Ísafold - 04.02.1899, Blaðsíða 1

Kemnr ut ýmist Jeinu sinni eða
tvisv. í vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
ll/s doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (slcrit'leg) bunain við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXVI.
arg.
Reyk,javik, laug/ardaginn 4. febrúar 1899.
6. blað.
I. 0. 0. F. 802I08VS 0.________
£LD AVÉLAR og M AGASINOFNA
selur
Kpistján Þorgrímsson
fyrir innkaupsverð, að viðbættri fragt.
Pantanir afgreiddar fljótt og nákvæmlega.
Forngripasafit opið mvd. og ld. kl.ll—12.
Lcindsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við 12—2, annar
gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.S)
md., mvd. og ld. til útlána.
UJLIJJjLÍIJXKJUOULÍJUULIJLIJ:^
Hvatirnar.
Hvað ætli þeir hafi nú helzt að
■segja íslenzkum kjósendum á þing-
málafundunum í vor, þjóðmálagarp-
arnir, ættjarðarvinirnir, sem fyrir
hvern mun vilja spilla fyrir því, að
þjóð vor fái nokkura stjórnarbót, mega
með engu lifandi móci til þess hugsa,
að nokkur minsti árangur verði af
hinni langvinnu baráttu fyrir sjálf-
stjórnarkröfum vorum? Hver ætli
verði nú þungamiðjan í boðskap
þeirra?
Ekki verður það sú kenning, að sú
stjórnarbót, sem vér eigum kost á, sé
ekki þess verð, að vér reynum hana.
Að minsta kosti er óhætt að reiða sig
á að þeir varast eins og heitan eldinn
— nema ef vera skyldu einhverjir ó-
venjulega óforsjálir aulabárðar — að
flytja þá kenning, þar sem greindir
menn og nokkuð lesnir eru viðstaddir.
það er svo mikil reynd orðin á fá-
nýti þeirra prédikana. Ekkert atriði
er þar eftir( sem ekki hafi verið ger-
samlega sundur tætt, svo að þar er
nú engin heil brú eftir. J>etta vita
skynsamir menn hér á landi mætavel
— hvorn flokkinn sem þeir fylla í
stjórnarbótarmáli voru.
Ekki er heldur hætt við því, að
þeir leggi áherzlu á, að þeir hafi sjálf-
ir neitt betra að bjóða. þeir hafa
ekkert að bjóða — alls ekkert. |>óað
full vissa væri fyrir því fengin, að þeir
gætu íengið framgengt einhverju atriði,
sem fyrir einhverjum þeirra vakir, þá
gætu þeir ekki komið sér saman um
að þiggja það. Og svo er full vissa
fyrir því, að þeir geta engu fengið
framgengt, hvorki á þinginu né hjá
stjórninni. Nei. Ekki fara þeir að
halda neinu ákveðnu stjórnarfyrir-
komulagi að þjóðinni á þingmálafund-
unum í vor.
Hverju ætli þeir haldi þá að þjóð-
inni? Um hvað ætli þeir tali.
Ókunnugum mönnum kann að virð-
ast, að þeir hljóti að vera í miklum
vanda staddir — þar sem þeir geta
hvorki fundið því fyrirkomulagi neitt
til foráttu, sem þeir vilja fá þjóðina
til að hafna, né heldur bent á neitt,
sem þeir sjálfir telji henni heillavæn-
légra.
En kunnugir menn vita, að þeir
verða ekki í neinum vandræðum.
þeir tala um hvatirnar, óhreinar
hvatir, illar hvatir.
Um hvatir hverra1
Ekki um hvatir kaupfélagaumboðs-
mannsins, sem aldrei hafði látið stjórn-
armálvort að minsta leyti til sín taka,
en óvingast loks við dr. Valtý Guð-
mundsson og vinnur eftir það kapp-
samlega að því, að ekki skuli hann
fá komið á samkomulagi milli stjórnar
og þings.
Ekki um hvatir þeirra þingmanna,
sem háðir eru þessum umboðsmanni
og fylgja honum í þessari lofsamlegu
viðleitni í þéttri halarófu, eins og
perlur, sem dregnar eru upp á eitt og
sama bandið.
Ekki um hvatirnar, sem því valda,
að þinginu er talin trú um, að í bréfi
ráðgjafans, sem flytur stjórnartilboðið,
standi töluvert annað en það, sem f
því stóð.
Ekki um hvatir þeirra manna, sem
ár eftir ár hafa á því klifað, að það
væri kappnóg stjórnarbót fyrir oss, að
fá sérstakan ráðgjafa, þó að sá ráð-
gjafi væri danskur maður, bæri enga
ábyrgð á öðru en stjórnarskrárbrotum
og kæmi aldrei á þingið — en vilja
svo ekki líta við þeirri stjórnarbót,
að þessi sérstaki ráðgjafi verði íslenzk-
ur maður, sem beri ábyrgð á allri
stjórnarathöfninni og mæti á alþingi,
af því að annað eins og þetta só
skammarboð!
Engínn þarf að gera sér f hugar-
lund, að þeir muni fjölyrða um pessar
hvatir. þeir vita mjög vel, að þær
eru hreinar og góðar. Enda sé það
fjarri oss að draga það í efa.
það verða hvatir hinna, sem flett
verður ofan af — mannanna, sem
vilja reyna að koma þjóð vorri út úr
stjórnarógöngunum, mannanna, sem
ekki vilja láta alla baráttuna verða
til einskis, mannanna, sem vilja
standa við það, þegar á á að herða,
að stjórnarástandið sé óhafandi eins
og það er, en láta sér ekki nægja að
flíka þeirri skoðuu þá að eins, er ekk-
ert gerir til, hvað sagt er.
Hvernig ætti líka önnur eins stefna
að vera af öðru runnin en illum hvöt-
um? |>að er ekkert hætt við því,
að þeim vefjist tunga um tönn, þegar
þeir eiga að fara að tala yfir kjósend-
unum á þingmálafundunum í vor!
Um gufuskip
til fisltiveiða.
Eftir
M. F. Bjarnason skúlastjóra.
IV>
Ég held ég hafi nú komið með
nægar ástæður fyrir því, að það eru
seglskipin, sem vér verðum að nota til
að koma fiskiveiðum vorum í viðunan-
legt horf til framfara, ef annars er
nokkur von um framfarir hjá oss, og
tækist oss það, þá getum vér gert
eitthvað meira, og stigið stærra stig.
Ætla ég þvf að slá botninn í það mál
að svo stöddu.
En áður en ég legg niður pennann,
sé ég mig knúðan til að gera nokkrar at-
hugasemdir út af því, sem stendur í
grein hjá ritstj. »þjóðólfs« í vetur (45.
tbl.j: »Mikill ertu, munur«. Ounur
eins ummæli má ekki láta hlutlaus.
þar stendur: »Manni blöskrar að
sjá, hversu vér Islendingar erum skamt
á veg komnir í fiskiveiðum, að það
skuli t. d. enginn útgerðarmaður hér
í Keykjavík hafa enn gerst svo fram-
taks3amur, að klófesta fiskiveiðagufu-
skip. I þess stað hafa þeir verið að
kaupa og kaupa hálf-fúna seglskips-
dalla, er landssjóður hefir svo tekið
að veði. Og það ganga sagnir um,
að sum þessara skipa hafi verið metin
helmingi hærra en þau hafi kostað
ný erlendis, og svo hafi landssjóður
lánað upp á helming þessa virðingar-
verðs gegn 30/. vöxtum, eins og þingið
hefir ákveðið«.
Af því að ég var einn af þeim
mönuum, sem kjörnir voru til að meta
skip þau, sem ábyrgðarsjóður þilskipa
við Faxaflóa tekur í ábyrgð, og ácti
einmitt þátt í að meta meiri partinn
af þeim skipum, sem keypt hafa verið
frá Englandi og vátrygð hafa verið,
og séð flescöll hinna, þá gef ég til
vitundar, aö hin ofanskráðu ummæli
þjóðólfs um virðingu og ásigkomulag
þessara skipa eru tilhæfulaus ó-
s a n n i n d i.
Eg get sannað það, að það er leit
á eins góðum og vel smíðuðum skip-
um, eins og flest þau skip eru, sem
hingað hafa verið keypt frá Englandi
hin síðustu ár. Meiri parturinn af
þeim eru alveg ógölluð skip og fyr-
irtaks-vel vönduð bæði að efni og frá-
gangi, og auk þess sannkallaðir sjó-
kastalar, því sjóskip finnast tæplega á
við þau. það er jafnvel undantekning,
ef fúi hefur komið fram i nokkuru af
þeirn skipum, sem vér höfum náð í
frá Englandi; ég hefi að minsta kosti
ekki orðið var við það, að minsta kosti
ekkert, sem orð er á gerandi, og hafi
það sést, sem þá hefir verið á inn-
þiljunum, sem stafað hefir af vatDS-
gufu frá gufukötlum, þá hefir það
verið óðara endurbætt á öllum þeim
skipum, sem ábyrgðarfélagið hefir tek-
ið í ábyrgð, eins og allir aðrir smá-
gallar, sera sóst hafa, svo skipin hafa
eftir það verið alveg óaðfinnanleg skip.
Ég kann illa við að liggja undír því
þegjandi, að vera brugðið um óráð- I
vendni; aðrir segja fyrir sig, sem hér eiga
hlut að máli. því eftir ummælum
ritstjóra þjóðólfs ættum vér, virðiugar-
menn þessara skipa, að hafa gefið út
fölsk vottorð, svo kaupandanum tæk-
ist að fá lánið, og þannig svikið bæði
ábyrgðarfélagið og landssjóðinn. Já,
minna má nú gagn gera.
f>að vill nú svo vel til, að enginn
af virðingarmönnum hins umgetna á-
byrgðarfélags hefir sýnt sig í óráð-
vendni, heldur eru þektir að ráðvendni.
Einabótiner, að þessu verður ekki trú-
að í voru bygðarlagi nema af nógu
illgjörnum mönnum. En slík ummæli
eru þó ávalt spillandi, einkum þar sem
menn eru lítið þektir eða að minsta
kosti geta þau spilt fyrir góðum til-
gangi; því góð meðmæling eru þau ekki;
og er þá vel að verið!
Skyldi ekki verða ervitt fyrir sagna-
menn »þjóðólfs« að sanna það, að þau
skip, sem keypt hafa verið frá Eng-
landi, og ritstjóri »þ>jððólfs kallar fúa-
dalla, en landsjóður hefir tekið að
veði, hafi verið virt hér helmingi meira
en þau hafi koscað ný á Englandi?
Sannleikurinn er sá, að þau af
hinum umræddu skipum, sem ábyrgð-
arfólagið hefir tekið ábyrgð á, — önn-
ur skip hefir landssjóður ekki tekið að
veði — hafa verið metin frá 8 til 15
þúsundir króna eftir gæðum, aldri og
stærð, eins og sjá má í gjörðabók fé-
lagsins; en upphaflega hafa þessi skip
kostað í Englandi 20 til 30 þúsundir
króna. Meðalaldur þessara skipa, eft-
ir því, sem ég man bezt, mun vera
kringum 14—15 ár; en það er enginn
aldur á vönduðum skipum; þau geta
verið jafngóð eins og ný skip á þeim
aldri; enda eru þessi skip flest jafn-
góð eins og ný væru. f>að ber og
flokksskipun þeirra í enskum ábyrgðar-
félögum með sér; þau eru látin vera
þar í sama flokki og þeim var skipað
í nýjum.
Voltaire og Calas-málið.
Ágrip af ritgjörð eftir Erik Lie.
II.
Fólkið sat kyrt inni og rabbaði
saman, og enginn þeirra hugsaði neitt
frekar um Marc-Antoine; það var svo
alvanalegt, að hann þyti svona í burt
orðalaust.
f>rem stundarfjórðungum eftir nátt-
mál stóð Lavayasse upp og kvaddi,
og yngri sonurinn, Pierre Calas, tók
kerti í hönd sér til þess að fylgja
gestinum ofau stigann. f>eKal: þeir
voru nýfarnir ofan, heyrðist óp mikið
upp á loftið, og kaupmaðurinn gamli
þaut tafarlaust ofan, til þess að vita,
hvað um væri að vera.
Piltarnir höfðu tekið efcir því, þeg-
ar þeir komu ofan á neðra loftið, að
dyrnar að búðinni voru opnar, og
farið þangað inn með ljósið. þar sáu
þeir þá mann hanga fyrir einni hurð-
inni, og æptu upp yfir sig í ofboði, er
þeir sáu, að maðurinn var Marc-
Antoine.
Fáum angnablikum síðar kom kaup-
maðurinn hlaupandi ofan. Hann var
snarráðari en ungu piltarnir, tók lík-
amann ofan, lagði hann á gólfið og
losaði snöruna af hálsinum. Síðan
sendi hann piltana á stað eftir lækni.
Nú kom frú Calas ofan. Hágrát-
andi laut hún niður að líki *onar síns
og leitaði við að Iífga hann með alls
konar blíðu-atlotum. En það tókst
ekki.
Læknirinn—eða réttara sast aðstoð-
armaður hans — kom eftir fáar mín-
útur, skoðaði líkamann tafarlaust, en
sá ekkert sár, ekkert nema dökkbláa
rák á hálsinum eftir snöruna.
I skelfingunni út af sjálfsmorði
bróður síns skundaði Pierre úc í bæinn.
Kaupmaðurinn gamli kallaði á efcir
honum í dyrunum : »Minscu ekkert
á, að hann hafi sjálfur ráðið sér ba,na;
mundu eftir sóma ættarinnar«. Á þeim
dögum bitnaði sem sé sjálfsmorð á allri
fjölskyldu sjálfsmorðingjans. Líkarai
hans var afklæddur á almanna færi,
svo dró skríllinn hann um göturnar,
og að lokura var hann látinn hanga
til sýnis þrjá daga. Ekki var það