Ísafold - 09.06.1900, Page 1

Kemur út ýmist einn sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l*/s doll.; korgist fyrir miðjan
jiilí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstræti 8.
Reykjavík langardaginn 9. júní 1900.
I--------------------------------- .
XXYII. árg.
Forngripasafnið opið md, mvd. og ld.
11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl x*—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkau dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Okeypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Okeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning i Hafnarstræti lb
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Strandferðabátar fara: austur (Hólar)
mánudag 11. þ. m., vestur (Skálholt) þrd.
12. þ. mán.
Hvernig banki
má ekki haga sér.
VI.
(Niðurlag).
Bankastörfin hafa verið hjáverk.
Að backaatörfin hafi verið hjáverk,
sýnir næsti kafli á undan nægilega; en
af því getur æðimargt misjafnt hlotist,
þegar svo hagar til, sem hér. Er þá
fyrst að gæta þess, að bankastjórinn
er einvaldur eða sama sem einvaldur
að því er snertir að veita lán og synja
um þau. Slíkt einveldi hefir enginn
annar embættismaður á þessu Iandi.
|>að má áfrýa gjörðum allra embættis-
manna nema bankastjórans að þessu
leyti. Hin siðferðislega ábyrgð banka-
stjórans er því mjög mikil, og þarf
bankastjóri, hver sem hann er, að hafa
sterk bein og sérstaka vaikárni til
þess, að geta farið vel með þetta vald,
sem ekkert eftirlit fylgir.
Ef næg trygging á að nást fyrir því,
að bankastjórinn fari sæmilega vel
með vald þetta, er alveg nauðsynlegt
fyrir hann, að gefa sig við sem fæstu
öðru en bankastjórninni. Nálega
hvers konar störf, sem hann hefir með
höndum aukreitis, hljóta annaðhvort
að gera hann of hlyntan sumum
mönnum, eða koma honum til að hafa
ímugust á öðrum, og sérstaklega þar
sem svo stendur á eins og hér, að
landið er fáment og kalla má að hver
þekki annan.
Ef t. d. bankastjórinn rekur verzl-
un fyrir sjálfan sig, hvort heldur er
stóra eða smáa, þá kemBt hann ekki
hjá að gerast keppinautur viðskifta-
manna bankans, og að vera þeim að
meira eða minna leyti óheill. Hafi
bankastjórinn atvinnurekstur, — eg
tala dú ekki um, ef hann rekur sjáv-
arútveg að nokkurum mun, — þá hlýt-
ur hann að verða í mörgum greinum
keppinautur útgerðarmanna, og að
lenda í meira eða minna vafsi, jafnvel
við bankann sjálfan fyrir milligöngu
annara manna, sem hann verður þá
háður. Fiskiskipaútgerð er mjögfyrir-
hafnar-mikil og kostnaðarsöm, og hafa
útgerðarmenn venjulega allar klær í
frammi til þess að ná því, sem til út-
gerðarinnar þarf, með sem beztum
kjörum, t. d. á stranduppboðum. Er
ekki laust við, að hryllingur komi í
mann að sjá bankastjórann sjálfan
vera á slíkum uppboðum og kapp-
bjóða í t. d. fiskilóðir, olíufatnað, kað-
alstubba og jafnvel botnvörpurifrildi á
móti viðskiftamönnum bankans.
Ef bankastjórinn gefur sig við lands-
stjórnarmálum, getur hann ekki kom-
ist hjá því að lenda í einhverjum
flokki, og að verða fyrir óþægilegum
og spillandi áhrifum úr ýmsum áttum.
þetta geta bankastjórar í öðrum lönd-
um gert, ef þeir vilja, þar sem mann-
mergðin er næg, og svo að kalla eng-
inn þekkir annan, og ef til vill fleiri
en einum bankastjóra er á að skipa
við sama banka, og þar sem banka-
stjórar eru upp aldir frá barnæsku við
það, að láta hin misjöfu áhrif, er fram
koma, skella á réttri hlið tilfinning-
anna, þeirri hlið, þar sem þau vinna
ekkert á. þurfa því bankastjórar að
vera ekki einungis valinkunnir menn,
heldur og djúpsæir og vel mentaðir
menn, til þess að- geta látið misjöfn
áhrif fara þessa leið.
Islendingar eru svo fámennir, að
nálega þekkir hver annau. Er þjóðin
því þrasgjörn og tortryggin. Af mann-
fæðinui og vanþroska landsmanna
leiðir og það, að vér höfum ekki mörg-
um mönnum á aðskipa í bankastjórn,
sem eru jafn-vel mentaðir, prúðir og
mikilhæfir menn eins og bankastjórar
eru í öðrum löndum. þess vegna get-
ur verið mjög háskalegt fyrir viðskifta-
menn bankans, að leyfa bankastjóran-
um, hver sem hann svo er, að gefa
sig við landstjórnarmálum, og yfir
höfuð öðrum störfum en bankastjórn-
inni. Og, eins og eg hef bent á að
framan, er engar skorður hægt að reisa
við viðsjálum afleiðingum af vafsi
bankastjóra í annarlegum störfum.
það gerir hans einveldi. Meðal ann-
ars er miður hyggilegt að leyfabanka-
stjóranum f þessu landi að vera á
þingi, ekki sízt meðan bankinn er að
eins einn til í landinu.
Mætti eigi t. d. hugsa sér, að þing-
menn, sem margir munu njótahjálpar
bankans, kinnokuðu sér við að gerast
nægilega harðir eftirlitsmenn gjörða
bankans, þegar þeir ættu að vera í
samvinnu við bankastjórann á þinginu?
f>að væri mjög eðlilegt.
Ef bankastjórinn er í stjórn ábyrgð-
arfélags, þar sem ágreiningur getur
risið út af því, hvort bæta eigi skaða
eða ekki, þá getur hann ekki komist
hjá því, sérstaklega ef hann er ráðrík-
ur og vill láta mikið á sér bera, að
lenda í flokkadráttum í félaginu sjálfu
og ef til vill á móti þeira, sem fyrir
skaðanum hefir orðið; og getur sá
maður verið bezti viðskiftavinur bank-
ans.
það hlýtur að vera siðferðisleg
skylda hvers bankastjóra í þessu
landi, að forðast afskifti af öllu, sem
getur gert hann öðrum háðan sem
bankastjóra.
það er fullkunnugt, að þótt menn
vilji ekki sýna neina hlutdrægni, þá
getur það alveg ósjálfrátt haft nokkur
áhrif á skoðun miður þroskaðia
manna um eitthvert málefni, ef t. d.
óvinir þeirra eiga í hlut; getur hlut-
drægnin þvf komið fram án þess maður
viti af því.
Eg segi, að það sé siðferðisleg skylda
bankastjóra hér, að forðast af-
skifti af öðrum stöfum en bankastjóra-
starfinu. En sömu skyldu hefir og
þjóðin. f>að er einnig siðferðisleg
skylda hennar, að velja ekki banka-
stjóra tíl slíkra starfa, er eg hef nefnt,
eða til annara líkra starfa, þótt banka-
stjórinn kunni að vera svo óvarkár og
skammsýnn, að sjá ekki hættuna sjálf-
ur, sem af því kann að leiða, að vera
við margt riðinn.
Ef bankastjórinn hefir meiri þekk-
ingu en aðrir á einhverju málefni,
getur hann komið fram sem leiðbein-
andi og ráðunautur þeirra, sem hans
vilja leita. Með þeim hætti geta af-
skifti hans verið bagalaus; og ef hann
fer þá leið, getur hann komið mörgu
góðu til leiðar, ef aðrir bera maklegt
traust til hans.
það er kunnugra 9n frá þurfi að
segja, að bankastjórinn, sem nú er,
hefir komist inn á þessa hættulegu
braut, að gefa sig við of mörgu.
Og kenni eg honum ekki sjálfum
um, fremur en þjóðinni og þeim, sem
yfir hann eru settir. Stafar þetta eðli-
lega af því, að maðurinn er mjög
starfsamur, en hefir of lítið að gera
sem bankastjóri. En það getur verið
jafn-skaðlegt eins fyrir því.
Ef vér hefðum banka með nægilegu
starfsfé, þá mundi bankastjórinn una
við bankastörfin ein og hafa nægilegt
að gera í bankanum. f>á yrðu við-
skiftamenn bankans fleiri, og þá
mundi sá ótti hverfa, að bankinn gerði
upp á milli viðskiftamanna sinna.
Eg skal og taka það fram að lok-
um, að vér getum alls ekki búist við,
eins og hér hagar til, að einn banki í
landinu geti orðið oss holl stofnun,
nema hann hafi að jafnaði svo mikið
veltufé, að hann þurfi að gera sér
jafnmikið far um að koma vöru sinni
út, eins og kaupmaður sinni vöru.
. það eitt getur útrýmt öllum göllun-
um, sem eg hef bent á. Kaupmaður
verður jafnfeginn að selja vöru sína til
óvina sinna, sem vina, þiggur gróðann
eins frá þeim, og það mundi banki
með nægu veltufé þá einnig gera,
sérstaklega væri hann hlutafélags-
banki. Meecatob.
30. blað.
Um vegi og brýr.
Aðalatriðin í grein minni í 18. tbl.
Isafoldar eru þessi:
1. Véreigum að láta reynsluna kenna
oss, hvernig vér eigum að baga vegum
vorum eftirleiðis, svo að haldi komi.
2. Leiðin upp úr Reykjavík hefði átt
koma austur með sjónum, inn yfir þver-
ar mýrar, skamt frá laugunum o. s. frv.
3. Hafa verður meira eftirlit með of-
aníburði í vegi, vanda meira val og
leitun á honum, og fastákveða, á hvaða
tíma árs eigi að bera ofan f. Enn frem-
ur er það mikilsvert atriði, hvernig ofaní-
burðinum er komið fyrir.
4. Viöhald og eftirlit á vegunum
þarf að vera betra en það er.
5. Halda þarf við vörðum á gömlu
leiöinni yfir Hellisheiöi.
6. Ef vagnflutningarnir eiga að kom-
ast á austur um sveitir, þarf að leita
að annari hægari leið niður Kamba en
nú er.
7. A leiðinni yfir Olfus eru óþarfa-
krókar. Gljúfurá og Bakkaholtsá má
brúa án mikils kostnaðar.
8. Framhald vegarins sem lagður er
þarf að koma þannig, að stefnan só tek-
in fyrir sunnan Köguðarhól, beinustu
leið á Olfusárbrúna. Leiðinni meðfram
Ingólfsfjalli og spottanum frá fjallinu
niður að brúnni á ekki að halda við
sem aðalleið að henni.
9. Olfusárbrúin er svo falleg og dyr,
að eftirlit hennar þarf að vera fullkomn-
um reglum bundið. Ef eitthvaö þarf
að gjöra frekar en það, sem reglugjörö-
in fyrirskipar, þarf að leita álits verk-
fræðingsins eins fljótt og auöið er. Al-
veg sama er að segja um Þjórsárbrúna
og aðrar stærri brýr. Sýslumenn eru
ekki færir um að semja þessar reglu-
gjörðir nema með ráði verkfræöings.
10. Á Flóaveginum eru óþarfa-krók-
ar. Púkklagningunni erekki rétt fyrir-
komið. Með því að þar vottar áþreif-
anlega fyrir holklaka meira og minna í
öllum Flóaveginum, þarf að athuga frek-
ar eðli þess jarðvegs eftirleiðis, sem ber
nafniö liolklakajörð, og hvað gjöra megi
til þess að varast holklaka. Við hverja
rennu er lægð í veginum. Næst Ölfusá
vantar fráræsluskurði. Vegaskurðir hafa
á einum stað verið stíflaðir. Uppgrefti
úr skurðum hefir verið kastað of nálægt
skurðarbörmunum.
11. Vestri stöplinum við Þjórsárbrúna
þarf að veita eftirtekt. Fráræsluskurð-
inn Holta-megin þarf að lengja.
12. Vegaval Holtamanna og fram-
kvæmdir því samfara eru að mörgu
leyti til fyrirmyndar. Þar þarf að gera
nýar tilraunir með sandofaníburð á eystri
kaflanum.
Yfirlitsatriði:
I. Vegagjörð í Ölfusi er í bútum.
II. Vegarkaflar yfir mýrar halda sór
vel og þurfa lítinn viðhaldskostn-
að.
III. Holklakajarðlag í sambandi við
vegagjörðir þarf frekar aö athuga.
Ýmislegt af ofangreindum atriðum,
hefði eg getað skýrt frekar, t. a. m.
hvernig púkklagningu eigi að koma
fyrir, hvernig brúa megi Gljúfurá og
Bakkarholtsá með litlum kostnaði, hvar
reyna mætti að komast niður Kamba,
þegar til vagnflutninga kæmi; en eg