Ísafold - 05.08.1899, Blaðsíða 3

815
hlutabréf~í íslenzku fyrirtæki komi
inn í landið jafnóðum og vér höfum
efni til að kaupa þau, þá leyfir hann
sér að efast um viðurkenda reynslu
annara þjóða. Sama er að segja um
það, er hann neitar því, að langur
einkaréttur til að gefa út innleysan-
lega seðla sé ódýrari fyrir almenning
helduf en stuttur. Bg deili ekki við
menn um það, sem talið er óyggjandi
rétt af þjóðmegunarfræðingum eða
fjárhagsvísindamönnum. Aftur á mót1
er það ritvilla hjá mér, að hlutabréf
fyrirtækis lœkhi i verði þegar viðlaga-
sjóður þess vex; þauúreMaað sjálfsögðu.
Hr. S. B. segir, að »stórbanka«-frum-
varpið hafi sætt svo ítarlegum mót-
mælum, að ekki þurfi mikið að tala
um það. Jú, eg heyrði mótmæli á
fundinum, sem gerðu ráð fyrir því —
sem er algjörlega rangt — að allir seðil-
bankar í kringum oss séu ríkiseign.
Mótmæli þau, sem þar komu fram,
eínkendi Jón Ólafsson hér um bil með
þessum orðum: »Mér finst það sem
menn finna að frumvarpinu (»stóra
bankanum*) sé það, að Islendingar
geta ekki beinlínis fengið vexti af fé,
sem aðrir eiga*. jpað kom engum and-
mælanda í hug, að sá 3em getur feng-
ið lOf vöxtu af fyrirtæki, en lánar
peniuga (útlenda eða innlenda) fyrir 5f,
hefir 5y. ágóða sjálfur af hinu lánaða
fé.
Ef vér nú lftum á, hvert ágóðinn af
seðlaútgáfu landssjóðs rennur nú og á
að renna, þegar fjárlög og veðdeildar-
frumvarp eru orðin lög, þá er reikning-
urinn hér:
Landssjóður borgar til veðdeildarinnar
á hverju ári (í 10 ár) .. kr. 5000,00
Hann á í hlaupareikningi
í landsbankanum 120,000
kr. með 1% en gæti lán-
að það gegn 4‘j-...... ... — 3600,00
Leigir efra salinn í banka-
húsinu nýa fyrir 2000 kr.,
handa Forngripasafninu;
gæti komið sér upp forn-
gripasafnshúsi úr steini
fyrir minna en 25,000 kr.;
árlegur skaði ........... — 1000,00
Samtals kr. 96ÖÖ,ÖÖ
En landsbankinn borgar
af seðlunum nú kr. 6000
og ef seölaviðbót-
in kemur........ — 2500 — 7500,00
Nú á hann þá að greiða
4600 kr. og niður að..... — 2100,00
á ári fyrir að ábyrgjast seðlana,
sem bankinn vinnur með. Udanfarin
ár hefir hann fengið 5000 kr. 3600
= 1400 kr. fyrir það. Eftirleiðis á
ágóðinn af seðlaútgáfuréttinum ekki að
renna í landssjóðinn. það er sýnilegt.
En hann rennur þá í varasjóð
Landsbankans og hefir gert það áður.
Já, það er satt. Varasjóðurinn er sagður
200,000 kr. þ>ar af hefir verið varið
til nýa hús8ins 80,000 kr. eða hvað það
núer,og mikið af því fé befirfariðfyrir út-
lent sement, útlendan við og járn, og
að miklu leyti í útlendra manna verka-
laun. Mestur hlutinn af þeim ágóða
hefir farið til útlendinga.— Sömu leið
fara vextirnir af veðdeildaskuldarbróf-
unum, ef þau verða nokkurn tíma seld
á útlendum markaði.
Dánarfregnir.
Hinn 15. júni þ. á., antlað
aðist hér 1 bænum hjá foreldrum sinum
skipstjóri Snorri Kristinn Sveinsson á 36.
ári sftir 24 vikna þunga gjúkdómslegu.
Hann var mjög bilaður á heilsu siðari
hlutu ævi sinnar, sem fyrst gerði vart rið
sig þegar hann var á 21 ári. Hann var
sonur heiðurshjónanna Sveins Magnússonar
og Eyvarar Snorradóttur, sem bjuggu lengi
á Gerðum í Crarði, en hafa nú flutt sig
hingað til bæarins. Snorri heitinn fór á
17. ári í utanlandssiglingar og hélt þeim
úfram þar til hann var fullveðja. Þegar
hann var 4 21. ári, lauk hann hinu danska,
almenna stýrimannsprófi i Kaupmannahöfn,
en þegar hann átti að fara að húa sig
undir prófið, þá tók sig fyrst upp dauða-
mein hans, en fyrir harðneskjn sakir gat
hann brotiat gegnum prófið og stóðst það.
Þegar hann var fullveðja, settist hann að
hér á landi og var allmörg ár skipstjóri
hér við land og fórst það mikið vel. Ar-
ið 1891 kvæntist hann ungfrú Yigdísi Tó-
masdóttur frá Skarði i Lundarreykjadal,
misti hana J895; þau áttu saman 4 hörn,
3 sonu og eina dóttur, sem öll lifa; eru 2
hér hjá foreldrum hans, en hin 2 til upp-
eldis hjá góðu fólki 4 Yesturlandi. Meðan
kona hans lifði, reiddi þeim mikið vel af í
efnalegu tilliti, enda var hún mesta ráð-
deildar- og dugnaðarkona. Eftir fráfall
hennar mun efnahag hans hafa farið held-
ur hnignandi, enda var hann ntan við
sig þá, og mun fremur hafa hallað sér að
áfengisnautn eftir það, sem bnekti bonum
talsvert.
Að allra kunnugta manna rómi var Snorri
sálugi talinn einn með hetri sjómönnum og
sýndi jafnan vaskleik og áræðni í sjóferð-
um sinum, enda hafði hann læ.rt hin verk-
legu sjómannsstörf hjá einum af hinum öt-
ulari sjómönnum, kapt Petersen, sem lengi
hefir verið i íslandsförum, og þótt hann
oft væri þjáður af veiki sinni, sem hnekti
honum stórum, þá lét hann það ekki á sér
festa og vissu fáir af þvi, því hann var
framúrskarandi harður af sér og þrautseig-
ur. Þuð er því óhætt að segja, að við
fráfall Snorra sál. eigum vér á haki að
sjá einurn vorutn ötulli skipstjórnm og góð-
um og trúum þjóni. M.
Hinn 28. júní þ. á. andaðist á sjúkra-
húsinu á Akureyri við Eyjafjörð hinn nafn-
kunni sómamaður, Pétur Bjarnason, fyrrum
bóndi á Hákoti 1 Njarðvíkum. Hann var
fæddur og uppalinn þar (i Hákoti), misti
föður sinn ungur, ólst svo npp hjá móður
sinni og hafði búsforráð hjá henni, þegar
hann komst upp, alt þangað' til hún and-
aðist. Eftir það kvongaðist hann Kristinu,
dóttur síra Jóhanns prófasts Briem ÍHruna;
eignnðust þau saman 8 börn; af þeim eru
4 á lifi, 2 synir og 2 dretur, öl! uppkomin.
A meðan Pétur sálugi bjó í Hákoti,
sýndi hann af sér framúrskarandi dugnað,
bæði til lands og sjávarverka. hirðusemi,
regiusemi, gestrisni og hjálpsemi við alla,
enda var hann talinn — og það með réttu,
— einn meðal hinna fremstu bænda hér i
sýslunni. Hann var hreppstjóri i 4 ár og
i hreppsnefnd 6 ár; sýndi hann í því sem
öðru, dugnað, hyggindi og ósérplægni, og
var hann einn af þeim örfáu, sem ávann
sér almennings hylli, þrátt fyrir það, þó
hann gegndi þessum óvinsælu störfum, því
bann átti þvi sjaldgæfa láni að fagna til
eeviloka, að eiga engan óvin.
Pétur sál. hafði mjög viðkvæma og bliða
lund, var hversdagslega glaðlyndur, skemt-
inn og si-starfandi, guðhræddur og góð-
viljaður öllum, sem hjálpar hans eða lið-
veizlu leituðu.
A rneðan hann bjó i Hákoti var hann
vel efnaður, en árið 1884 misti hann heils-
una (varð geðveikur) og um sama hil and-
aðist kona hans. Þessi heilsubrestur Pét-
urs stóð 7 ár; var þá bú hans selt; og þó
að mikill afgangur væri, eftir að öllum
skuldum var lokið, eyddist samt sá afgang-
ur furðufljótt, sem orsakaðist af hinum
mikla kostnaði, er hin langvinnu veikindi
hölðu i för með sér, og ýmsum öðrum ó-
höppum; varð hann því á síðustu árum
ævinnar örsnauður að fjármunum, en ávalt
jafn auðugur af því, sem marga vantar:
sönntim mannkœrleika og gódvild við
alla, hjálparþurfandi.
Slðustu ár ævinnar hneigðist Pétur sál.
helzt um of til vin-nautnar; hafði það hin-
ar söina illu afleiðingar fyrir hann og aðra,
að það spilti heilsu hans og áliti; en hans
innri maður var samt óumbreyttur og æ
hinn sami. Pétnr sálugi var fæddur 13
novemher 1835. Hann di úr lungnahólgu
eftir tæplega þriggja sólahringa hanalegu.
Hann var sannkallað valmenni og sómi
sinnar stéttar. Q.
Þjóðhátíðin í Reykjavík.
Stórheppin með veðr, í ótíöinni.
Daguriun ámiðvikudaginn einn af örfáum
sólskinsdögum á sumrinu.
Hátíðarbrigðin hófust með veðreiðum
á Melunum.
Fyrir fyrstu skeið-verðlaunum vann
brúnn hestur, eign kaupmanns Jörgen
Hansens í Hafnarfirði, er Böðvar Böð-
varsson gestgjafi í Hf. reið. Hann rann
140 faðma á 29^/g sekúndu og hlaut 30
kr. verðlaun.
Onnur verðlaun, 20 kr., hlaut leir-
ljós hestur, eign síra Jóhanns prófasts
Þorkelssonar, en sonur hans reið honum.
Hann var 3U/5 sekúndu sömu vegalengd.
Og þriðju, 10 kr., brúnskjóttur hestur
frá Kristjáni Amundasyni á Kárastöð-
um. Hann var 331/,; sek.
Stökk-spretturinn var 160 faðmar.
Hann komst rauður hestur frá Mattíasi
faktor Mattíassyni í Holti á 241/- se-
kúndu; næstur honum, 242/6 sekvindu,
var brúnskjóttur hestureign Elís Magnús-
sonar verzlm. — reið honum sjálfur; og
þriðji í röð brúnn hestur Daníels Daní-
elssonar ljósmyndara, 2 51 /5 sekúndu.
Verðlaun hin sömu sem fyrir skeiðið:
30, 20 og 10 kr.
Þá hófst fótknattleikur. Tveir flokk-
ar lókust á, 11 í hvorum. Stýrði
Adam Barclay Sigmundsson prentari
öðrum, en Ólafur Rósenkranz kennari
hinum. Flokkur Adams hafði sigur
og hlaut heiðurspening að verðlaunum.
Eftir hádegið ræðuhöld á Landakots-
túni. Tryggvi Gunnarsson mælti fyrir
konungsminni, en kvæðið hafði ort Ben.
Gröndal; Halldór Jónsson minni íslands,
kvæði eftir Stgr. Thorsteinsson; Ólafía
Jóhannsdóttir minni lslendinga erlendis;
Guðm. Björnsson minni alþingis; Jón
Jakobsson Reykjavíkur, kvæði eftir
Hjálmar Sigurðsson; Indriði Einarsson
25 ára minning stjórnarskrárinnar.
Loks var glímt og stokkið og hlaupið
m. m. síðari hlut dags. Verðlaun fyrir
glímur fengu : 1. Guðm. Guðmundsson
verzlunarmaður af Eyrarbakka (fekk 2.
verðl. hér 1897). 2. Valdemar Sigurðs-
son sjóm. í Rvík; 3. Erl. Erlendsson frá
Miklaholti í Biskupstungum.
t Benedikt Sveinsson.
Fundarfall var gert í báðum þing-
deildum í fyrra dag, vegna fráfalls
hans, en fundur hafður í sameinuðu
þingi kl. 12, að eins til þess að tjá
þingmönnum andlátið. Fór þá for-
setinn, herra biskup Hallgrímur Sveins-
son, þessum minningarorðum um hinn
framliðna, er þingheimur hlýddi á
standandi;
•Háttvirtu alþingismenn!
Sorgarfáninn blaktir yfir þessu húsi
og hefir þegar undirbúið yður undir
þann boðskap, sem eg verð að flytja
yður. Eg hefi kvatt yður til þessa
fundar í sameinuðu alþingi einungis
til þess, að fá tækifæri til að inna af
hendi hið alvarlega og sorglega hlut-
verk, að tilkynna yður fráfall þingm.
N.-þ. sýslumanns Benedikts Sveins-
sonar, sem andaðist hér í bænum í
gærkveldi 2. ágúst. Hann gekk að
störfum sínum á þessu þingi frá byrj-
un til þriðjudagsins 25. júlí; þá kendi
hann þess sjúkleiks, sem þegar lagði
hann á sóttarsængina og nú eftir rúma
viku hefir leitt hann til bana.
Benedikt sýslum. Sveinsson var
fæddur 20. janúar 1827 og varð þann-
ig 72^/g ára að aldri. Hann gekk hina
venjulegu mentaleið þeirra manna hér
á landi, sem lögfræði stunda: fyrst í
lærða skóla vorn og síðan á Kaup-
mannahafnar háskóla og lauk þar em-
bættisprófi 1858. Hann var meðdóm-
andi í landsyfirréttinum 1859—1870
og sýslumaður þingeyinga 1875—1897,
en fekk samkv. beiðni sinni lausn í
náð frá því embætti fyrir rúmum 2
árum 13. apr. 1897.
Hann hefir setið á öllum þeim al-
þingum, sem háð hafa verið hin síð-
ustu 39 ár, á fyrstu tveimur þingun-
um (1861 og 1863) sem konungkjör-
inn varaþingmaður, en frá 1865 til
dánardægurs sem þjóðkjörinn þing-
maður fyrir þessi 4 kjördæmi: Árnes-
sýslu, Norður-Múlasýslu, Eyjafjarðar-
sýslu og Norður-þingeyjarsýslu. For-
seti í sameinuðu alþingi hefir haun
verið árin 1886, 1887, 1893 og 1894.
Forseti neðri deildar var hann árin
1889, 1893 og 1895.
Af þessu stutta yfirliti er það þeg-
ar ljóst, að það er bæði langur og
þýðingarmikill starfsdagnr, sem hér er
liðinn að kvöldí, þar sem hinn fram-
liðni hefir í 40 ár unnið í þjónustu
fósturjarðarinnar sem embættismaður
og alþingismaður. Á þinginu var hann
í flokki þeirra fulltrúa, sem mest kvað
að, og stóð jafnan framarlega í fylk-
ingu. Enginn efi getur á því leikið,
að hann unni ættjörðu vorri heitt og
bar velfarnan hennar einlæglega fyrir
brjósti. Henni til handa vildi hann
alt hið bezta hlutskifti kjósa; henni
til handa krafðist hann afdráttarlaust
hinna fylstu réttinda og af fornum og
nýum rétti hennar vildi hann engu
glata og ekkert afsala né eftir gefa.
Fjörmaður og áhugamaður var hann
hinn mesti og starfsþrek hans og þol
var óþreytandi. Fyrir aflraikilli hug-
sjón hans vakti glæsilegur framtíðar-
hagur þjóðarinnar, með framtakssamri
menningu í andlegum og verklegum
efuum, og þessi hugsjón varð að ör-
uggri von og vonin að fastri sannfær-
ingu, sem setti einkennismark sitt á
alla framkomu hnns. þessi hugsjón,
þessi vou og þessi sannfæring gjörði
orð hans einatt snjöll, heit og hríf-
andi, þegar hanD í þessum sal barðist
með eldlegu fjöri og brennandi áhuga
fyrir þeini málefnum, sem honum
þóttu mikilsvarðandi.
Nú stendur sæti hans hér autt, hin
aflmikla og snjalla raust er þögnuð
og öllu ævistarfi hans er lokið. það,
sem hann hefir unnið, geymist í minn-
ingu samtíðarinDar og á spjöldum sög-
unnar; hinn fullkomni dómur um það
heyrir framtíðinni til, en ekki oss,
sem vorum í samvinnunni með hon-
um, háðir öllum þeim áhrifum, sem
slíkri samvinnu hljóta að vera sam-
fara, bæði til samtaka og mótspyrnu,
eftir afstöðunni í hinum ýmsu málum,
eftir mismunandi skoðunum og sann-
færingu hvers eins.
En um það munum vér allir verða
samdóma að mikilhæfur maður sé
burtu kallaður úr tölu þjóðfulltrúa ís-
lands, og eg er sannfærður um, að
við þá minningu um hann, sem vér
geymum í brjóstum vorum, munum
vér allir tengja hugsunina um ástrfk-
an scn vorrar kæru fósturjarðar.
Og þessi minningarorð, og um leið
þessa samkomu vora, vil eg svo lykta
með þeirri ósk og bæn, að Drottinn
jafnan gefi ættjörðu vorri syDÍ, sem
elski hana heitt, eins heitt, eins og
hinn framliðni vissulega gjörði, og í
emlægni helgi henni alla krafta sína,
henni til farsældar á yfirstandandi og
ókominni tíð«.