Ísafold - 31.03.1900, Blaðsíða 1

ISAFOLD
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
ntgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðsiustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík laugardaginn 31. marz 1900.
17. blað.
Kemur ut vmist eiun sinni eða
tvisv. í viku. Yerð á rg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l‘/s doll.; borgist fyrir miðjan
jnli (erlendis fyrir fram).
XXVII. árg.|
• Tvisvar kemur
Isafold út í næstu viku,
miðvikudag og laugar-
dag.______________________________
Fdrngripasafnið (nú í Landsbankanum)
opið mvd. og ld. 11—12.
Landsbankinn opinn bvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12-2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. tií útlana.
Ókeypis lækning á spítalanum a þriðjud.
og föstud. kl. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1-
Ókeypis tannlækning í Hafnarstræti 16
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
xt. A xt<
’x*V''*'*'* "■*> ’"iv ***"
Ráðisjafabrotið.
Stórblaðið Politiken, aðalblað vinstri-
manna í Danmörku, flutti í vetur
greinina »Ráðgjafabrotið« úr ísafold
29. nþv. f. á. í danskri þýðingu, og minn-
ist síðar, 24. f. mán., á það mál, að
því er til Dana kemur, á þessa leið:
»Dæmi eru til þess, að forsætisráð-
herrar hafi litið svo á, sem þeir geti
haft nóg að gera, þótt þeir hafi ekki
fleiru að gegna en störfum þeim, er því
embætti fylgja, og að þeim sé um
megn að taka fleiri ráðgjafaembætti að
sér. Svo eru og dæmi til bins, að
forsætisráðherrar hafa talið sig færa
um að bæta við sig störfum eins hinna
ráðgjafanna. En aldrei hefir það við
borið fyr en nú, að forsætisráðherra
hafi ! bætt á sig þremum ráðgjafaem-
bættum. Hr. Hörring er fyrsti for-
fæstisráðherranu, sem hefir treyst sér
til að hafa svo mikið umleikis.
íslendingum er ekki láandi, þótt
þeir beri sig upp undan því, að þeim
skuli vera boðinn einn fjórði partur af
þeim ráðgjafa, sem þeir eiga heimting
á; en vér Danir höfum einnig ástæðu
til að kvarta UDdan þessu; því að hr.
Hörring hefir færst of mikið í fang,
þegar hann tók að sér embættisstörf
fjögurra ráðgjafa — auk annars, sem
hann er að fást við utan hjá, fyrir sjálf-
an sig.
jpað er gamla sagan: hafi maður of
margt í takinu. þá verður eitthvað út
undan! Meðal annars kom það fram
í gær á ríkisþinginu. Nefnd sú í
fólksþinginu, sem fjalla á um lagá-
frumvarpið um að afstýra slysum við
tilbúning og notkun samanþjappaðra
lofttegunda, kom með álit sitt 21. fe-
br. Hún lýkur máli sínu á þessa leið:
»þann 22. nóvember (1899) sendi
nefndin dómsmálaráðgjafanum skriflega
fyrirspurn um það, hvort haun vildi
hitta nefndina að máli til samkomu-
lags á þeim grundvelli, sem lagður
var í nefndarálitinu í fyrra.
þó að nefndin hafi ekkert svar
fengið upp á þá fyrirspurn, virðist
henni sjálfsögð skylda sín, að leggja
fram álit sitt«.
þessi fjórði partur af Hörring, sem
er dómsmálaráðgjafi, hefir ekki fengið
tíma né tækifæri til að svara bréfi
nefndariunar og eiga tal við hana.
Og þegar nefndin hefir beðið árang-
urslaust tvo mánuði eftir ráðgjafa-
brotinu, verður hún að koma með álit
sitt, ef málið á ekki að leggjast í
gröfina.
I gær var frumvarpið til annarar
umræðu. Framsögumaður nefndarinn-
ar, hr. Rosleff, gerði með mjög skýr-
um og fáum orðum grein fyrir breyt-
ingartillögunum og taldi illa farið, að
ekki náðist í ráðgjafann.
Afleiðingin varð sú í fyrsta lagi, að
hr. Hörring varð að vera miklu fjöl-
orðari um breytingartillögurnar en
hann hafði þurft, ef hann hefði átt tal
við nefndina og það dregið ef til vill
til samkomulags; í öðru lagi varð það
bersýnilegt, að ómissandi er, að nefnd-
in og ráðgjafinn leiti samkomulags sfn
í milli, og nú á að stofna til fundar
með þeim eftir aðra umræðu; en þetta
er gagnstætt allri góðri reglu; slíkt af-
lægi tefur fyrir vinnu ríkisþingsins og
veldur því örðugleikum.
Vér höfum því ekki meiri ástæðu
en vinir vorir á íslandi til þess að
vera ánægðir með ráðgjafabrotið«.
þessi ummæli sýna mjög greinilega,
hvert tilkall Danir gerir til samvinnu
milli þings og stjórnar.
þeim þykir ástæða til að víta það á
þingi og í blöðum, að nefnd í smámáli
nokkuru hefir ekki getað átt tal við
ráðgjafann — áður en önnur umræða
fer fram. Hún á kost á því á undan
3. umræðu, og alt má leiða til lykta á
myndarlegan hátt. En það er ekkí
nóg: »slíkt aflægi tefur fyrir vinnu rík-
isþingsins og veldur því örðugleikums.
Hvað mundu Danir segja, ef þeir
ættu við að búa annað eins samvinnu-
leysi milli þings og stjórnar eins og
vér Islendingar?
Vér kippum oss ekki upp við það,
þó að samkomulags-umleitun við
stjórnina um smámál dragist fram yfir
2. umræðu. Nefndirnar á löggjafar-
þingi voru fá, svo sem kunnugt er,
stjórnÍDa aldrei til viðtals í stórum
málum né smáum, seint á þinginu né
snemma.
Einu sinni ber það Dönum að hönd-
um, að eitt smámál tefst fyrir það, að
ráðgjafinn fæst ekki til viðtals á hent-
ugustum tíma. Og þeir finna að því
ósleitilega.
Vér eigum því að venjast á hverju
pingi, að geta ekki átt tal við ráð-
gjafann um nokkurt af vorum mikils-
verðustu nauðsynjamálum. Hér sem
annarsstaðar í löndum með þingbund-
inni konungsstjórn eigast 2 málsaðilar
við um hvert löggjafarátriði m. m.
Hér er þess gersamlega varnað, að
þeir megi hittast að máli og reyna að
koma sér saman. |>að er eins og hér
sé ætlast til, að sneitt só hjá sam-
komulagi og að alt lendi í sundurlynd-
isbendu, smátt og stórt, jafnvel mestu
smámunir. Og svo dragast fullnaðar-
úrslit málanna árum sáman, eða þeim
er eytt með öllu. þingið verður að
bíða svars frá hinum samningsaðilað-
um — ekki nokkura daga eða vikur,
heldur hátt upp í tvö ár, í hvert skifti,
og hvaða lítilræði sem um er að tefla.
Og loks, þegar svarið kemur, þá er
það skrifljggt, og þá ekki einu sinni
samið af ráðgjafanum sjálfum, heldur
einhverjum undirmönnum hans, eftir
þeirra höfði, en ekki hans freáar en
verkast vill oftast nær, með því að
hann hefir engan tíma eða tækifæri
haft til að kynna sér málið til þeirr-
ar hlítar, að hann geti skapað sér rök-
studda skoðun á því. Nú hefir þing-
ið, alþingi, eitthvað að athuga við
svarið, annaðhvort mikils háttar og
mikils vert, eða þá mjög lítils háttar.
f>að kostar annan 2 ára frest. Svona
getur gengið koll af kolli, heilan
mannsaldur.
þó er enn allmikill hluti af þingi
voru og blöðum vorum, sem sór það
ráð vænst, að halda þessu ástandi svo
lengi, sem unt er!
Naglaskapur
°g
nirfilsháttup.
Næstsíðasti »þjóðólfur« »tekur í
hnakkann á« ísafold fyrir það, að
hún hefir leyft sér að halda því fram,
að kostir þingmanna séu ekki uudir
því komnir, hvort þingmenn eiga
heima i kjördæmum sínum eða ekki.
Ritstjórinn er sýnilega farinn að
iðrast þeirrar yfirsjónar sinnar, er
hanu var að reyna að fá Árnesinga
til að kjósa sig á þing, jafnvel þótt
Reykvíkingar einir nytu annars að
jafnaði fagnaðarins af návist hans.
Gott og vel. Batnandi manni er
bezt að lifa.
Vonandi gefst hann þá ekki upp á
miðri leið, jafn-stefnufastur maður,
úr því iðrunin hefir nú gagntekið hug
hans og hanu hefir öðlast nýan og
becri skilning á málinu, heldur biður
allan þingheim Árnesinga fyrirgefn-
ingar á þessu tiltæki sínu og lofar að
gera það aldrei oftar.
Og vonandi verður hann ekki bú-
inn að gleyma þessum iðrunarstund-
um sínum um kosningaleyti í haust.
Vonandi fer hann ekki þá að trana
sér fram til þingkosningar utanReykja-
víkur, jafnframt því sem hann vítir
aðra menn fyrir að leita kosninga
annarsstaðar en í kjördæmum sínum.
Annars getur naumast hjá því far-
ið, að hann, guðfræðingurin, prests-
efnið — sem gerði svo eftirminnilega
tilraun til að fá að boða trú sína að
Lágafelli hér um árið og leit svo hýrt
til Mosfells í Grímsnesi í vetur —
minnist óþægilega þess flokks manna,
sem meðal annars voru einkendir
með því endur fyrir löngu, að þeir
byndu öðrum þær byrðar, er þeir vildu
ekki bera sjálfir.
f>ví að n^umast er þess til getandi,
að naglaskapur f>jóðólfsmannsins sé
nú orðinn svo magnaður, að hann
vinni það til að reka sjálfum sér
löðrung, ef hann heldur sig geta um
leið gefið ísafold ofurlítið olnboga-
skot, hvað máttlaust sem það er.
Afturhaldsmálgagnið krefst þess af
ísafold, að hún sýni með »skýlausum
rökum og glöggum útreikningi, að við-
hald og tilkostnaður við landsímann
só vel kljúfandi*.
Vér ráðum málgagninu til þess að
leita sér vitneskju um þessi rök og
þennan iitreikning — eins og svo
margan annan fróðleik, sem það váD-
hagar um — í Alþingistíðindunum.
f>ar eru leidd rök, sem enn hefir
ekki tekist að hrekja, að því, að
lagning landsímans mundi kosta oss
40,000 kr., en að árskostnaðurinn til
hans muni nema nálægt 11,000
kr., án þess að frá árskostnaðinum
séu dregnar tekjurnar, sem landið fær
af landsímanum.
Nú viljum vér ráða málgagninu til
að hnekkja þessum rökum og þessum
útreikningi, áður en það fer að glíma
við ný rök og nýan útreikning.
|>að getur naumast verið neitt ó-
geðfeldara fyrir blaðið að fást við
það, sem í Alþingistíðindunum stend-
ur, en við það, sem ísafold segir. Og
það er alveg nóg fyrir blaðið, svona
fyrsta sprettinn, að kveða niður rökin
og útreikningana í Alþingistíðindunum.
Ritstj. er naumast maður fyrir meiru
í einu.
Annars er það ný-tilkomið, er f>jóð-
ólfur fæst svo mikið um röksemdir.
Hann hefir ekki áður haft miklar
mætur á þeirri vöru, sízt hafi hann
átt að svara henni út sjálfur. Má
og vera raunar, að hann sé sama sinn-
is enn fyrir sjálfan sig, en heimti að
eins harðri hendi röksemdir hjá öðrum.
En nú er það að sögn kenning hans
og sannfæring, að ekki sé til neins
að bjóða almenningi röksemdir; »fólk-
ið skilur þær ekki«. Eða eru það að
eins hans röksemdir, sem fólkið skil-
ur ekki? f>að er engu líkara en að sú
sé skoðun hans, úr því hann heimtar
röksemdir handa því frá öðrum. f>að
væri ekkert vit í slíku tilkalli að öðr-
um kosti.
f>að er kunnugra en frá þurfi að
segja, að sjálíur lætur hann sér jafn-
an nægja íþeirra stað — ýms haglega(!)
tilbúin snoturyrði! Svo mikill höfð-
ingi, sem hann er, og öðrum mikil-
menskukostum prýddur, þá er hann
allra manna mestur nirfill á röksemdir.
Af ófriðinum
með Bretum og Búum fréttist með
Heimdalli, að Bloemfontein, höfuðborg
Óraníuríkis, hefir gefist upp fyrir Bret-
um 12. þ. m., orustulítið, með því að
Búar sáu sitt óvænna, og var ríkisfor-
setinn, Steijn, farinn burt úr borginni
áður.
Aftur eiga Búar að hafa unnið sig-
ur í minni háttar bardaga annarsstað-
ar og getið sér ágætan orðstír.
Áður en Bretar unnu Bloemfontein,
höfðu forsetarnir báðir, í Transvaal
og Óraníu, leitað máls við stjórn Breta
um að létt yrði hernaðinum og friður
gerður með þeitn hætti, að ríkin bæði,
Transvaal og Óranía, héldu sjálfsfor-
ræði sínu. Að öðrum kosti hlytu þeir
bandamenn að berjast til þrautar í
drottins nafni, svo mikið ofurefli sem
þeir ættu við að etja.
f>eir fengu beinhart afsvar og ónot
eiu hjá Salisbury lávarði. Kvað hann