Ísafold - 13.06.1900, Blaðsíða 2

146
fyrir, hvaðan hann hefir fengið veikina.
í dag hefir hann verið fluttur í hús
það, er leigt var til sóttvarna um
daginn (Framfarafélagshúsið). J>ótt nú
þetta hafi að borið, þurfa menn ekki
að vera úrkula-vonar um, að tekist
geti að stemma stigu fyrir veikinni.
Stúlkan, sem veiktist ð. maí, er nú
albata að kalla má, og verður henni
slept út að viku liðinni. Húsið, sem
leigt hefir verið, getur tekið 10—12
sjúklinga, og er því hægra að taka á
móti veikinni nú en fyrst, þá er vart
varð við hana.
Búast má við, að fólk út um land
verði hrætt við alt, sem kemur frá
Beykjavík, þá er þessi fregn berst,
og það er engum láandi; en þetta
tvent ættu menn að athuga:
1) Hór í Reykjavík verður öllum
brögðum beitt til þess, að stemma
stigu fyrir veikinni;
2) I Danmörku hefir í vetur verið
mikill faraldur af skarlatssótt, langt
fram yfir venju; þar í landi sáu lækn-
ar í febrúarmánuði rúm þúsund til-
felli af veikinni, í marzm. hátt á tí-
unda bundrað og í aprílm. aftur ann-
að eins. Heyrst hefir, og að skarlats-
sótt hafi einnig gert venju fremur
vart við sig á Englandi þetta árið.
Allir kaupstaðir á landinu mega því
vara sig í sumar á útlendum skipum
engu síður en þeim skipum, sem koma
frá Reykjavík — gera lækni viðvart,
ef nokkur grunur leikur á því, að
menn á skipum séu skarlatssjúkir
(sbr. lýsingu á skarlatssóttinni í ísa-
fold, 18. apríl þ. á.).
n/6 1900. G. Bjöbnsson.
Framfarir mannfélagsins.
Ágrip af »Social Evolution«
eftir
Ben. Kidd.
VII.
Flestir munu hugsa sér, að breyt-
ingar þær, er orðið bafa á mannfé-
lagsskipaninni, séu skynseminni að
þakka — að vaxandigáfur og mentun
hafi valdið þar mestu. En síðar mun
grein fyrir því gerð, að það getur ekki
verið. Hér getur ekki verið öðru til
að dreifa en mannástinni, sem trúar-
brögðin hafa vakið með vestrænu þjóð-
unum.
Fyrsta stóratriðið í þessari breyt-
ingarsögu er afnám þrælahaldsins.
það er eitthvert mesta framfarasporið,
sem mannkynið hefir nokkurn tíma
stigið. þrælahaldið var af numið í
Norðurálfunni um byrjun 14. aldar.
Hefði það haldið áfram óbreytt frá
því, ’sem það var, þegar ríki Róm-
verja leið undir lok, þá væri menning
nútímans ekki til. Vér værum þá enn
í hlekkjum hervaldsins; borgaralegt
frelsi og jafnrétti þektum vér þá ekki;
verzlun og iðnaður hefðu ekki getað
tekið þeim þroska, sem raun hefir á
orðið, og á þá fáu menn, sem við slík
störf fengjust, væri nú litið smáura
augum. Vísindi nútímans væru þá
ekki heldur til, né þau not, sem vér
höfum af þeim í framkvæmdah'finu.
Og þó er þrælahald eitt af hinum
eðlilegustu atriðum mannfélagsskipun-
arinnar og einkar skynsamlegt frá
ýmsum hliðum skoðað. Og það er
ekki aukin skynsemi manna, sem hef-
ir fengið það afnumið, heldur er af-
nám þess alveg vafalaust að þakka
þeirri siðgæðismeðvitund, sem er und-
irstaðan undir menningu vorri. Tvær
eru þær kenningar, sem mest hafa
stuðlað að afnámi þrælahaldsins:
kenningin um hjálpræði það, er mönn-
unum sé ætlað, og sú kenning, að
allir menn séu jafnir andspænis guði.
En afnám þrælahaldsins var ekki
nema fyrsta sporið. Og allar þær
miklu breytingar, sem orðið hafa og
allar stefna að því, að láta menn
eiga sem jafnast aðstöðu í lífsbarátt-
unni, alt það, er vér nefnum »fram-
farir« einu nafni, stafar frá hinum
sömu öflum, sem riðið hafa þrælahald-
inu að fullu.
Hvergi er jafn-auðvelt að átta sig á
því, á hvern hátt breytingarnar hafa
orðið, eins og í sögu Breta, vegna þess
að þar er ekki um jafn-stór stökk að
ræða eins og með öðrum þjóðum;
breytingarnar hafa þar þokast áfram
jafnt og þétt.
Ef vér gefum gætur að tveimur
miklu stjórnmálaflokkunum á Eng-
landi, sjáum vér, að annar flokkurinn
er í raun og veru ekki annað en á-
framhald af þeim hluta þjóðfélagsins,
er upphaflega hafði haft alt valdið með
höndum og önnur gæði lífsins. í hinum
flokkinum voru og eru enn yfirleitt
þeir sem skör lægra eru settir í þjóð-
félaginu. Og saga brezku löggjafar-
innar er í stuttu máli frásagan um
það, hvernig sá flokkurinn, sem að
sjálfsögðu var minni máttar, hefir
fengið öflugri flokkinn til að slaka til
við sig. í þessa átt hefir stöðugt og
undantekningarlaust verið stefnt.
Og engum dylst, að eftir þessari
braut verður haldið á ókomnum tím-
um.
Hvernig stendur nú á því, að þessu
hefir getað orðið framgengt, svo ó-
jafn sem leikurinn virðist vera og svo
fátítt sem þetta er í sögu mannkyns-
ins?
Sumir skýra þetta á þann veg, að
í þjóðstjórnarlöndunum séu stjórn-
málamennirnir svo fíknir í hylli al-
þýðunnar, til þess að fá aukið vald
sjálfra sín. En aðrir geta ekki veitt
þeim vald en þeir, sem valdið hafa
með höndum. Onnur skýringin, sem
oft er höfð á takteinum, er sú, að
alþýðuflokkinum hafi aukist svo fiskur
ujj hrygg í andlegum og líkamlegum
efnum, að hinn flokkurinn hafi ekki
getað veitt viðnám. En það er ber-
sýnilega árangurinn af þeim breyting-
um, sem orðið hafa, en ekki orsökin
til þeirra. Og svo verða menn ávalt
að hafa það hugfast, að sá flokkurinn,
sem til hefir slakað, er enn í dag
öflugri, og eins hitt, að hvarvetna
annarsstaðar en með vestrænu nú-
tíðarþjóðunum hefir hann bælt hinn
flokkinn undir sig miskunnarlaust.
Réttarbætur þær, er aukið hafa frelsi
og vald alþýðunnar, hafa ávalt, eða
að öllum jafnaði að minsta kosti,
verið svo undir komnar, að menn hafa
farið að komast við af eymdinni og
rangsleitninni og svo hafa þær til-
finningar að lokum komið fram í lög-
gjöfinni. Svo mjög hefir dregið úr
harðneskjunni, einkum í hugum þeirra,
sem meiri máttar eru, svo mjög hefir
vaxið hæfileiki þeirra til að gera sór
grem fyrir böli annara, að þeir eru
að verða óhæfir til að veita viðnám
gegn kröfum hinna, sem minna mega
sín.
þegar vér höfum hugfasta þessa
breyting, sem orðið hefir á lyndis-
einkunn manna, verða skiljanlegar
allar þær hreyfingar í félagslífinu, sem
framar öðru einkenna nútímann. Af
þeim hreyfingum er mest vert um
stefnu þá, er verkmannalýðurinn hefir
tekið, enda er hún einkennilegust.
Hann hefir þegar náð í all-mikið
stjórnmálavald og sýnilega er hann á
leiðinni til að koma svo ár sinni fyrir
borð, að hann eigi við sanngjarnari
kjör að búa en að undánförnu. A
ýmsan hátt hafa menn skýrt það, hve
vel honum hefir orðið ágengt, þakkað
það aukinni mentun, auknum gáfum,
áhrifum blaðanna, framförum iðnaðar-
ins, bættum samgöngufærum og auknu
færi á að mynda hvers konar félags-
skap. En framar öllu þessu á verk-
mannalýðurinn sigurvinningar sínar
því að þakka, að mannástin hefir
eflst og harðneskjan dvínað í hugum
manna.
þetta kemur bezt í ljós, þegar
verkmannalýðnum lendir saman við
auðmennina, einkum þegar um verk-
föll er að ræða. þá er það almenn-
ingsálitið, sem úrslitum ræður, og á
Bretlandi verður almenning3álitið
meira og meira á bandi verkmanna,
þegar ófriðurinn er háður á heiðar-
legan hátt.
Væri ekki þessari mannúðartilfinn-
ing til að dreifa, og þessari almennu
viðkvæmni fyrir bóli og rangsleitni,
þá næði þjóðstjórnar-fyrirkomulagið
ekki nokkurri átt. Herbert Spencer
hefir haldið því fram um ensku og
amerísku flokkastjórnina, að ekki só
óhætt við því, að út úr heuni spinn-
ist harðstjórn einstaks manns eða
einstaks flokks. þetta stjórnarfyrir-
komulag væri líka eitthvert hlægileg-
a3ta stjórnarfyrirkomulagið, sem nokk-
cru sinni hefir til verið, ef ekki stæði
öðruvísi á nú á tímum en endranær.
En sannleikurinn er sá, að það reyn-
ist betra en nokkurt annað stjórnar-
fyrirkomulag. þó að meiri hlutinn
hafi óbundið einveldi á Englandi, eru
skoðanir minna hlutans meira virtar
en dæmi eru til áður. það er ekki
neinum stjórnarskrár-ákvæðum að
þakka, heldur þeirri megnu óbeit, sem
menn yfirleitt hafa á því, sem rangt
er og óheiðarlegt.
Vestmanneyum 1. júní.
í marzm. var mestur liiti 13.: 7,8°, minst-
ur aðfaranótt 17.-^-14°. I april var mest-
ur liiti 1. : 9,6°, minstur aðfaranótt 30. -j-
3,9°. í maí var mestur hiti 27. : 13,5°,
minstur aðfaranótt 1. 4- 4,4°. Úrkoma var
i marz 33 millimetrar, i april 109, í mai
77. Hart kuldakast var frá 15. til 20.
marz, og hretið um fyrri mánaðamót var
hýsnaslæmt; að öðru leyti var hezti vetur,
og vorið fremur gott tii þessa.
Vertíðarafli varð fremur rýr. Beztur
hlutur um 270 af þorski og hundrað af
ýsu. Aftur hefir verið ágætur lönguafli
siðan um lok vetrarvertíðar, þó æði-mis-
jafn; hæstur hlutur orðinn um270aflöngu
auk trosfiskis; en nú er verzlunin saltlaus,
og er óþarfi að orðlengja um, hvert tjón
af þvi getur orðið.
Skepnuhöld mjög góð.
Heilbrigði í lakara lagi. Auk ýmsra
smærri kvilla var hið illkynjaða maga- og
garnakvef að stinga sér niður fram i maí-
mánuð, svo og hálsbólga m. fl.
Heiðurssamsæti
héldu Vatnsdælir og nokkrir fleiri Bene-
dikt G. Blöndal umboðsmanni 26. f. m. í
minningu þess að hann hefir i ár búið 60
ár rausnarbúi þar í dalnum og vakið sveit-
unga sina til framfara og menningar.
Ræðu héidu auk heiðursgestsins: Björn
Sigfússon alþingismaður og kona hans,
húsfrú Ingunn Jónsdóttir, Hjörl. prófastur
Einarsson, Magnús Stefánsson búfræðingur
á Flögu, Jón Hannesson bóndi i £>órorms-
tungu, Jósep Jónsson hóndi á Melum og
Björn læknir Blöndal á Blönduósi. Kvæði
voru sungin fyrir minni heiðursgestsins eft-
ir Ben. Sigfússon söðlasmið á Bakka og
Jónas Guðmundsson hónda á Eyólfsstöðum.
Heiðursgestinum var afhentur að gjöf vand-
aður göngustafur. Benedikt Blöndal er nú
blindur orðinn, en að öðru leyti hinn ern-
asti og fylgir sveitar- og landsmálum með
sama áhuga og nokkuru sinni áður.
Barn druknaði
í gær hér í bænum, í Skuggahverfi,
6 ára gamalt; hafði dottið út af fiski-
bryggju þar. Móðir þess fann það
örent við landsteinana. Faðir þess er
Björn Guðnason frá Hólmabúð.
Uppreisn í Kína
þaðan flytja ensk blöð hin nýustu
hroðasögur af óeirðum og manndráp-
um. Er svo að sjá, sem þar sé kvikn-
uð megn uppreisn og almenn, og stefn-
ir að því helzt, að gjöreyða öllum út-
lendum mönnum í ríkinu, einkum
kristniboðum og kristnum mönnum,
Og meira að segja grunur á, að ekkju-
drotningin, er ríkjum ræður fyrir keis-
arans hönd, sé í vitorði um þá óhæfu
og ráðgjafar hennar. Hún hefir lengi
fjandskapast við allar framfarir í
landinu og annað það, er af útlendum
toga er spunnið. Borgin Tientsin,
hafnarbær höfuðborgarinnar, með um
1 milj. íbúa, mjög svo í uppnámi og
búist við uppreisnarhernum þangað á
hverri stundu. þar höfðu Bandaríkja-
menn gert landgöngu af herskipum, er
þar lágu, líklega til að halda verndar-
hendi yfir löndum sínum í borginni,
og svo að sjá, sem Rússar hafi gert
slíkt hið sama. En Bretar sátu enn
hjá, og þótti það kynlegt.
Er sízt fyrir að segja, til hverra
stórtíðinda þetta getur dregið. Hræið
mikið og girnilegt átu, en ernirnir á
næstn grösum bæði matsólgnir og með
stálbryddan gogg og klær.
Slys meðal Vestur íslendinga.
Tvær islenzkar konur brenna inni.
Mikill hluti af smábænum Edinburg
í Norður-Dakota brann til kaldra kola
20. apríl síðastl. Eldurinn kom upp
um hádag; en þó vildi svo raunalega
til, að tvær konur brunnu inni. Onn-
ui þeirra hét Helga (Pálmadóttir
Hjálmarssonar frá þverárdal í Húna-
vatnssýslu), kona Jakobs Lindals frá
Miðhópi í Húnavatnssýslu; nafn hinn-
ar er ekki nefnt í vestanblöðunum, en
nún var kona Júlíusar Björnssonar að
Gardar. Konurnar voru komnar út,
ætluðu svo að sækja eiuhverja muni
inn í eitt húsið, sem var að brenna,
og kornust ekki út aftur. íslendingar
hafa orðið fyrir allmiklu tjóni af þess-
ari brennu, þar á meðal Hermann
Hjálmarsson, er átti helming í akur-
yrkjuverkfærabúð, er brann. Tveir
íslendingar (Anderson & Kelly) áttu
lyfjabúð og aðrir tveir (Melsteðs-bræð-
ur) almenna búð, er báða'r fórust f
brennunni. Blöðin geta ekki um,
hvort eiginrnar hafa verið í eldsá-
byrgð eða ekki.
—---- — I ^ ----
Prestskosning.
Að Mælifelli er prestur kosinn sira
Sigfús Jónsson í Hvammi í Laxárdal
með 24 atkv. Síra Einar Pálsson á
Hálsi fekk 6 atkv. Aðrir ekki í kjörL
Ferðamenn
er allmikið um hér um þessar muud-
ir, einkum þá er koma og fara með
strandferðaskipunum, sem nú eru tíð-
Eörul. Nokkuð af fólki bíður hér og
ferðar til Ameríku; þar á meðal er
einn Halldór Daníelsson, þingm. Mýra-
manna, með sitt fólk. Með Skálholti
fór í gærmorgun Sigurður próf. Gunn-
arsson og hans fólk *heim aftur til
Stykkishólms; gifti hér dóttur sína
eldri, Bergljót, 9. þ. m. cand. theol.
Haraldi Níelssyni. Með Hólum fór í
fyrra dag frú Sigríður Eggerz alfarin
austur á Djúpavog, til dóttur sinnar
þar (konu Ól. Thorlacius lækni).
Skipstrand-
Frönsk fiskiskúta, Sirius, frá Calaís,
strandaði í fyrra kveld suður á Mið-
nesi; rak sig á blindsker nál. 1 mílu
frá landi og hleypti síðan upp á þurt,
nærri Stafnesi. Veður var blítt og fag-
urt, og skipverjum hægt fyrir að
bjarga sér. Komu inn eftir hingað í
gær.