hafi ekki verið
því vaxið að halda uppi vörn fyrir
vin sinn, hr. Jón£Ólafsson — að því
hefði verið uær að leggja ekkert til
þessa máls, eða að minsta kosti fresta
vörninni þangað til réttur aðili hefði
verið heim kominn úr utanför sinni,
og getað varað það við málæðisskerj-
unum.
— f>á er enn ógetið gremjuorða
blaðsins út af því að ísafold sagði í
sumar, að þeir sem nú fylgja fram
miðluninni frá ’89 hafi gengið í banda-
lag við BenediktssÍDna um að koma á
fúngvallafundi í sumar. Sönnunin
gegn þessari »makalausu vitleysu« Isa-
foldar á að vera sú, að »Nýja Öldin«
hafi ekki viljað hafa f>ingvallafund.
8é þessi sönnun að nokkuru nýt,
þá leiðir af henni óhjákvæmilega, að
í miðlunarflokknum frá ’89 er »Nýja
Óldin« — og enginn annar.
En hvað verður þá um »Austra«
ræfilinn, sem veitti fúngvallafundi svo
trútt og fjörugt fylgi ? Hvers vegna
er »ísland« að sparka honum út úr
miðlunardyrunum ?
Og sé »Nýja Öldin« ein í miðlunar-
flokknum, hvernig fer þá um þessa
staðhæfingu Jóns Olafssonar, sem »ís-
land« telur svo óyggjandi, að íslenzka
þjóðin vilji ekkert annað en miðlun-
ina — sé, með öðrum orðum, öll og
óskift í sama flokknum eins og »Nýja
Öldin« ?
Oss liggur við að segja, að »allir,
sem kæra sig nokkuð um að vita,
hvað rótt er eða rangt«, hljóti að sjá,
að það sé eitthvað veilt í þessu hjá
»íslandi«.
Fyrirkomnlagf
bindindisfélaga.
Bindindisandi er, sem betur fer,
orðinn býsna-ríkur og almennur hér á
landi. f>að eru mikil kynstur af
heimsku, fákænsku og hleypidómum
um það mál, bindindismálið, sem tek-
ist hefir annaðhvort að útrýma al-
gjörlega eða þá að draga svo úr mætti
þeirra, að þeirra gætir mjög lítið nú-
orðið í samanburði við það, sem áður
var. Fáar sem engar raddir heyrast
lengur bindindi andvígar. Fjandmenn
þess hafa, yfirleitt, mjög hljótt um sig
í orði; mótspyrnan er mest í laumi
og með illri samvizku. Jafnvel sjálfir
bindindisóvinirnir hafa þreifað á því
eða þá að minsta kosti vinir þeirra
og vandamenn, að þeir eiga margir
hverjir hinni öflugu bindindishreyfingu
1 landinu óbeinlínis að þakka, að þeir
eru ekki orðnir yfirkomnir óreglumenn.
Hún hefir svift þá að mjög miklum
mun tækifærinu til að hafa áfengið
um hönd, og lagt auk þess ósýnilegt
haft á viljann til þess, það haft, sem
fólgið er í fyrirlitningu flestra mætra
manna á áfengisnautninni, eins og
hún tíðkaðist hér áður.
En vitaskuld er enn ákaflega mikið
til af áfengisböli í landinu, sjálfsagt
nóg viófangsefni fyrir heila kynslóð.
f>að eru til enn heil héruð á landinu,
þar sem ríki Bakkusar er mjögmagn-
að, t. d. þar, sem yfirvaldið og alt hans
hús hefir um langan aldur þjónað
þeim drotni margfalt dyggilegar en
skapara sínum, og minniháttar héraðs-
höfðingjar þótst því meiri menn, sem
þeirfetuðu betur í fótspor þess, en alþýða
svo þurft að tolla með í tízkunni líka.
Eða söfnuðir verið svo ógæfusamir, að
eiga drykkjupresta fyrir sálnahirða,
jafnvel mann fram af manni. Eða
þá enn aðrar orsakir gert eitt hérað
eða eina sveit öðrum fremur áfengis-
valdinu ofurseldar.
Á öllum slíkum stöðum þarf að hefj-
ast handa gegn Bakkusi með sérstak-
legum samtökum, svo traustum og
hyggilega stofnuðum, sem kostur er
á.
f>að munu allir kannast við, sem
kunnugir eru starfi Good-Templarregl-
unnar hér á landi, að hún beri langt
af öðrum bindindissamtökum að afli
og dug. Eldri tilraunir í bindindisátt
voru magnlaust kák í samanburði við
hana.
En margir telja enn töluverða agn-
úa á því að hafa G. T.-stúkur ann-
arsstaðar en í kauptúnum eða þétt-
býlis-þorpum. f>að eru hinn tíðu fund-
arhöld og aðrar kvaðir, húsnæðisskort-
ur og fleira, sem menn setja fyrir sig,
og hallast því heldur að öðruvísi lög-
uðum bindindisfélagsskap, almennum
bindindisfélögum, sem svo eru kölluð.
En reynslan hefir leitt það í ljós, að
það er yfirleitt lítill máttur í þeim.
|>au þjóta upp í svip og hjaðna jafn-
óðum aftur eða liðast í sundur fyrir
ótrúmensku við bindindisheitið og að-
haldsleysi.
f>að er nú ánægjulegt tímanna tákn
og góðs viti, að almenn bindindisfélög
í sveitum hingað og þangað eru farin
að breytast í G. T.-stúkur. f>ær hafa
verið stofnaðar býsna-margar til sveita
síðustu missirin, ýmist upp úr eldri
bindindisfólögum eða hins vegar, og
er ekki annað að heyra en þeim
farnist vel.
f>etta er vafalaust rétt stefna, sem
allir bindindisvinir ættu að styðja f
orði og verki.
f>að er hið trausta og haglega fyr-
irkomulag á stjórn og framkvæmdum
G. T.-stúkna, sem veitir þeim svo
mikla yfirburði. Annað það, að þær
eru greinar á gildum og öflugum stofni,
með svo víðtækum rótum, að þær
L