Ísafold - 02.06.1900, Blaðsíða 3

135
arinn ungverski og heimsfrægi; í Nor-
vegi Lars Oftedal prestur og ritstjóri
í Stafangri, fyrrum stórþingismaður
(kom hér í hitt eð fyrra); í Khöfn
John. Carl Chr. Brosböll skáld, er sig
nefndi Carit Etlar, á níræðisaldri.
»S t j a r n a S u ð u r a f r í k u«. |>að
var árið 1869, er Hollendingur einn
keypti af þarlendum manni demant
fyrir 77,000 kr. Sjálfur fekk hann síð-
ar fyrir hann 180,000 kr. Steinn
þessi var síðan skírður Stjarna Suður-
afríku, og er nú talinn 450,000 kr.
virði.
Demantsfundur þessi spurðist um
allar álfur heims, og flyktust þangaö
fjöldi gróðafíkinna glæframanna og
annars misindislýðs, er gerðí sér von
um að fá þar himin höndum tekið,
fullsælu fjár á skömmu bragði. f>eir
gengu eins og hrafnar í hestskrokk og
rótuðu um jörðinni á öllu svæðinu
milli Modderelfar og Vaal. |>eirreistu
þar síðan borgina Kimberley, sem
lengst varðist Búum í vetur en þar
sat þá Cecil Rhodes, hinn afreksmikli
Suðurálfu-Napoleon, og réð mestu um
stjórn bæarins og vörn.
Svo er sagt, að þessi 30 ár, sem
liðin eru frá því er demantanám hófst
um þœr slóðir, hafi fengist þar í Kim-
berley og nágrenni við bæinn 72 milj.
pd. sterl. í demöntum. f>að er nál.
1300 milj. í krónum.
Englendingar hafa lagt járnbraut
þangað bæði sunnan frá Kap og aust-
an frá Port Elisabet, en það er óra-
vegur hvort um sig, hér um bil 200
og 150 mílur danskar. Kimberley
kvað vera séleg borg, með rafmagns-
lýstum strætum og veglegum stórhýs-
um. Bæarbúar nær 30,000. Mikið
af demantsnámunum er undir borg-
inni.
Liðsendingar Breta. þeir
eru drjúgir yfir því, Bretar, hvert af-
rek þeir hafa unnið í liðsendingum,
og vista og hergagna slíkan óraveg, sem
sjóleiðin er frá Englandi suður að
Góðvænishöfða, eitthvað um 6000 míl-
ur enskar. þeir hyggja enga þjóð
aðra mundu hafa leikið það eftir, og
sízt jafn-rösklega og myndarlega. það
er auðmagnið og skipakosturinn, sem
þeir hafa umfram aðrar þjóðir. Tala
herliðsins, er þeir hafa sent suður frá
því í haust, mun nú vera orðinn nál.
170,000; og þá annað eftir því. þeir
höfðu 25,000 hermanna fyrir þar syðra
og ímynduðu sér upphaflega, að þeir
mundu ekki þurfa að bæta við nema
svo sem 15,000.
1 fyrsta flutningsflotanum suður
þangað í haust, með að eins eitthvað
kringum 20,000 hermanna, en ógrynni
hergagna o. fl., voru 143 gufuskip alls
um 660,000 smálestir. Hafði stjórnin
leigt sér ýms stærstu og beztu flutn-
ingaskip hinna voldugustu stórskipafé-
laga landsins. Hún fekk t. d. 4 hjá
Allan-línunni, er tóku 27,000 smálest.,
önnur 4 h]á Anchor-línunní (21,000
smál.). 5 hjá Cunard-línu (36,000) og
3 hjá Whifce-Star-línu (23,000). Mest,
munaði þð um hrezka og indverska
gufuskipafélagið; það lánaði stjórninni
ekki færri en 28 skip (meira en 100,-
000 smál.).
Floti þessi hefir verið fram undir
það helmingi stærri en allur gufuskipa-
floti Norðmanna var fyrir 2 árum
(380,000 smáh).
Transvaal og Oranía. Ríki
þessi eru nú nefnd og hafa verið síð-
asta missirið nær í hverju blaði, og
mun þó almenningur bafa næsta ó-
glögga hugmynd um þau. Smáríki
eru þau oft kölluð, og eru það raun-
ar að fóiksmegni,—örsmá. En lands-
megin er ails eigi lítið.
Transvaal er rétt þrefalt á stærð
við ísland, sem sé um 5700 ferh. míl-
ur; það er töluvert stærra en Italía,
og lítið eitt minna en Noregur, en
fullum helmingi stærra en England.
Landsbúar eru sagðir 870,000; þeirra
eru rúm 300,000 hvítir menn, en hitt
Blámenn.
Óraníu-lýðveldi er lítið eitt stærra
en ísland eða rúmar 2000 ferh. rnílur
og landsbúar rúmar 200,000, meiri
hlutinn Blámenn, eins og í Trans-
vaal.
það er með öðrum orðum samtals í
báðum ríkjunum nál. 1 miljón manna.
En í Bretaveldi eru jafnmargar milj-
ónir og dagar eru í árinu eða 365
miljónir; þar af í heimaríkinu, Bret-
landi mikla og írlandi, nál. 30 milj.
Fyr má nú vera að ójafnir eigist við
en þar sem eru Bretar og Búar. f>ví
aðdáanlegra er það, hve vel dvergur-
inn stendur jötninum á sporði.
Hvalveiöafloti Norðmanna
hér við land.
Norskt blað (Sjöfart.tid.) flytur ný-
lega skýrslu um hvalveiðaútgerð Norð-
manna hingað þetta ár.
f>að eru 23 gufuskip alls^ sem þeir
gera út .hingað þetta ár, 1900, og taka
samtals 725 smál., en skipshafnirnar
542 menn, þar á meðal 23 skutlarar.
Stærst er útgerð H. Ellefsens á
Onundarfirði. Hann hefir 5 hval-
veiðabáta, er heita: Nora (28 smál.),
Othar (32), Mosvalla (32), Snorri
Sturluson (33) og Ingolf (38).
L. Berg á Dýrafirði hefir 4: Tord-
enskjold (21), Ellida (29), Ingibjörg
(30) og Victoria (32).
Erik Lindo hefir 3: Leif (39),
Egil (39) og Talkna (33).
Sömul. A. Bang. þau heita Min-
erva (17), Aretic (23) og Immanuel (24).
Tvö eru eignuð Thv. Amlie: Isa-
fold (33) og Reykjavík (33).
Sömul. M. C. Bull tvö: ísland (27)
og Falken (26).
þá eru enn tvö talin F. Herlofsson:
Skallagrímur og Kveldúlfur (34 hvor).
Loks eru 2 talin J. Stic.ksrud: Hov-
gaard (46) og Nansen(40). það mun
vera A. Asgeirssons-útgerðin. þaueru
talin eiga heima í Khöfn, en hin skip-
in öll á íslandi.
þess er getið um leið, að við Finn-
mörk stundi hvalaveiðar þetta ár 25
uorskir gufubátar á viðlíkri stærð, og
3 við Færeyar.
En 60 skip hafa Norðmenn þ. á. á
andarnefjuveiðum í Norðuríshafi, flast
seglskip.
N. Þingeyarsýslu. (Núpasv.)2.maí.
Síðan nm sumarmál hafa verið hér kuld-
ar og hríðar, og í dag er austan stórhríð
með 10° R. frosti, og óttast menn að ísinn
bó nálægur.
Inflúenzan að ganga hér um þessar
mundir, og hafa margir lagst allþungt í
henni, en fáir dáið.
Vér Núpsveitungar feuguni þá frétt í
sumargjöf, að Presthólar væru lausir, og sá
tími nálægðist, að við fengjum annan sálna-
hirði. í 14 ár hafa nú málaferlin milli
prestsins og safnaðarbarna hans staðið hér.
Þau hyrjuðu um haustið 1880, þegar síra
Halldór tók við hrauðinu, á þvi, að liann
hiifðaði sakamál gegn sóknarbörnum sínum
út at' vogreki, sem þau voru sýknuð af
bæði fyrir undir- og yfirrétti. Siðan hef-
ir aldrei lint málaferlum að kalla má,
þangað til að vér nú ioks sjáum rofa til
fyrir þeirri friðsemdartíð, sem áður var
hér.
Mjög sjáum vér eftir því, að missa sira Sig-
trygg Gruðlaugsson, sem oss er nú orðinn
kunnur og kær, en búumst ekki við að
hann sæki. Gerurn ekki ráð fyrir. að mörg-
um þyki fýsilegt að taka við staðnum
eftir sira Halldór, einkum þar sem Páll
bróðir hans nú býr á einni beztu kirkju-
jörðinni.
Margir er sagt að muni bjóða sig fram
til þiugkosninga hér í sumar og þar á
meðai sira Arnljótur á Sauðanesi. En á
undirbúning kosninga mun eg minnast
síðar.
Skipsbrniii.
Reykvíkingar gátu fátíða sýn að sjá
í gærmorgun, er þeir komu á flakk:
skip í ljósum loga hér á höfninni.
það var gufuskipið Moss (163 sraál.,
skipstj. B. Eriksen), er lungað var
komið í fyrra dag frá Mandal með
timburfarm, er fara átti sumt hiugað
og sumt til Ólafsvíkur og Hvamms-
fjarðar.
það ætlaði inn að Kirkjusandi í gær
með nokkuð af farminum, tilhöggvið
timburhús, fiskgeymsluhús, handa Th.
Thorsteinsson konsúl og hafði því
verið kynt undir gufukatlinum í fyrri
nótt. Hafði milligerð milli eldstóar
og kolastíu verið úr tré og hún líklega
beldur fornfáleg; það er nú úrelt og
bannað í nýrri skipum. Hefir ki>ikn-
að þaðan í kolunum. Kvað hafa borið
á því einu sinni áður í vor á siglingu,
en tókst þá að slökkva.
Nú fundu skipverjar eigi fyr en
eldurinn var orðinn býsna-magnaður
og fengu í sama mund vísbending frá
herskipinu Heimdalli, er lá á höfninni,
um að forða sér hið bráðasta, vegna
hæfctu frá gufukatlinum, ef hann
spryngi. |>eir fóru og hröðuðu sér
því burt á uppskipunarbát, sumir fá-
klæddir, og mistu fatnað sinn og far-
angur allan.
Gerð var í sama mund tilraun frá
Heimdalli að slökkva, með gufuslökkvi-
dælu herskipsins, en það varð árang-
urslaust. Stóð skipið brátt í björtu
báli, ásamt bútum þess og trjáviðnum
á þilfarinu.
Með því að rnikill bagi hefði að því
orðið og skemd á höfninni, ef skipið
hefði sokkið þar, sem það lá, fekk bæ-
arfógeti Heimdellifaga til að fara og
losa um akkerisfcstina. Rak þá skip-
ið, eins og til var ætlast, upp að Ör-
firiseyarsporði, og staðnæmdist þar, er
það kendi niðri.
I sama mund gerði yfirmaður á
Heimdalli það fyrir orð konsúlsins
norska, hr. Th. Thorsteinssons, að
hann lét skjóta 4 sprengikúlum á skip-
ið, í því skyni að hleypa í það sjó,
til þes3 að stilla eldinn, áður en það
örynni alt til kaldra kola. Varð að
því lítið lið, með því að skipið var úr
furu og alt vatnsósa, svo að því var
líkast sem kúlurnar kæmu í kvoðu
eða njarðarvött. Hvert slíkt skot
kostar 30 kr.
Vegna sprengingarhræðslunnar var
ekkerc átt við að bjarga farminum.
Logaði skipið og farmurinn allan dag-
inn til kvelds og í alla nótt, og er
ekki fullbrunnið enn; töluvert eftir af
skrokknum, sem sjórinn hlífir.
Skip þetta var smíðað í Moss í Nor-
vegi fyrir 28 árum. -Atti nú heima í
Stafangri, eigandi Th. S. Falck; en
Thor E. Tulinius hafði það nú á leigu
nokkra mánuði. Vátrygt var það auð-
vitað, bæði skip og farmur, jafnt fyr-
ír þessu tjóni sem öðru. Skipverjar
10 og skipstjóri hinn ellefti.
Póstgufuskipiö Vesta,
kapt. Holm, kom miðvikudagskveld
30. f. m. norðan og vestan um land
frá útlöndum. Margt farþega með:
frá Khöfn konsúll J. Vídalín með frú
sinni; frá Færeyutn þeir Kristján Jón-
asarson og Páll Snorrason vörubjóðar;
frá Stykkishólmi Sigurður próf. Gunn-
arsson með frú sinni og dóttur, og
Einar ritstjóri Hjörleifsson, er vestur
fór með Skálholti í miðjum f. m.
Ennfremur að norðan Brynjólfur bóndi
Bjarnason (sýslumanns Magnússonar)
frá Litladal, o. fl.
Gufuskip Argo,
frá Stafangri (249 smál., skipstj.
Ole Husebo) kom hingað í nótt frá
Liverpool með saltfarm til konsúls Th.
Thorsteinssons og G. Zoega.—Með því
kemst skipshöfnin af Moss bráðlega
heim til Norvegs.
Hátíðarmessu
flytur síra Jón Helgason á morgun
á hádegi í dómkirkjunni, sakir forfalla
dómkirkjuprestsins. Altarisgöngu frest-
að.
Mannalát.
Mikið hefir verið um veikindi vestra
í vor, við Isafjarðardjúp, og margt
fólk dáið þar, nafnkent og ónafnkent.
Síra Stefán Pétursson Stephenscn,
sonarsonur Stefáns amtmanns áHvít-
árvöllum, prestur í Vatnsfirði og fyrr- *
um prófastur, lézt 14. f. mán., ekki
þó úr landfarssótt, heldur af heila-
blóðfalli. Var komin yfir sjötugt, f.
1829, en vígður til prests 1855, að
Holti í Onundarfirði; fekk þaðan Vatns-
fjörð 1881.
]pá lézt í Hnífsdal 21. s. m. úr
lungnabólgu merkisbóndinn Páll Hall-
dórsson í Heimabæ. Frá öðrum bæ
þar, Búð, hafa látist í vor 3 bræður,
allir nýtír menn og mannvænlegir,
synir Halldórs heit. Pálssonar og Sig-
ríðar Óssurardóttur: Páll, Bjarni og
Ossur. Össur dó 2. marz, en hinir
báðir í f. mán. Páll var elztur, »öt-
ull formaður og dugnaðarmaður í hví-
vetna*; hann dó úr taugaveiki á spí-
talanum á Isafirði. Móðir þeirra lifir
þá, og munu fáar mæður hafa afmeiri
ástvinamissi að segja á jafnskömmum
tíma.
|>á andaðist á lsafirði 15. f. m. hús
frú Marta C. Kristjánsdóttir frá Vigur,
komin um sextugt, dóttir Kristjáns
heit. óðalsbónda í Vigur og Önnu
Ebenezersdóttur; átti Sumarliða Sum-
arliðason gullsmið í Æðey, er fór til
Vesturheims fyrir mörgum árum.
Síra Eyólfur Jónsson í Árnesi hefir
og mist konu sína í f. mán., Elísabet
Björnsdóttur, heit. prests Jónssonar á
Stokkseyri. |>eirra sonur er síra Ey-
ólfur Kolbeins á Staðarbakka, auk 4
barna annara á lífi; eitt, Böðvar, í
skóla.
Úr Núpasveit í N.-Jpingeyarsýslu er
skrifað lát húsfrúr Margrétar Hálf-
dánardótturá Oddstöðumá Sléttu. »Hún
var gömul kona, mjög vel metin, og
hafði búið þar fullan mannsaldur á
föðurleifð sinni rausnarbúi, fyrst m6ð
manni sínum, en síðan sonum sínum
eftir hans dag. Hún var Ijósmóðir,
greind kona og mentuð«.
Vikugamlar fréttir
af ófriðinum í Suðurafríku komu í
nótt með »Argo«, þ. e. frá laugard. 26.
f. m. Hafði ekkert sögulegt gerst þá
síðusti’ daga. En ósatt reyndist það,
að Bretar hafi náð Botha, yfirhers-
höfðingja Búa; og þá ber og Krúger
forseti á móti því, að hann hafi leitað
til um frið við Salisbury lávarð.