Ísafold - 20.12.1899, Síða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 krv eriendis 5 kr. eða
l*/s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVI. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 20. desbr. 1899.
79. blað.
I. O. O F. 8112228
O.

JÓLAGJAFIR
BÖKVERZLUN ÍSAFOLDARPRENTSWI.
Sálmakókisí, 6. útg., í ýmsu bandi,
= 3—7 ltr. =
Passídsálmak, 1 kr., 1-Jkr. og 2kr.
Með 6—7 kr. verði er Sálma-
bókin, nýastaútg., prentuð 1899,
eigulegasta
C*í r C • 0
GToiaai/Op
bandið mjög vandað. Sömuleiðis
er dýrasta útg. af Passfusálmun-
um, skrautprentuð og í skraut-
bandi,
ácj œt j/6lacj/j ö|„
V|x' V|x' V4V VfX' Vfx' Vfx' Vfx' V|x' Vfx' Vjx' V|x' Vj>
Landsbankinn epinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl 12—2 og eiuni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11—1.
Okeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning í Hafnarstræti 16
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
.xfx, x|xt xtx_ ,xt>, ,xfx„xfx, .xfx,, xfx, ,xfx, .xfx, ,xfx, ,xt>. xfx,
V|x'V|x'vix’Vfx' x|x v;x'x;x' v;x* *x;x' v;x v;>'v;x' v;x*
Frá útlöndum.
Ofurlítið hrat af dönskum blöðum
hefir þó borist með gufubátnum »ísa-
fold«, fram til 1. þ. mán.
þar stendur, að borgin Ladysmith,
aðalvarnarstöð Breta í Natal, hafi
gefist upp þá dagana fyrir Búum; en
fréttin þó eigi talin fulláreiðanleg.
Yæri það allmikil tíðindi, ef satt væri
— leiðangurinn enn tafsamari fyrir
Bretum, og engan veginn ótvísýnn, að
sumra dómi.
Önnur tíðindin eru þau, að stór-
veldin séu í þann veg að ganga um
sættir með Bretum og Búum. Br
mælt, að Vilhjálmur keisari hafi átt
að leiða það í tal í Englandsför sinni
fyrir fám vikum, og tjáð sigflytjaþað
mál einnig í nafni hinna stórveldanna.
|>ess er eigi getið, hverju Bretastjórn
svaraði þá; en einhvern ávæning þykj-
ast blöð hafa fengið af því, að beint
afsvar hafi það ekki verið, og því bætt
við, að því að eins mundu Bretar fá
brotiðþann odd af oflæti sínu, aðþeim
hneisulaust skildi með þeim og Búum
við Ladysmith og Kimberley, en þar
sóttust þeir fastast um þær mundir.
Sé það nú satt, að þeir hafi borið halt
höfuð fyrir fjandmönnum sínum þar
við Ladysmith, er hætt við, að þeir
séu nú þungbrýnni orðnir. Bretar eiga
að hafa nýlega látið sendiherra sína í
ParÍ3, Berlín og Pétursborg tjá ríkis-
stjórnendum þar, að þeir hefðu frá
því 12. okt. átt í ófriði við Trans-
vaals-ríki, og er það lagt svo út, að
þeir séu þá hættir að líta svo á, sem
Búar séu þegnar Bretadrotningar og
styrjöldin uppreist af þeirra hálfu; en
því vildi Chamberlain halda fram, er
hann átti í þrasinu við Krtiger forseta
í haust. |>etta tilvik sendiherranna á
þá að þýða það, að öðrum ríkjum,
stórvelaunum, sé heimilt að ganga í
milli, ef þeim sýnist, samkvæmt því,
er fyrir var mælt á friðarþinginu í
Haag i sumar; en slíkt er því að eins
engin siðaspjöll, að sjálfstæð ríki eig-
ist við, en ekki hitt, að um drottin-
svik sé að tefla, er beita þurfi við
hervaldi. f>að fylgir og sögunni, að
Búar í Kap-nýlendu norðanverðri,
þegnar Bretadrotningar, séu allir í
uppnámi og á fremsta hlunn komnir
að taka höndum saman við landa sína
í Transvaal og Óraníuríki, og lítist þá
Bretum lakar á blikuna. En landher
þeirra mestallur kominn suður í Af-
ríku, sá er þeir megamissa frá venju-
legri landgæzlu í öðrum álfum hins
afarvíðlenda ríkis síns, og þeir þá ber-
skjaldaðir fyrir þar, ef hin stórveldin
einhver reyndust miður hollir og trú-
lyndir nágrannar, er í raunir ræki, svo
sem einkum Bússar, og ef þar við bætt-
ist enn fremur uppreist á Indlandi; þar
er löngum grunt á góðu.
Enskir fregnritarar á ófriðarstöðv-
unum í Suður-Afríku segjast oft hafa
séð kvenfólk í orustum með Búum.
Síðast fullyrða þeir meira að segja,
að vígbúnar konur og meyjar af Búa-
liði skipi sérstæðar sveitir, sitji fyrir
Bretum í fjallaskörðum og gerist þeim
skeinuhættar. f>ær eru fótgang-
andi, nema fyrirliðaruir ríðandi, bera
byssu um öxl og gyrðar skothylkjabelti
um sig miðja, eru í vanalegum kven-
búningi, en heldur stuttpilsaðar. Bret-
ar kveðast vera svo kurteisir, að þeir
sneiði sig hjá skjaldmeyasveitum þess-
um, eftir því sem kostur er á, og hafi
verið lagt fyrir enska liðsmenn, að
hlífast við að skjóta á þær eða ganga
í berhögg við þær.
Ilt og broslegt dæmi um »kalda
kaupmannslund« er það, sem sagt er
frá mikilsháttar og mikilsmetinni verzl-
un einni í Lundúnum, Hynoch & Co,
að Búar hafi fengið þaðan í sumar að-
alskotfærabirgðir sínar í þennan ófrið.
Tvær verzlanir keptu um þau viðskifti,
þýzkogensk, eftir pöntun frá stjórninni
í Transvaal, og varð hin enska hlut-
skarpari. Hún sendi síðan 2 geysi-
stóra knerri enska suður, 1300 smálestir
hvorn, hlaðna kúlum og púðri, og kall-
aði »smálegan járnvarning« í farmskrán-
um. Skipin lentu annað í Durban,
aðalbafnarbænum í Natal, en hitt í
Eastlondon í Kap-nýlendu, og voru
skotfærin send þáðan viðstöðulaust með
járnbraut norður í Óraníuríki og Trans-
vaal. Afgangin af þessum 2 förmum
sendi verzlunin með þýzku póstgufu-
skipi. Með þessum ensku kúlum og
púðri murka nú Búar Breta niður.
Einna kaldbroslegast í sögunni er
það, að yfirmaður og aðaleigandi þess-
arar verzlunar í Lundúnum, er Búum
seldi púðrið og kúlurnar, kvað vera—
bróðir Jósefs Chamberlains, nýlendu-
ráðherra Breta, aðalfrumkvöðuls ófrið-
arins !
Sigurinn suður í Súdan 20. f. m.
er Bretum mikill brjóstbætir. f>ar
féll kalífinn eða falsspámaðurinn
Araba, er Bretar hafa lengi elt
ólar við. Hann hét Abdullahi,
mesti grimdarseggur, slægur og drotn-
unargjarn. Hann komst undan á
flótta í hinni miklu og mannskæðu
orustu við Omdurman í fyrra sumar.
f>ár róð Kitchener lávarður fyrir
Bretum og Egiptum. f>ar féll ógrynni
liðs af Aröbum. Eftir þann mikla
sigur hélt Kitchener lávarður
heim til Englands, en setti Wingate
ofursta yfir herinn og fól honum að
ganga á milli bols og höfuðs á kalíf-
anum og liði hans, er eftir var. Hefir
nú Wingate og hans menn leyst það
verk vel af hendi og vasklega. f>ar
heitir Gedid, er orustan stóð, við
Blá-Níl. Er svo sagt, að kalífinn
félli í öndverðri orustu. Hann þeysti
fram á móti fjandmanna hernum,
er hann greiddi atlögu, og reiddi fán-
ann helga í hægri hendi. Er mælt
að hann hafi treyst því öruggur, að sig
bitu engin vopn, hvorki skot né
eggvopn, með því spámaðurinn (Mú-
hameð) héldi verndarhendi yfir sér.
En brátt fló fjöldi kúlna í gegn um
hann og hné hann örendur af hest-
baki.
Erægastur meðal hershöfðingja fals-
spámaunsins var Osman Digma, allra
manna slægastur og vélráðastur. Hann
var í þessari orustu hjá Gedid, en
forðaði sér úr bardaganum að vanda.
Hann er liðlaus eftir, og ætla menn
hann muni afhuga styrjöld við Breta
framar, en gerist nú stigamannahöfð-
ingi.
Konungur vor var að búa sig heim-
an til veturvistar suður við Miðjarðar-
haf, að lækna ráði. Hann ætlaði á
scað 2. þ. m. Hann er orðinn heldur
hrumur, sem vonlegt er, kominn á ní-
ræðisaldur, svo að þeim þykir var-
legra að hlífa honum við norrænni
vetrarveðráttu. En hann kann betur
við sig heima, og hefir því ferðin dregist
þetta fram á vetur, þótt til stæði í
haust. Dagmar (María) Bússadrotn-
ing, dótcir hans, ekkja Alexanders
keisara III.,hefir dvalið hjá föður sínum
í alt haust, og 2 börn hennar, Mikael
keisaraefni og Olga systir hans, og
ætluðu þau öll með honum suður.
Islenzkar bókmentir
í
Encyclopædia Britannica.
Óneitanlega erum vér íslendingar
því lang-vanastir, að sjá haugað saman
vanþekkingar-þvættingi, þegar minst
er á land vort og þjóð í útlendum
blöðum og tímaritum. Svo vanir er-
um vér því, að vér kippum oss að öll-
um jafnaði ekki upp við það, látum
það ems og vind um eyrun þjóta
og brosum í kampinn, ef vel liggur á
oss.
Samt verður ekki fyrir það þrætt,
að það reyni nokkuð á stillinguna,
þegar vér rekum oss á vanþekking af
versta og hneykslanlegasta tægi í ein-
hverju nafnkendasta alfræðiriti ver-
aldarinnar, Encyclopœdia Britannica,
bók í nálægt 30 stórum bindum, sem
hvert um sig er stærra en Reykjavík-
ur-útgáfan af ritningunni.
Bókin er ekki lengur spánný. |>að
bindið, sem íslands-þættirnir eru í,
kom út 1881. En fyrir lesendur hér
á landi er hún ný, því að hún er fyrir
skömmu komin hingað á Landsbóka-
safnið; og það eintakið mun vera hið
eina, sem komið hefir hingað til lands.
I því virðist oss fólgin næg afsökun
fyrir að minnast á þetta efni nú.
F. Y. Powell, vinur Guðbrands
heitins Vigfússonar og samverkamað-
ur, hefir ritað um íslenzkar bókment-
ir í þetta merkisrit. Og það er sann-
ast að segja, að vandleitað er að meiri
handaskömm en samsetningi hans
um skáldrit vor á þessari öld.
Hann segir ljóðagjörðina mikla að
vöxtum, en litla að kostum. f>að er
vitaskuld sök sér, og ekki sjálfsagt að
telja þann dóm rangan. Béttlætið í
honum fer vitanlega eftir þeim mæli-
kvarða, sem á Ijóðagjörðina er lagður.
En þegar höf. fer að gera nákvæmari
grein fyrir þeim dómi, sést bezt, á hve
miklu viti og þekkingu hann er bygð-
ur.
Tvent er það, frumort, sem honum
þykir helzt nefnandi. |>að er — Ijóð-
mæli Sigurðar Breiðfjörðs og skamma-
vísur Jóns þorlákssonar um Magnús
Stephensen! Önnur íslenzk skáld á
þessari öld gefur hann fyllilega í skyn
að ekki séu nefnandi, nema fyrir þýð-
ingar; mestöll önnur ljóðagjörð íslenzk
sé lélegar eftirstælingar eftir gullald-
arskáldum og hjáróma söngur (spseudo-
classic and falsetto in tone«).
Svo þeir Bjarni Thorarensen, Jónas
Hallgrímsson, Jón Thoroddsen, Steingr.
Thorsteinsson, Matthías Jochums-
son hafa ekki ort neitt, sem jafnast á
við »Smámuni« Sigurðar Breiðfjörðs og
skammavísur Jóns þorlákssonar! f>etta
er fræðslan, sem hinn mentaði heimur
fær um bókmentir vorar í einu helzta
riti stórþjóðanna!
f>ó er enn ótalin skringilegasta vit-
leysan:
»f>að tekur því uaumast að láta
yngsta skáldaflokkinn tefja fyrir sér;
þau skáld hafa tekið að Iíkja eftir út-
lendum bragarháttum, sleppa stuðlum
og höfuðstöfum (»unalliterative«) og
þýða útlend skáld. Nefna má sem
kátlegt fágæti (»euriosities«) þýðingar
á leikum Shakespeares og nokkurum
kvæðum Byrons«.
Viti höf.nokkuð, hvað hann er aðfara
með, — sem reyndar er ósennilegt —,
tali ekki alveg í svartasta vanþekk-
ingar- myrkri, þá hlýtur hann að
eiga við þá Stgr. Thorsteinsson og
Matth. Jochumsson. f>eir eru einu
mennirnir, sem gefið höfðu út þýðing-
ar á leikum Shakespeares fyrir 1881,
og eftir þá eru langflestar þýðingar
á kvæðum Byrons. Og þeir eru
hættir við stuðla og höfuðstafi eftir
því sem Powell fræðir veröldina um!
Enn er þó eftir bragðbezti bitinn!
Powell flytur þá kenning, að íslenzk-
ur skáldskapur eigi sér engrar við-