Ísafold - 21.03.1900, Síða 1

ISAFOLD.
Reykjavík miðvikudaginn 21. marz 1900.
Kemur ut ýraist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
11 /a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
XXVII. árg.
I. O. O. F. 813338'/a. II ___
Forngripasafnið (nú i Landsbankanum)
opið mvd. og Id- H
Landsbankinn opinn bvern virkan dag
tji 11—2. Bankastjórn við kl. 12 — 1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl 12 — 2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md , mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11—1
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1-
Ókeypis tannlækning i Hafnarstræti 16
1. 0g 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
xtx XTX xfx. xt«
Hnakkatakið.
Afturhaldsmálgagnið er öðru hvoru
að ráðgera og hóta að »taka í hnakk-
ann« á ritsímamálinu svo um muni_______
gera það öllum lýðum ljóst og áþreif-
anlegt, hve gersamlega óalandi og ó-
ferjandi og óráðandi öllum bjargráðum
þeir eigi að vera, sem vilja vinna að
því, Islendingar fái ritsíma, eins og
allar aðrar siðaðar þjóðir.
það verður víst ósleitilegt, þetta
hnakkatak, þegar það kemur á end-
anum! mönnum er farið að lengja
nokkuð eftir því. Sumir eru farnir að
halda, að það ætli að lenda í eintóm-
um hótunum og ráðagerðum, og að
þjóðólfur kenni sig alls ekki mann
til að hefjast handa á þennan eftir-
minnilega hátt, sem hann þykist búa
yfir.
Víst er um það, að með öllu því,
sein hann hefir hingað til gasprað
þetta mikla velferðar- 0g menn-
ingarmál þjóðarinnar, fer því. fjarri, að
hann hafi »tekið i hnakkann« á nokk-
urum hlut, nema sjálfum sér.
Hverjum ætli t. d. komi illa bullið
um »hrekkinn«, öðrutn en þeim, sem
með þann vaðal er að fara?
»Hrekkurinn«á að vera fólginn i því,
að bjóða íslendingum 300,000 kr. til
landsimalagningar, gegn þvi, »að þeir
lofi dönsku stjórninni að leggja sæ-
þráðinn frá útlöndum« til Austfjarða,
i stað þess að leggja hann til Eeykja-
víkur.
Bersýnilega gengur málgagn aftur-
haldsins að því vísu, að danska stjórn-
in sé í óviðráðanlegum sæsímalagn-
ingar-álögum - hún hafi ekki nokk-
urn frið í sinum beinum fyr en huu
sé búin að koma sæsíma hingað til
lands. þess vegna þurfi ekki annað
en að skipa henni að koma með hann,
hvert sem okkur þóknist, íslending-
um. Hún þakki vitanlega fyrir, að
þurfa ekki að norpa yfir sæsímanum
sínum einhversstaðar úti á reginhafi,
mega verða þeirra hlunninda aðnjót-
andi, að komast á land með hann.
Og hún láti ekki sitja við þakklætið
eitt; hún borgi fyrir annan eins greiða
— ekki neinar »hundsbætur« eða
»mútuskilding«, eins og nú só í boði,
þar sem ræða sé um einar 300,000
kr. — heldur leggi hún sjálf ritsíma
um þvert og endilangt landið, ef það
sé nefnt við hana. Hvernig ætti hún
svo sem undan því að komast, þar
sem hún er í þessum álögum, að
henni kemor ekki dúr á auga, fyr en
hún er komin hingað á land með sæ-
símann sinn?
Já — betur að satt væri!
En meinið er það, að þessi álög
eru ekki lifandi vitund annað en
helber hugarburður þjóðólfs. Danska
stjórnin nýtur allra þæginda, sem
þetta líf hefir að bjóða, fyrir Islands-
símanum. Ekki skulum vér fullyrða,
að henni standi alveg á sama um
hann. En hún tæki því alveg áreið-
anlega með frábærri stillingu, þó að
það fyrirtæki drægist svona eina
eða tvær aldirnar næstu.
það þarf engan speking til að sjá
það, að hentugast væri, að öllu öðru
jöfnu, að fá sæsímann hingað til
Eeykjavíkur.
En of dýrt má kaupa þau hlunn-
indi fyrir höfuðstaðinn, — þó að þau
væru á boðstólum. Og samkvæmt
öllum þeim skýringum, sem komnar
eru fram í málinu, væru þau sannar-
lega of háu verði keypt, ef menn
snöruðu frá sér, fyrir þau, 300,000 kr.
— hér um bil °/7 hlutum þess, sem
landsíminn mundi kosta, — ef vér
með öðrum orðum ynnum það til, að
hafna eina hugsanlega færinu, sem
oss kann að bjóðast, til þess að koma
ritsíma um landið, um hver veit hvað
langan tíma.
En 8vo bætist það ofan á, að vér
eigum alls engan kost á, að fá sæsím-
ann hingað til Reykjavíkur, þó að
vér vildum alveg óhæfilega mikið til
þe8s vinna. Enginn veit enn, hvort
vér eigum kost á honum til nolckurs
staðar á landinu. En hitt er víst,
að eina félagið, sem nokkur líkindi
eru til að við fyrirtækið fáist, vill ekki
gauga að þeim kostum, sem nokkur
von er um, að því verði boðnir, ef
það á að leggja sæsímann hingað.
Um þett þarf engum blöðum að
fletta — ekkert nema hégómi að vera
um það að deila. Annaðhvort verð-
um vér að hætta að hugsa um rit-
símann, eða að öðrum kosti sætta oss
við að fá hann á land á Austfjörðum
°8 Þ'ggja þessar 300,000 kr. til land-
símalagningar — sem er margfalt
betra boð en nokkurum Islendingi
hafði til hugar komið fyrir þremur ár-
um. það verður fullörðugt að fá
þessi kjör, og. með öllu óvíst enn, hvort
þau standa oss til boða. En engin
minsta vonarglóra um betri kjör. Stað-
hæfing |>jóðólfs um líkurnar til þess,
að »fréttaþráður hefði verið lagður til
landsins, oss að kostnaðarlausu eða
kostnaðarlitlu, og sjálfsagt þá yfir
land jafnframt«, er ekkert annað en
blátt áfram tilhæfulaus heilaspuni,
enda engiú tilraun til þess gerð að
færa rök að honurp.
Eftir kenning afturhaldsmálgagns-
ins stendur oss það á mjög litlu,
hvort vér fáum nokkurn ritsíma eða
engan. Ástæðan, sem færð er fyrir
því, lýmr nákvæmlega sama andlega
víðsýninu eins og menn eiga að venj-
ast í því blaði. Hún er sú — að
bœndur muni svo sjaldan þurfa að
senda nokkurt símrit!!
Já — það leynir sér ekki, að þörf
er á öflugra hnakkataki en þessu, til
þess að koma fyrir kattarnef sann-
færingunni tím, að gott verk og þarft
8é unnið með þvf að hlynna að rit-
símamálinu. Afturhaldsmálgagnið hef-
ir líka sýnilega eitthvert veður af því.
þess vegna er það hvað eftir annað
með þessar hótanir og ráðagerðir um
að »taka í hnakkann* á málrnu.
Væri nú ekki affarasælast fyrir
blaðið að þegja alveg, þangað til það
hefir safnað nýum kröftum, svo það
treystir sér til að taka þetta heljar-
tak?
Getur því með engu móti skilist
jafn-einfalt mál og það, að þessar
ráðagerðir og hótanir eru aumari en
nokkur selbiti í vasann, meðan því
er bersýnilega allra efnda varnað, og
það getur ekkert orð um málið sagt
annað en blábera vitleysu?
Kynleg bænda-vinátta.
Eitt hið þarfasta skylduverk allra
manna, er bera almenningsheill fyrir
brjósti af einlægum hug, er það, að
koma mönnum sem vandle^ast í skiln-
ing um, að hver stétt þjóðarinnar sé
eins og limur á sama líkama, að sér-
hver sannarleg heill, sem einni stétt-
inni hlotnast, komi hinum stéttunum
að haldi, þó;t það ef til vill kunni að
vera óbeinlínis að eins, og að sérhver
hnekkir, sem ein stétt verður fyrir,
sé tjón fyrir alla.
því vandlegar, sem þessi meðvitund
er innrætt hverri þjóð sem er, því
eindregnari og áreiðanlegri er félags-
andi hennar og fsamheldishugur, því
óhættara er henni við smásálarskapn-
um og tvídrægninni, því einlægari
verður ættjarðarástin, því betur stend-
ur þjóðin yfirleitt að vígi í lífsbarátt-
unni.
Aftur á móti er örðugt að hugsa
sér verra verk og vitlausara, er nokk-
ur sá geti unnið, er eitthvað leggur
til þjóðmála, en það, að æsa hverja
stétt þjóðarinnar gegn annari, ala á
tilhneigingum manna til þess að skara
eld að sinni köku, umfram það er
þjóðinni í heild sinni er holt og heilla-
vænlegt, og kenna mönnum að virða
að vettugi eða fjandskapast gegn því,
er þeir fá ekki séð að þeir sjálfir hafi
beinan arð af eða hlunnindi, hve
þarft og gott sem það kann að vera
fyrir þjóðarheildina.
|>etta afarmeinlega óþarfaverk er
nú verið að vinna vor á meðal.
Á svo blygðunarlausu skeytingar-
leysi um hagsmuni þjóðarheildarinnar
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
ótgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
14. blað.
er nú farið að bóla, að afturhalds-
málgagnið svífist ekki að reyna að
æsa bændur gegn ritsímamálinu með
fortölum um það, að þeir muni svo
fá símrit þurfa að senda, — reynir að
glepja svo huga þeirra, að þeir missi
sjónar á því, að ritsíminn er annað
aðalskilyrði þess, að verzlunarviðskifti
sjálfra þeirra geti komist í það horf,
að nokkur von sé þess, að þeir fái
þolanlega undir risið.
þetta skaðvænlega heimskuatferli
er því kynlegra, sem bændur hafa
sjálfir ekkert tilefni til þess gefið.
þeir hafa einmitt í þessu efni sýnt
margfalda vitsmuni á við afturhalds-
málgagnið.
þegar er frétt kom um það á und-
an þingi 1897, að von væri um að
ritsímamálinu gæti orðið framgengt,
létu þau kjördæmi, er þess áttu kost,
afdráttarlaust í ljósi, að þau vildu
láta þingið styðja það mál ósleitilega.
Og ekki minnumst vér þess, að nokk-
urt kjördæmi tjæði sig málinu fráhverft
á þingmálafundunum á undan síðasta
þingi, jafnvel þótt öllum landsmönn-
um væri þá, fyrir umræðurnar, sem
um það efni höfðu orðið í blöðunum,
fullkunnugt um það, í hvert horf mál-
ið var komið. þar á móti kröfðust
sum kjördæmin þess afdráttarlaust, að
þingmenn þeirra veittu málinu ein-
dregið fylgi.
Með öðrum orðum: engin merki þess
hafa sést, að bændur hafi misskilið
þetta mál. peir sjá það bersýnilega
mjög ljóst, að þessi þjóð muni hafa
ómetanlegt gagn af ritsíma, eins og
allar aðrar þjóðir hafa haft það og
hafa það, — þótt aldrei nema aðrir
sendi meira af símritum en bændur!
þessi tilraun afturhaldsmálgagnsins
til þess að koma þeirri ímyndun inn
hjá bændum, að það sé að vaka yfir
hagsmunum þeirra, fer því í meira
lagi óliðlega úr hendi. Vitanlega hefir
hún alveg gagnstæð áhrif við það, sem
til ,var stofnað: vekur gremju og and-
stygð á þessu smjaðri, sem einungis
er bygt á staðlausum fmyndunum um
skammsýni og vitsmunaskort íslenzkra
bænda.
|>að leynir sér ekki heldur í aug.
um skynsamra manna, hvernig hags-
munir bænda eru yfirleitt ræktir í
afturhaldsmálgagninu.
f>rátt fyrir alt smjaðrið við þá hefir
taumur Beykjavíkur aldrei verið dreg-
inn á óskammfeilnari og óviturlegri hátt
andspænis hagsmunum alls landsins
utan höfuðstaðarins, heldur en nú
er verið að reyna að gera í jpjóðólfi.
Meðan ekki var neitt að ráði til
þess stofnað, að aðrir landshlutar en
Eeykjavfk næðu til ntsímans, var att-
urhaldsmálgagnið í bezta skapi. En
jafnskjótt sem mönnum gefst kostur á
— eða réttara sagt, jafnskjótt og von
verður um — að aðrir landshlutar fái
j veruleg hlunnindi af þeim kostnaði,
er samfara er sæsímalagning hingað