Ísafold - 03.02.1900, Blaðsíða 3

27
íslendinga á þýzku en dönsku. f>jóð-
verjar stór-hæða oss fyrir það«.
f>etta er ekki í fyrsta sinn, sem dr.
Brandes minnist á ísland og íslend-
inga á síðari árum í ritgjörðum sín-
um. Og ávalt hefir hann gert það af
hinurn saraa góðvildarhug, sem hór
kemur fram.
Málaferla-prófastiirinn
Frá mikilsvirtnm rithöfuudi höfum vér
fengið svo lntandi leiðrétting eða athuga-
semd út afdaiitlum fréttapistli i 4. bl. ísaf.
þ. á., er hann kallar »úsanninda-óhróður«.
Hann segir svo.
Osanninda-óhróður
er það, sem eiuhver hatursmaður síra Hall-
dérs prófasts Bjarnarsonar hefir skrifað
»ísafold« úr Núpasveit núna t'yrir jóli.n
Hórarinn á Efrihólum hefir í mörg ár haft
fyrir vana að siga grimmum hundum á
sauðfé sira Halldórs og smala þess, þegar
féð hefir verið á beit í Presthólalandi, beit
arlandi sira Halldórs. Eyrir hálfu þriðja
ari sagði sira Halldór mér frá þessum sið-
vana Þórarins, og eg man að við töluðum
þá um, að réttast væri að láta smalann
hafa byssu með og skjóta hnndana I>að
var því árum saman. sem síra Halldór hef-
lr þegjandi þolað þennan ofstopa áður en
hann verði gripi sína. — Bréfriti »Isaf.«
talar um, að fé prests hafi verið á beit
»heima undir bæ« Þórarins; en um hitt
þegir hann, að þetta var ekki í l.andareign
Efri-hóla, heldur i Presthólalandi; þeir eiga
land »heim undir bæ« að kalla má á Efri-
oium. Ur landamerkjum er fyrir löngu
sisorið með dómi, svo þar er engum ágrein-
lngi til að dreifa.
f5að er ekki í fyrsta sinn, sem »ísaf.«
Bytur meiðandi greinar um sira Halldór,
sem, eftir þvi sem eg veit sannast, hefir
aldrei gert á hluta neins manns i sóknum
smum, né ýft mál við nokkurn mann, nema
annaðhvort, eftir embættis-skipun stiftsyfir-
valdanna eða til að verja hendur sínar.
Væri það ekki viðkunnanlegra og sann-
gjarnara af blaðinu, er það flytur siíkar ó-
hróðurs-frettir um nafngreindan mann, sem
vitanlega hefir í mörg ár verið lagður i
einelti með ofsóknum, að nafngreina höf-
undana, sem skrifa þessar óhróðurssögur,
að minsta kosti til að gera hreint t'yrir
blaðsins dyrum sjálfs?
Reykjavík, 22. jan. 1900.
Jón Olafsson.
* *
H:
Það er fagurt tilsýndar, að gerast tals-
maður þess, er flest stráin stinga. En þvíað
eins er talsmeuskan nokkurs virði, að það lýsi
Ser við nánari skoðun, að talsmaður hafi
einhver rök fyrir sig að bera.
Nú er það fyrst og fremst órökstuddur
áburður á ísafold, að húu leggi í vana sinn
»að flytja meiðandi greinar um sira Hall-
r"' f’rá dómum í hinum mörgu málum
han3 hefir blaðið skýrt, landsyfirréttar og
hæstaréttar, eins og i öðrum sögulegum
malum, og þý þejr ekki ver.
ið honum til frægðar, þá virðist nokkuð
undarlega að orði komist, að kalla þess
konar skýrslur, sem eru ekki annað en á-
gnp úr dómabókum réttvísinnar, »meiðandi
greinar«. Aðrar greinar ætlum vér eigi að
hlaðið hafi flutt um þenna þjóðkunna kenni-
mann.
Nema þennan fréttapistil.
En hver er þá »ósanninda-óht
er höf. nefnir ekki vægara heiti t
Hann er sá, að guðsmaður þesi
tarriÖ að rúðnm hins mikilsvirta 1
Hl., og latið skjóta hund ft
™°g nA«ranila> Þ. i Efri-hóí
3 er ait og sumt.
a ®r með öðrum orðum, að ef
ar það ohióður ~ '
, ei'þaðsamase
ast sjalfur hafa r4ðlagt mann,. g
vers, sem honum yrði óhróðar ^
nefndur bréfkafli úr Núpasveit g(
um Þ, að hannhafi »kastaðómild
á prófast fyrir ábeitina, þ. e. skam]
og virðist þ'ggja töluvert nær, að
ummæli óhróður, heidur en hitt, ge
um prófast og höf. (J. Ól.) ber a
móti: að hann hafi látið skjóta h
Þ-, — eftir ráðum hr. J. Ó. sjálf:
segja frú slíku nafnlaust, virðis
strangt að gera að óhæfu eða ód
Það sem höf. segir um óhlutdeilni pró-
fasts og óáleitni, skal hlutlaust látið að
öðru en þvi, að benda á, að það muni t. d.
tæplega hafa getað verið »eftir skipun stifts-
yfirvaldanna eða til að verja hendur sinar«
er hann kemst í mál við kaupamann sinn
Asgrim Magnússon sumarið lö97 út af van-
gotdnu kaupi, sbr. dóm í yfirrétti.
---n» • ■----
Sauðfjánlrápið
Hverjtim ber að svara fyrir sauð-
fjárdrápið, er síðastliðið haust hefir
verið framið á hinurn ensku skipum,
sem fluttu fé frá Islandi til Englands
fyrir milligöngu þeirra Zöllners og
Vídalíns, erindreka hinna svo nefndu
kaupfólaga vorra?
|>etta er alvarleg spurning, er hljóm-
ar fyrir eyrum fyrst og fremst allra
dýravina, og í annan stað allra þeirra,
er nokkuð athuga kaupfélögin sem
framtíðarverzlun vora.
þ>að virðist því miður engum vafa
undirorpið, að það erum vér, íslenzku
fjáreigendurnir, er hór ber að svara
fyrir gjörðir vorar. |>að erum vér sjálf-
ir, er höfum dæmt fé vort þúsundum
saman til að þola alt það, sem Zöll-
ner d Co. kynni að þóknast að láta
fram við það koma, mót því, að fá
hingað sendan nokkurn hluta nauð-
synjavörunnar og sömuleiðis óþarfa-
vörurnar, er verzlun vor þarfnast ár-
lega, eða það, er oss að vetrinum dett-
ur í hug að setja á pöntunarskrárnar.
Með öðrurn orðum: þetta er einn
möskvinn úr því vandræðaneti, er
vér höfum lagt út, verzlun vorri til
framfara, og nefnum »eiginreiknings-
verzlun«, sem er innifalin í því, að
vér höfum fénaðinn við útskipunarstöð
þá, er hinn útlendi erindsrekí til tekur,
látum bfða þar með féð þar til skipið
kemur, hvort sem það reynist langt
eða sbamt, sem alt fer eftir öðrum
hentugleikum umboðsmanDsins.
p>egar svo skipið loks kernur, er
hrúgað saman í það eftir hans fyrir-
sögn, og allur útbúnaður samkvæmur
hans ráðstöfunum. Enginn annar hef-
ir þar neitt að segja, hversu sem ó-
höppin virðast augljós, og hinn inn-
lendi formaður félagsskaparins stend-
ur þar jafnt að vígi, sem hver annar.
En það erum vér, sem »borgum
púkkið«.
Allur kostnaðurinn, alt sem ferst á
leiðinni af fénu, og öll hin míkla rýrn-
un þess, sem af lifir, alt þetta lendir
á oss eða verzluninni; að ótalinni allri
maönúðinni, er lögð er á hilluna við
slíkar aðfarir; því hún getur alls eigi
orðið samfara þessari verzlunaraðferð.
f>að eru sartnarlega helzt til fáir af
íslenzku þjóðinni, er með réttu verð-
skulda hið fagra nafn »dýravinur«,
Verkin sýna sorglega merkin í því
efni.
En ekki virðist þurfa til þess svo
mjög að vera dýravinur, sem hitt, að
meðskapað manneðli sé nokkurn veg-
inn óspilt, til þess að verða fyrir mið-
ur þægilegum áhrifum af þeim frótt-
um, er oss berast af sauðfónu, er við-
burðir og tilvíljanir hafa skapað oss
svo mikið vald yfir, að láta oss fá að
ráða lífi þess og dauðdaga, og vér því
á síðastliðnu hausti sendum þeim herr-
um Zöllner & Vídalín.
Oft munu þeir útflutningar hafa far-
ið ómannúðlega úr höndum; en í stað
endurbóta verða þeir síðustu svo hrap-
allega miskunnarlausir, að féð deyr tug-
um og hundruðum saman hörmuleg-
asta dauða, sem vart yrði upphugsað-
ur kvalameiri ög óttalegri, þótt þess
væri beint leitað. Sauðfénaðurinn er
tekinn á hinum síðustu sumardögum,
þessum sólskinstíma æfi hans, úr hin-
um góðu sumarhögum, sem fá lönd
nema Island hafa að bjóða.
Eftir að sauðirnir eru svo reknir of-
an úr landinu lengri eða skemri leið
til skips, eru þeir vanalega fluttir
á skipsfjöl í bezta ástandi; því,
ef ekki fyrir hærri hvatir, þá þó
fyrir fjarhagsh'gar orsakir, er lögð á-
herzla á svo góða meðferð fjárins,
sem unt er, meðan á rekstrinum stend-
ur.
En hvað býður svo þessara vesal-
lings-skepna ?
Að þær verða víkum saman að þola
hiö sárasta, er fyrir dýrin getur kom-
ið: að stríða við dauðann, með því þær
vantar þau sKÍlyrði, er lífið þarfnast
sér til viðhalds, þ. e. loft, drykk og
fæðu.
f>ótt nú sauðkindin sé, þegar þessar
píslir byrja í íylsta lífsfjöri, í beztu
holdum, og enn fremur að eðlisfari hin
harðgerðasta húsdýrategund vor, hlýt-
ur hún samt að lúta hinum misk
unnarlausu náttúruöflum. Nú fara
smámsaman veikbygðustu kindurn-
ar að hníga deyjandi niður á með-
al hinna, sem meira lífsafl hafa,
en þola að eins kvalirnar leng-
ur og harðar. f>annig smáfækkar nú
þeim, er uppi standa, en hinum ör-
magna fjölgar, þar til skipið loks nær
lendingarstað, og þeir veslingar, er af
lifa þessar hörmungar, eru reknir á
land til aftökunnar.
því miður munu þessi helztu atriði
rétt sögð úr píningarsögu þessara sauð-
fjárhópa, að ýmsu þó sleptu, svo sem
sjóveiki, er auðvitað hefir ill áhrif á
líðunina, svo og ýmislegum kvalaauka,
er þeir menn kynnu að rétta að fén-
aðinum, er starfa að þessum flutmng-
um hans, ef þeir bæru ekki með-
aumkvun né mannlegar tilfinningar í
brjósti.
Hvað á svo að gjöra? Getum vér
allir ataðið kyrrir, þessari þrumu lostn-
ir, og þagað yfir meðferðinni á fénu,
sem vér höfum upp alið og berum á-
byrgð á, hvernig líður? Eigum vér
ekkert að gjöra til að afstýra þessu,
en skapa oss í vetur nýar skuldir
með kaupfélagspöntun, sem svo eru
efni í nýa fjárhópa til sama dóms?
Hjá oss hafa oft verið gjörðar á-
minnandi tilraunir, að endurbæta æfi
húsdýranna, svo og hver aftökuaðferð
á þeim sé fljótust og mannúðlegust,
og ekkert í þá átt hefir verið án
fylstu þarfa. En hér er st.ærra verk-
efni fyrir höndum til umbóta. mörg-
um þúsund sinnum lengra dauðastríð,
og kvalameira, en vér með ailri hrotta-
meðferðinni höfum þekt hjá oss áðnr.
Óskandi er, að sem flestir mannúðar
og alvörumenn taki mál þetta til ræki-
legrar íhugunar og ráði á því bætur.
þetta má ekki og þarf ekki að vera
þannig, því útflutningar geta hepn-
ast frá oss Islendingum sera öðrum
þjóðum, og að minsta kosti þarf ekki ó-
lagið, sem honum er samfara, að fara
vaxandi. En það má ekki láta út-
lendan erindreka einn öllu ráða, ef
hann hugsar ekki um, nvort skepnun-
um líður vel eða illa, hvort þær lifa
af ferðina eða ekki, ef hann að eins
getur haft ódýrt skip og allan aðbún-
að, hvernig sem hann að öðru leyti
er, og í hverjum tilgangi sem það er
gjört.
Sóu fjárflutningaskipin ekki því
fljótskreiðari, er sjálfsagt að hafa út-
búning á þeim til að gefa fénu vatn
(eða ís, sem vel mundi mega takast)
einu sinni eða tvisvar á leiðinni.
Hið útlenda, stórgjörða hey er fénu
mjög ólystugt, og í þess stað eru ís-
lenzku hálfgrösin (störin) sjálfsögð.
|>á þarf rúmið í skipunum að vera
svo, að féð þrengi ekki um of hvað
að öðru, nó kolsýruloftið verði ban-
vænt á því af fénu, sem er niðri í
skipinu.
Tilraun mun verða gjörð, að fá
skýrslur um, hve margt af fé kaup-
félaganna hefir farist síðastliðið haust
á ferðinni frá íslandi til Englands,
einmitt fyrir vöntun þessara síðast-
töldu lífsskilyrða. Hepnist að ná
þeim viðvörunartölum, munu þær síð-
ar verða birtar f blaði þessu.
A þrettándanum 1900.
Karl.
Vendetta,
Eftir
Archibald Clavering Gunter.
XXXIV.
»Ekki minstu vitund! En mér er
aut um að fá að vita þetta«.
»Nú jæja — frú Vavasour var að
stríða inér, bendla mig við mann,
sem — lávarð — já, þú veizt, við
hvern eg á, »hÍDn« — hann er syst-
ursonur hennar — og af því að hún
var svo óþolandi nærgöngul, varð eg
að láta mór eitthvað hugkvæmast, og
sagði, að mér litist vel á annan mann.
Eg valdi þá saklausasta manninn, sem
eg gat farið að bera hlýan hug til, og
það var þessi ljóti maður á myndinni*.
»Var það alt og sumt ?«
»En nú ertu orðin afbrýðisamur!
Svo þú getur þó verið það einstöku
sinnum?« Hún virðir Barnes vandlega
fyrir sér. »Mér finnst næstum eins
og þú sért líkur þeim manni«.
»Eg þakka innvirðulegast fyrir gull-
hamrana. Má eg leggja fyrir þig enn
eina spurningu?«.
»Hvað er þetta? Ertu enn hræddur
um mig? Eg er ekki óhrædd um, að þú
ætlir að verða ljóti eiginmaðurinn !«
»Nei, eg er ekki hræddur um þig.
En áður en þetta kom fyrir, þótti þér
mikils vert um myndina. Hvernig
stóð á því?«
Emd hlær nú ekki framar. Hún
hikar sig drykklanga stund og svo
segir hún:
»Eg veit, að eg ætti engu að leyna
þig; en þetta leyndarmál á eg ekki
sjálf, heldur annar maður«.
»Nú, segðu mér þá það, sem þú get-
ur af því án þ ss að ganga öðrum of
nærri. Trúðu mér, eg spyr ekki að
ástæðulausu«.
»Hvaða ástæðu hefirðu til þess?«
spyr frk. Anstruther. Nú er hún sjálf
orðin forvitin.
Hann geldur henni líku líkt: »Eg
veit, að eg ætti engu að leyna þig;
en þetta leyndarmál á eg ekki sjálfur,
heldur annar maður«.
»0! leyndarmál! |>að verðurðu að
segja mér«.
»Svaraðu minni spurningu á und-
an«.
»Jæja, það var bréf frá Egiptalandi,
sem kom mér til að gefa vandlega
gaurn að myndinni. í því bréfi var
sagt frá einvígi og í þeirri sögu kom
fyrir auðnupeningur; alt var líkt og á
myndinni. En einvíginu, sem frá er
skýrt i mínu bréfi, lauk á hvoruga
hliðiua illa«.
»Eg geri ráð fyrir, að bréfið hafi ver-
ið frá bróður þínum?«
»Já — en þú skilur víst, hve ófús
eg er á að segja frá þessu«.
»Nú, það hefir þá ekki verið frá
bróður, þínum? Líklegast frá einhverj-
um öðrum manni?«
»Jú, víst var það frá bróður mín-
um«.
»Veiztu, hvernig á einvíginu stóð?«
»Nei, Edvin hefir ekki minst á það
einu orði; hann bað mig að halda
þessu öllu leyndu; því a? kæmist það
upp, mundi foringinn komast fyrir her-
mannadóm. f>ú skilur það, að hann
vildi ekki koma fólaga sínum í neii*
vandræði«.