Ísafold - 23.05.1900, Page 2

122
an helming til jarðabótarinnar úr
sjálfs síns vasa.
Sumum kann að virðast þetta of
stórt stökk. Varla þarf samt að gera
ráð fyrir, að almenningur ryki þegar
upp til handa og fóta að gjöra jarða-
bætur, þótt þetta kæmist í lög. Fyrstu
árin mundu varla aðrir gera stór-
mikið að jarðabótum en þeir, sem
þegar hefðu lagt stund á þær, og
gætu því landsdrotnar þeirra huggað
sig við, að þeir væru búnir að vinna
talsvert fyrir ekki neitt.
|>á mega og landsdrotnar eigi gleyma
því, að verði ekkert gert til að stöðva
fólksfiutningana til sjávarins — og
Ameríku — er enginn vafi á, að jarð-
irnar þeirra ýmist hætta að byggjast
eða þá fyrir mun minna eftirgjald
en nú er af þeim tekið.
|>að er hverju orði sannara, sem
oft er látið klingja, að framfarirnar
eru hægfara hjá okkur bændunum.
f>annig uámu þúfnasléttur 1896 tæp-
um 4 dagsverkum á hvern búanda,
og aðrar jarðabætur tiltölulega miklu
minni. En er ástæða til að vænta
annars, við önnur eins ólög og þorri
bænda á að búa?
Fyrir mitt leyti finst mér miklu
fremur furðu gegna, að jarðabæturnar
skuli þó hafa verið þetta, og get eg
ekki annað en dáðst að þeim kjarki
og því framfaraþreki, sem knúið hefir
suma leiguliða til að stórbæta ábýli
sín — um leið og landsdrotnar sumir
hverjir hafa sett upp afgjaldið, en
aðrir ekki einu sinni lofað þeim að
njóta landssjóðsstyrksins fyrir þær.
Að minm hyggju eru jarðabæturn-
ar veglegasta vinnan bændanna. Ekk-
ert sýnir þeim betur en jarðabæturn-
ar, að þeir eru nýtir borgarar, sem
gera betur en hafa í sig og á; ekkert
vekur sjálfstraustið og eykur mann-
gildið eins og þær; ekkert annað starf
knýr eins áfram dug og dáð; og í
einu orði — ekkert vekur eins fram-
kvæmdarsama föðurlandsást eins og
jarðabæturnar.
Og fái framfaraviðleitni leiguliða að
njóta þess styrks af hendi landsdrotna,
sem hún á rétt á, munu eflaust bundn-
ir kraftar leysast, og þá er engin á-
stæða til að kvíða; því það mun
sannast, að aukinni grasrækt munu
verða samfara framfarir í öllum öðr-
um greinum landbúnaðarins.
Myndasýning
dálitla hefir hr. Stefán Eiríksson
tréskeri haldið þessa dagana í Glas-
gow. |>að eru aðallega uppdrættir
eftir lærisveina hans og nokkrir tré-
skurðargripir eftir hann sjálfan, mjög
haglega geiðir. Alt ber það vott um
.mikla elju og ástundun af hálfu þess
vel færa listamanns, og er töluverður
framfaravísir, ekki sízt fyrir smiði
vora, sem þar eiga kost á að læra að
gera fyrir fram vandaða uppdrætti af
því, sem þeir eiga að gera, hvort held-
ur eru heil hús eða annað, og verður
þá fyrst veruleg mynd á því, en ekki
tómt handahóf. J>eir hafa hagnýtt
sér sumír þá góðu tilsögn, sem hér
stendur þeim til boða; en ættu að
gera það miklu fleiri.
Inflúenza-landfarsóttín
er nú að smátína upp húsin hér í
bænum. Fremur væg yfirleitt, sem
er sjálfsagt meðfram að þakka nokk-
urn veginn blíðri veðráttu. Latínuskól-
anum lokað algerlega þessa viku henn-
ar vegna. Ein fiskiskúta héðan (Har-
aldur, G. Z.) kom aftur fyrir fám dög-
um eftir örstutta útivist með 3 menn
veika af sóttinni. En vonandi er og
heldur líkindi til, að þorri þilskip-
anna komist hjá veikinni. þau voru
flest farin, er á henni fór að brydda
hér, og þurfa alls ekki að hafa sam-
göngar við land fram eftir sumri.
Hernaður eftirleiðis —
Og
horfur í Búa-ófriöinum.
Maður er nefndur Johann Bloch,
mikils háttar rithöfundur og stjórnvitr-
ingur, þýzkur að kyni, en þegn Bússa-
keisara og vinur hans mikill og ráðu-
nautur. Hann er og ríkisráð að nafn-
bót. Hann blés Nikulási keisara í
brjóst friðarþingshugmyndinni. Hann
skrásetti fyrir fám árum fyrir hans
tilmæli, keisarans, mikið rit, í 12
bindum stórum, »um hernað eftirleiðis«,
þ. e. um styrjaldir, eins og þær mundu
verða eftirleiðis, með nýum hergögn-
um og nýrri hernaðaraðferð að ýmsu
leyti, reyklausu púðri, afar-langdræg-
um skotvopnum og þar fram eftir
götunum. Yar tilgangur ritsins sá
meðfram eða aðallega, að sýna fram
á, að styrjaldir yrðu enn meira böl
mannkyninu eftirleiðis en undanfarið.
því Bloch er ákafur friðarvinur. Hann
er maður vellauðugur og hefir varið
ógrynni fjár til að berjast fyrirafnámi
hernaðar. Hann ferðast land úr
landi og flytur fríðarboðskap sinn
fyrir þjóðhöfðingjum og öðru stór-
menni. I París hefir hann látið reisa
núna á undan sýningunni sérstaka
sýningarhöll undir »verksummerki
styrjalda«, er hann svo kallar, og má
þar líta ma'rga voðasjón og hrelling-
ar.
Fyrnefnt rit Blochs þessa þykir
nú afarmerkilegt fyrir það, að kenn-
ingar hans þar um hernaðaraðferð
eftirleiðis hafa sýnílega rætst yand-
lega í ófriðinum, er nú er háður í
Suðurafríku. Oddviti vinstrimanna
á þingi Breta, Campbell-Bannermann,
vakti athygli á því þar á þinginu
fyrir skemstu.
Bloch hafði meðal annars komið með
í riti sínu þessar kenningar:
1. Eftirleiðis verður hernaður aðal-
Iega fólginn í umsátum og víggirðing-
um.
2. Áhlaup að öndverðum fylkingum
verða ófær vegna geysilegs mannfalls
og munu því vegendur forðast þau
í lengstu lög.
3. Styrjaldir verða miklu langvinn-
ari en áður gerðist, ef vegendur eru
jafn-vígir.
4. Fullnaðarsigur verður mjög tor-
sóttur, með því að þeir, sem lægra
hlut bera, búast fyrir í nýum vígjum,
er gerð hafa verið fyrir fram í því
skyni.
5. Framskotssveitir láta meira til
sín taka en áður; þær fara með stór-
skotaliðið með því að skjóta fyrir því
hestana (sem draga fallbyssurnar).
6. Njósnum verður ekki við komið,
svo að liði verði — hvar fjandmanna-
liðið heldur sig, vitnast ekki á öðru
en skotunum frá því, og þó ekki
meira en svo, með því að púðrið er
reykjarlaust.
7. Virkin, sem liðið hefir til að
hlífa sér við skotum, eru ósýnileg.
8. Fyrirliðunum verður miklu bætt-
ara en áður.
9. Af því, að byssur eru dú orðnar
svo langdrægar, lenda hjúkrunarsveit-
ir »rauða krossins* innan skotmáls —
þaðan stafa kvartanirnar um, að níðst
hafi verið á merki srauða krossins«.
(»Bauði krossinn« er allsherjar-líknar-
félag, er tekið hefir að sér að bjarga
sárum mönnum af vígvelli, græða þá
og hjúkra þeim. það dregur nafn af
merki því, er líknarsveitir þessar bera,
en það er hvít blæa með rauðum
krossi í miðju. Sá er griðníðingur að
allsherjar-lögum, er eigi þyrmir merki
því og öllum þeim, er undir þvíganga.
Jafnt líkna sveitir þessar hvorum-
tveggju vegöndum).
þetta þykir alt rætst hafa nú í
þessum ófriði og finst mönnum mikið
um.
Blaðamaður nokkur hitti Bloch að
máli 1 vetur, er hann var á ferð í
Berlín, og har undir hann ýmislegt
um ófriðinn, er honum var forvitni að
heyra hans skoðanir um.
»Hernaðarráðaneytið brezka hefir
litið helzt til léttbrýnum augum á alt
það mál«, mælti hann. »það hefir
ekki athugað viðbrigðin, sem reyk-
lausa púðrið gerir, né hina nýu gerð
á fallbyssum og handbyssum, né
virkjalagið nýa eða aðra nýbreytni f
herstjórnarlist, en það hafa Búar alt
numið, smátt og stórt. Hershöfðingj-
arnir ensku töldu hinu vel tamda liði
sínu hvarvetna svo vísan sigur á lítt
tömdu sjálfboðaliði, að þeir hirtu
jafnvel ekki um að kynna sór fyrir
fram landslagið þar, sem þeir áttu að
berjast, þeir gleymdu og því, að
víggirðingalistin, eins og hún er nú
orðin, lætur umsetið lið standa míklu
betur að vígi en áður gerðist; það
getur murkað niður sóknarherinn og
sakað hvergi. Mununnn er svo
mikill og svo óskeikull, að hann má
nákvæmum tölum telja, eins ogí töl-
vísisdæmi; hann er eins og 8 á móti
1. Auk þess er umsetna liðið miklu
happskeytara; því er kunnug vega-
lengdin, er skjóta skal. það þarf
og eigi að eyða tíma í áhlaup, er sá
• ókostur fylgir og, að þar er óhægt að
koma við skotum.
Búar kunna mætavel til varnar-
og hlaupvíga. Hún má rara sig á
því, herstjórnin enska, að hún þarf
ekki að ímynda sér, að Búar sæki
nokkurn tíma á. það varast þeir
vel. þeir róa að því öllum árum, að
Bretum sé einn kostur nauðugur að
sækja þá, þar sem þeir hafa fyrirbú-
ist í traustum virkjum, en það er
ekki hægt nema með áhlaupum. það-
an stafar hið geysimikla manntjón
Breta í samanburði við Búa.
Eins og vopn og hergögn eru nú
orðin, getur lítil hérsveit í umsát var-
ist lengi tvöfalt eða þrefalt liðfleiri
sóknarher. þetta hefir sannast nú í
þýzkum hertamningum, og muu sjald-
an bregðast. Búar umkringja fjand-
menn sína, þreyta þá í smáorustum
og hagnýta sér landslagið eftir beztu
föngum«.
þcssi ummæli Blochs eru frá því í
febrúar í vetur; og er merkilegt, hve
vel þau hafa rætst síðan, í viðureign
Búa við Breta, síðan er leikvöllurinn
færðist inn í Óraníuríki og Bretar
hafa orðið að halda þar kyrru fyrir
mánuðum saman með meginher sinn
í sjálfri höfuðborginni; ekki getað
hreyft sig hót að kalla fyrir Búum,
er hafa orðið þeim í meira lagi skeinu-
hættir, hafi þeir ætlað eitthvað að
aðhafast.
»þá er og þess að gæta«, mælti
Bloch ennfremur, »að Búar eru þaul-
vanir og reyndir í þeirri hernaðarlist,
er á við landslag þar syðra, en hinir-
ekki. þeir kunna og öll hin nýustu
leikbrögð í hernaði, t. d. meðal ann-
ars að hefta för sóknarhersins með
margfjötruðum vírgirðingum af járni;
hann tefst fyrir það, en hinir óseinir
að hagnýta sér töfina og skjóta á
fjandmenn sína úr ósýnilegum stað
með reyklausu púðri, 15 skotum á
mínútu úr hverri byssu, þar til er
þeir leggja á flótta«.
Bloch vill að vegendur leggi mál
sitt í gerð. því mundi mjög fagnað
um heim allan. Bretar eigi engri
frægðarvon fyrir að fara; enginn mað-
ur muni telja þei'm nokkurn frama í
því, þótt þeir vinni bug á Búum
einhvern tíma seint og síðar meir; og
Búar þurfi eigi heldur að búast við,
að til skarar skríði, svo að þeir eigi
fullnaðarsigri að hrósa.
ískyggilegar verkafólkshorfur.
Ómeingað almenningsálit.
Eftirfarandi einkennilegur pistill
barst Í8afold núna á helginni með
bæarpóstinum, nafnlaus og með engri
vísbendingu um höfundinn eða höf-
undana. Vér látum hann halda sér
óhaggaðan að öllum frágangi. Mun
þá og enginn rengja, að hann sé rótt
feðraður —• »frá verkamannaflokk hér
bænum« — og þeirra ómeingað al-
menningsálit; enda mentuðu lesendun-
um engin vorkunn að gera sér hann
að góðu og lesa í málið, þótt ekki sé
uppstrokinn og snurfussaður á lærðra
manna vísu, eða eins og vandi er til
og ritstj. telur aldrei á sig, er likt
stendur á, svo sem oft ber við.
Búningurinn er eitchvað svo nota-
lega látlaus, að oss fanst eftir-
sjá í, ef nokkuð hefði verið átt við að
sníða hann upp. Auk þess er hann
mesta þing fyrir þá hávísindalega staf-
fræðis-stórlaxa vora, er rita vilja eftir
framburði. — Hinsvegarfer þvífjarri,
að þetta só gert pistilshöf. til nokkurs
vansa; hann getur vel verið mikið
nýtur maður í mannfélaginu, þótt ekki
hafi lagc meiri stund á staffræðí en
greinin með sér ber. Hann hefir senni-
laga haft annað að gera, eins þarft
og nytsamt í sjálfu sér eða á sinn
hátt: — að bjarga sér og sínum með
handafla sínum. Sízt er þó að for-
taka, að hann kunni að hafa notið
barnaskólakenslu; og væri þá dæmi
þetta meðfram hugvekja fyrir þá, er
að henni standa, um endingargóðan
ávöxt af þeirri mentunarviðleitni á
stundum.
Annars er pistillinn að efni til full-
greindarlegur; og skal ritstj. leyfa sér
að taka það sérstaklega fram, að
vinnuveitendum mundi yfirieitt enginn
vansi í því, að taka »hann Ástgeir«
sér til fyrirmyndar, þeir sem þess
eru megnugir, og óvíst, að þeir hefðu
ravnar mikinn óhag af því, er til
lengdar lætur. Sömuleiðis hitc, að
»dömurnar« mundu yfirleitt óskemdar
af því, þótt »innanbúðarfuglarnir« létu
þær bíða svo sem 1—2 mínútur, með-
an þeir væru að afgreiða fátæka verka-
menn, er unnið hafa fyrir þá eða hús-
bændur þeirra stritvinnu liðlangan.
daginn. /
»Reykjavik 20 Maí 1900
Herra Retstjori veð beiðjom eðar so vel
gjöra og gefa eptir filgjandí greín rúm í
eðar heiðraða blaði ferír sugn greinar ínn-
ar er Iskiggilegar verkafólks borfur
Utaf samtalí nokkora verka manna hjer í
bænum útaf meður sann gjarnrí vínnu
borgun fólks enn þar á motí strangri enn
köllun á opin berum gjöldum er tiðast er
hótað lögtaki . ef ekkí eru greid l tafar
löst í peningum þessí lög lega krafa álitst
nú rjett að vera enn spurs mál okkar er það
kvörnínn þettað getí átt sjer stað þegar
flestír vennuveítendur vílja belst ekki borga
1 eínasta eírír í peníngum að undann
skíldum 1 köpmanní sim borgar alla eyr-
arvínnu í peningum sim er Astgeír segurds-
son og borgar altaf 2 ö ora um timann og
það án þess að menu þorfi að standa fleírrí
kiukku tima til að bíða ettir að maður
sje afgreíddur eins og oft kimur ferir bjá
henum köpmonn unum eða sjer staklega ef
2 eða 3 stulkur af fínna tæinu kínnu að
koma enn í búðena á sumu stundenni og
það þó þær þörfi öngvann hraða á sjer
að bafa tel að vinna ferir sinu dag líga
broðí eins og veð verðum oft að hafa ef
vel a að fara þá fara þeir blessaðir enn-
ann búðar föglarnir að losa búuna eða
hattinn veð ufuðið tel að taka ofann firir
þessum dumum og hleipa þeim það fista
enn fírir borðið sína þeim i kvörja befiu
og í kvonn kassa og kirnu þettað geingur
máski koll af kollí enn veð meígum bíða
á meðann ettir þí sím veð erum búnír að
vinna fírir og lítur þettað so út eins og
menn sjeu að spreinga út lán og gangi
tregt að fá það þettað verður vinnu lið-