Ísafold - 24.03.1900, Blaðsíða 1

Keraur ut Ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramút, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVII. árg.
Reykjavík laugardaginn
24. marz 1900.
15. blað
I o. O. F. 813308Vii.Il. XX
Forngripasafnið (nú í Landsbankanum)
opið mvd. og ld. 11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
úl 11 — 2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið bvern virkau dag
úl- 12 — 2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11-1.
Okeypis augnlœkning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
'kl. ll_i.
Ókeypis tannlækning 1 Hafnarstræti 16
1- og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
jstjf.xyx. .X+X, ,xt>í, .xtí xtA.xfx. aV. xtx. ,xtx, .xtx,, xt>. xt>.
wi'*'*"'Jx"*ix"^íx,*'ix ’>?í,x"^íx '5;ix‘*jSríx"ir|v"jr|v"Tix"xJx'
Alþingi ófrægt.
Oft hefir mér blöskrað, hvað ís-
lendingum er boðið í sumum blöðum
þeirra. Sjaldan þó meira en þegar
eg las ummælin um bankamálið
* greininni: *Hvað vilja stjórnarlið-
arnir?« { »J>jóðólfi«, dags. 9. marz
síðastl.
Mér ofbýður með öllu, hve miklu
þar er haugað saman af ósannindum
í ekki lengra máli — dálkparti, sem
ekki er nema fingurhæð á lengd.
Bg ætla að minnast á fjögur atriði
í þessum örstutta greinarkafla. I öll-
um þeirra eru ósannindin svo gífurleg,
að leitun mun vera á öðrum fjarstæð-
um, sem taka þeim fram.
Byrsta atriðið er það, að sá flokk-
urinn, sem vill ganga að tilboði stjórn-
arinnar í stjórnarskrármálinu, beri
einn ábj'rgð á hlutafélagsbankamál-
inu.
Málið er flutt inn á þing af helzta
andstæðing stjórnartilboðsins, B e n e-
flikt heitnum Sveinssyni. Og
þegar gætt er aðárslitum máls-
ÍBS á þinginu, sést það berlega, að
það er í flokki þeirra stórmála, er
tnestri eindrægni hafa sætt á alþingi.
1 báðum deildum er samþyk’t áskor-
til landsstjórnarinnar um að leggja
y **. a bjngi slíkt frumvarp sem það,
er þingið hafði haft til meðferðar við-
v jan i sto nun hlutafélagsbanka hér
faltt á 8Vð° ÍrT&Ú^& 8em bún geti
falhst á, að það sé vel tii u t n-s
að verða leitt í lög. 1 Þe8S faUlð
Meðöðrum orðum: báðar deildir
viðurkenna, að nu hafi þ æ r h leifct
máhð svo vel, sem þær hafi vit á, og
sjái ekki framar neina agnúa á þv(
Séu þeir agnúar nokkurir, þá verðj
s t j ó r n i n að finna þá.
Og þessi áskorun er samþykt með
öllum atkvæðum í efri deild; en
með 21 samhljóða atkv. {
neðri deild — af öllum þingdeildar-
ixiuiiuuiu nema emum.semek
atkvæði (eitt þingmannssæt
þingmaðurinn látinn).
þetta þarf mönnum vel að
þvi það er með öllu óhæfi
uokkurum manni eða nokku
haldist uppi að ófrægja ei
manna og eitt blað sérstakl
það, sem er ómótmælanlega
alþingis, — að nokkurum m
nokkuru blaði só látið hak
annað eins, án þess að rey
koma þjóðinni í skilning um,
er að gera ósvífna tilraun til
fleka hana.
Sannarlega má ekki minna vera en
að mönnum skiljist það, að þegar
verið er að ófrægja og svívirða það,
sem þingið hefir með öllumat-
k v æ ð u m — að einu undanteknu —
stofnað til, þá er ekki verið að ófrægja
og svívirða dr. Valtý Guðmundsson
né ísafold né þá, sem þeim manni
eða því blaði fylgja að málum, held-
ur er verið að ófrægja og svívirða
alþingi íslendinga alt.
Og aðrar eins ófrægingar líka!
Eg er þess fullviss, að aldrei hefir
löggjafarþingi nokkurrar þjóðar verið
boðið annað eins. Væri nokkur
flugufótur fyrir ásökunum «f>jóðólfs«,
þá væri enginn maður á alþingi, sem
ekki væri annaðhvort fábjáni eða
landráðamaður!
Lítið á staðhæfingarnar, sem koma
hér á eftir.
A n n a ð atriðið er það, að hluta-
félagsbankanum verði stjórnað a 1-
gerlega í Kaupmannahöfn.
f>að er ekki upp spunnið af mér, að
þetta standi í »f>jóðólfi«, né ummæli
hans á nokkurn hátt hártoguð, eins
og þeir kynnu að halda, sem ekki
lesa blaðið. f>að e r þar, með fullum
og skýrum stöfum.
Með öðrum orðum: alt það verk
við hlutafélagsbankann, er samsvarar
því verki, er bankastjórn Landsbank-
ans vinnur, þar á meðal allar lán-
veitingar, eiga, eftir því, sem »f>jóð-
ólfur« fræðir þjóðina um, að fara fram
í Kaupmannahöfn!
Naumast ætti að þurfa að fjölyrða
um aðra eins vitleysu. Hvernig ætti
slikt að eiga sér stað? Getur það
verið, g,ð blaðið ætlist til að öðru eins
sé trúað og þvi, að alþingi hafi stofn-
að til slíkrar fásinnu? Bða heldur
blaðið ekki, að þjóðin sé með öllu
viti?
f> r i ð j a atriðið er það, að hluta-
félagsbankinn hafi í Kaupmannahöfn
eða annarsstaðar í útlöndum aðalfjár-
magn sitt í veltunni.
Hverjir ætli nú ráði því, aðrir en
fulltrúaráð bankans, hvar fjármagnið
er í veltu,? Og hvernig er ætlast til,
að fulltrúaráðið verði skipað? Af 5
mönnum, sem alþingi kýs, 5 mönnum,
sem hluthafar kjósa, og íslandsráð-
gjafanum eða landshöfðingja (eftir því,
hvar fundirnir eru haldnir). Nú er
svo iil ætlast, að 3/5 af hlutafénu verði
í höndum íslendinga, og þá hafa ís-
lendingar að minsta kosti yfir 8 at-
kvæðum að ráða, — 8 atkvæðum af
11.
Br nú líklegt, að þeir haldi fénu í
veltu í útlöndum, þegar þörf er á
því hér á landi? Eða getur »f>jóðólf-
ur« komið með nokkura sennilega á-
stæðu fyrir því, að svo muni verða ?
Hverjum ætlast hann til að verði
trúað til að sitja ekki á svikráðum
við landið og þjóðina, ef ganga má að
því vísu, að fulltrúar alþingis og ís-
lenzkra fasteigna-eig8nda geri það ?
f>etta er blaðið, sem þykist vera að
að berjast fyrir aukinni þjóðstjórn!
Heyr á endemi! Hvað eiga getsak-
irnar að ganga langt, til þess að
mönnum fari að bjóða við þeim ?
F j ó r ð a staðhæfingin er ekki fjar-
stæðari sannleikanum en þær, sem eg
hefi þegar nefnt. En hún er í mín-
um augum kynlegust. Hún er sú,
að hlutafélagsbankinn eigi að fá
meira hluta landsjóðs eða
landssjóðsteknanna til um-
ráða.
Bnginn maður hefir fram á það
farið með einu orði, að hlutafélags-
bankinn fái einn eyri af landssjóði
eða landssjóðstekjum til umráða. Mér
er óhætt að fullyrða, að engum manni
á þinginu hefir komið slíkt til hugar.
f>etta er blátt áfram hreinn uppspuni
— eins og hitt, sem «f>jóðólfur« blaðr-
ar um málið, en einna vitlausast —
þótt langt sé til jafnað.
Eg gæti minst rækilega á fleiri ó-
sannindi í þessum greinarkafla. f>ar
er sem sé ekki e i 11 o r ð satt. T. d.
það, að D ö n u m sé seldur í hendur
seðlaútgáfuréttur landsjóðs, þar sem
íslendingum er gerður kostur á að
eignast 8/5 af hlutunum og fyrirtækið
stendur undir umráðum íslendinga;
eða það, að Dönum sé seldur útgáfu-
rétturinn í hendur til 10 0 á r a, þar
sem landssjóður á heimting á að
kaupa alla hlutina eftir 40 ár, svo
framarlega sem hann vill færa sér þá
heimild í nyt.
En eg skrifa ekki þessa grein í því
skyni, að leiðrétta »f>jóðólfs«-greinina
línu fyrir línu.
Eg skrifa hana í því skyni, að mót:
mæla þessari, í mínum augum alls-
endis óhæfilegu, árás á sóma alþingis.
Eg hefi ekki skap til að sitja hjá
þegjandi, þegar það er ófrægt og sví-
virt. f>að hefir sjálfsagt sína bresti
líkt og önnur þing — álíka bresti,
eins og þjóðin, ssm kýs það. En eg
dirfist að segja «f>jóðólfi« það, að það
er skipað mönnum, sem vilja vinna
þessu landi gagn, þótt máttinn vilji
bresta — en hvorki fábjánum né
landráðamönnum.
Þingmaður.
Tímarnir breytast
og vér með þeim.
Árið 1873 sendi alþingi frumvarptil
stjórnarskrár með bænarskrá um að
það væri gjört að lögum. f>ar var
farið fram á innleDda stjórn eins og
ávalt hefir verið íslendingum fast í
huga. Jafnvel þó þjóðhátíðin væri í
nánd, treysti þingið því samt ekki,
að þetta stjórnarskrárfrumvarp yrði
staðfest og bað því um það til vara,
að konungur gæfi landinu stjórnarskrá
í afmælisgjöf og tók að eins fram 4
atriði, sem þingið vildi láta stjórnina
vita, að sér þætti mest um varðandi
að hún tæki til greina.
Eitt af þeim var: »Að skipaður yrði
sérstakur ráðgjafi fyrir ísland/ með
ábyrgð fyrir alþingi*.
f>essi uppástunga var samþykt í
einu hljóði undir forustu Jóns Sigurðs-
sonar.
f>að geta allir séð af þessu, hvað
þinginu var þá ríkast í huga, næst
því, að fá innlenda stjórn, að losa
stjórnina yfir málefnum íslands und-
an yfirráðum hinna dönska ráðgjafa,
að fá sérstaka stjórn, þótt hún væri
útlend, yfir sérmál íslands. f>ótt Jón
Sigurðsson hefði fyrir orðtak »aldrei
að víkja«, þá skildi hann það ekki
eins og bangsi, sera bóndinn velti
tunnunni á móti, og hann var að bisa
við alla nóttina þangað til tunnan
hafði hrakið hann alla leið ofan í
sjó, af því hann hafði ekki vit á að
víkja sér til hliðar.
Hann vildi aldrei sitja sig úr færi
með að koma einhverju til leiðar
landinu til gagns, þótt það væri ann-
að og minna en það, sem hann hélt
fram svo sem hinu eina rétta.
Hann taldi ávalt lítið betra en ekki
neitt.
Alþingi 1873 taldi þetta og ekki
neitt lítið, heldur eitt af fernu, sem
það vildi að stjórnin gleymdi ekki eða
leiddi hjá sér að taka til greina, ef
aðaluppástunga þingsins um innlenda
stjórn fengist ekki.
f>jóðin og þingið var þá orðið svo
þreytt á samsteypunni á stjórn sér-
mála Islands við stjórn danskra mála
undir hinu danska ráðaneyti, á þess-
ari hjáverkastjórn hinna dönsku ráð-
gjafa á málum Islands, sem hvorki
gáfu sér tíma til þess að sinna mál-
um vorum nema stöku sinnum í mesta
flýti, eða höfðu nokkura þekkingu á
högum vorum og þörfum eða tækifæri
til þess að kynDa sér til nokkurrar
hlítar, hvað oss væri til þrifa og fram-
fara. íslendingar voru svo fulltrúa
um það á þessum tímum, að stjórnin
mundi ætla sér að verða við þessari
bæn, að þegar konungur skipaði dóms-
málaráðgjafann Klein, sem var aðal-
maðurinn í tilbúningi stjórnarskrár-
innar 1874, ráðgjafa fyrir ísland, þá
var það, ef eg man rétt, almenn trú
manna, að þótt konungur vildi ekki
ganga fram hjá honum sem íslands-
ráðgjafa eða víkja honum úr ráðgjafa-
sessinum, sem dómsmálastjóra Dana,
þá mundi þetta vera að eins bráða-
birgðaráðstöfun, vegna sérstakra at-
vika, en undir eins og ráðgjafaskifti
yrðu, þá mundum vér fá sérstakan ráð-
gjafa yfir sérmál vor.
En reynslan hefir sýnt annað.
Stjórn sérmála vorra situr enn þá
óhögguð undir dómsmálaráðgjafa Dana
eins og áður, en hann heldur að eins
nafnbótinni, að heita ráðgjafi fyrir ís-
land, þótt þessi ráðgjafi sé hvorki
skipaður né víki frá með hinu allra
minsta tilliti til Islands eða stjórnar
íslenzkra mála, þótt ábyrgð sú, sem
talað er um að hann hafi á því að
stjórnarskráin sé ekki brotin, sé þann-
ig vaxin, að engum manni hafi huga-
ast enn þá ráð til þess að koma slíkri
ábyrgð í framkvæmd.
Hið annað, sem vér sjáum af vara-
uppástungu þessari, er, að alþingi
1873 og þar á meðal Jón Sigurðsson,
hefir verið fulltrúa um, að alþingi gæti
komið fram ábyrgð á hendur sérstök-
um ráðgjafa fyrir ísland, þótt hann
sæti í Kaupmannahöfn; því enginn
mun mótmæla því, að hann réð svo
miklu á þinginu og var of alvörugef-
inn maður til þess, að hann hefði
leyft þinginu að setja þessi fyrirmæli:
með ábyrgð fyrir alþingi, nema hann
þættiát fullviss um, að þessi ábyrgð
væri framkvæmanleg.
jpað er líka öllum kunnugt að Jón
Sigurðsson var bezt að sér allra ís-
lendinga í stjórnfræði og einkum öllu
því, sem við kemur sambandi íslands
við Danmörku.