Ísafold - 20.06.1900, Blaðsíða 3

155
eða síðar. Getur vel hafa geymst í
húsunum á Kalmansbjöra frá því er
Lónakotspilturinn lá þar í sóttinni, og
hver veit hverjir íleiri. Er það brap-
alleg yfirsjón, að kotið það var ekki
sótthreinsað eftir.
Sunnud. 17. þ. m. fór héraðsl. Guðm.
Björnsson suður að Lónakoti, við 5.
mann úr Hafnarfirði, til þess að sótt-
hreinsa þar eftir veikina og leysa
heimamenn úr sóttvarnarhaldi, hjónin
og 3 börn þeirra; fleira er það ekki.
Hann treystist ekki tii að sótthreinsa
til hlítar bœarkofann, aumlegt mold-
argreni, vegna fúa og sagga, og lét því
brenna hann til ösku, að áður fengnu
samþykki landshöfðingja, gegn 200 kr.
skaðabótum; sótthreinsaði síðan fötin
af fólkinu og laugaði það sjálft; hafði
með sér ný föt handa því að fara í;
lét því næst rífa skemmukofa og refta
úr viðunum og þókja yfir heytóft til
bráðabirgðaskýlis fyrir fólkið, meðan
verið er að koma upp nýum bæarkofa.
Ekkert vottar fýrir, að sóttín hafi
neitt dreifst út frá þessum tveim bæ-
um í Garðaprestakalli, Lónakoti og
Hliðsnesi, sem er vitanlega því að
þakka, að þar var röggsamlega að
gengið í tíma af héraðslækni með sótt-
kvíun og sótthreinsun á eftir. Nema
hvað hann komst ekki hjá að fá hana
sjálfur.
J>að er fróðlegt þess að geta, að ekki
hafði innflúenza-veikin borist að Lóna-
koti, þótt gengið hafi á bæunum alt í
kring, og er það órækur vottur þeas,
að sóttkvíunin þar hefir verið örugg
og prettalaus, og eins hins, að vel má
og verjast þeirri veiki með einangrun.
Embættisprófi
við prestaskólann luku 18. þ. m.:
Bink. Stig
Sigurbjörn Á. Gfslason . 1 95
Ólafur V. Briem ... I 82
Friðrik Friðriksson . . II 74
Böðvar Bjarnason ... II 66
Jónmundur J. Halldórsson II 64
Verkefni í skriflega prófinu:
Skýring nýa testamentisins: Rómv
8, 18—25.
Trúfrœði; Að framsetja í höfuðat-
riðum lærdóminn um »Communicatio
idiomatum« í hinni lútersku trúfræði
eldri tíma, og Býna fram á, í hverju
honum sé ábótavant.
Siðfrceði: í hvaða tilliti er Kristur
vor fyriimynd oghversu á eftirbreytni
vorri eftir honum að vera háttað?
Kirkjusaga: Að rekja rætur »píetis-
mans«, segja sögu hans og dæma um
kosti hans.
Prédikunartextar: Matt. 13, 44—
46. Matt. 21, 28—31. Lúk. 6, 20—
26. Jóh. 3, 16—18. Jóh. 7, 14—18.
Nál. 180 vesturfarar
sigldu í gær með póstskipinu, að
börnum meðtöldum. Eru þo nokkrir
eftir hér enn ófarnir og verða að bíða
þangað til Ceres kemur.
póstskipinu »Laura«,
kapt. Christiansen, sigldu í gær enn-
fremur til Khafnar lector þórh. Bjarn-
arson, Morten Hansen skólastj. og
Halldór þórðarson prentsmiðjueigandi;
8ömul. frú Caroline Jónassen amt-
mannsekkja, frk. Jurgensen yfirhjúkr-
unarkona við Laugarnesspítala (snöggva
ferð) og frk. Guðlaug Arason. Til
Englands fóru aftur fjárkaupamennirn-
ir, sem komu um daginn.
Sigling-
Kaupfar kom frá Hamborg f fyrri
nótt, seglskip, er Surprise heitir (53,
Ostmann) með ýmsar nauðsynjavörur
til Björns kaupmanns Kristjánssonar.
Herskipið 8ellona,
enska strandgæzluskipið, kom í gær
aftur, af Austfjörðum.
Einmunatíð
hefir verið nú um hríð, hitar mikl-
ir og blíðviðri.
Aflabrögð
eru mikið góð hér um slóðir um
þessar mundir og hafa verið undan-
farið. Fiskur inn um öll sund jafn-
vel. En örfáar fleytur við það. Botn-
verpingar stundaðir miklu meir. |>yk-
ir ómaksminna og skemtilegra.
Inflúenza
er eun að stinga sér niður hér:
maður og maður á stangli enn að
veikjast, þótt nú sé 5—6 vikur síðan
hún kom nér fyrst. Og sumir að fá
hana aftur, er eitthvað hafa á sig
reynt eða ekki farið nógu varlega.
Um afturhaldsmálgragnið
segir svo í bréfi frá merkum manni
vestanlands til kunningja hans hér í
bænum, dags. 12. þ. m.:
»Hann hefir rétt fyrir sér, kunningi
sá, sem ritar þér, að raargir, sem ann-
ars hefðu greitt atkvæði móti valtýsk-
unni, verði nú annaðhvort með hvor-
ugum eða greiði atkvæði með henni,
sökum þess, hve herfilega málgagn
benedizkunnar hefir brugðist mönnum
í aðaláhugamálum allra, sem eitthvað
vilja áfram. | Hláturinn að barnaskap
og illindum »þjóðólfs« er algerlega
drepandi ekki að eins fyrir blaðið,
heldur einnig fyrir þá, sem eru svo
óhepnir, að hann hefir í óleyfi allra
gert sig að málgagni þeirra«.|
Mannalát
Hinn 15. þ. m. andaðist að heimili
sínu, Engey, merkis- og sómakonan
Guðrún Pétursdóttir, ekkja Kristins
bónda Magnússonar, sem þar bjó
lengi, orðlagður dugnaðar- og sæmdar-
maður. Hún var rúmlega 82 ára
gömul. Jarðarför hennar fer fram
mánudaginn 25. þ. m.
Athugasemd við Eimreiðina-
i.
I VI. ári »Eimreiðar« setur mag. Bene-
dikt Grröndal svo látandi »fagurfræði« neð-
anmáls (á bls. 66) við hús Benedikts nafna
síns sótara: »Nýlega hefir og komið fram
í tveimur blöðum sú uppástunga, að af-
nema stuðla og höfuðstafi úr íslenzkuiu
kvæðum, því þetta sé á eftir tímanum,
sé ,sóbl tizkunnar1 — þá ætti lika að af-
nema alt rim og hendingar, því þær eru
,á eftir timanum1 — það væri þá líka á
eftir timanum að tala og lifa. Svo er
dauðadómur yfir »kenningarnar«, eins og
þegar Sunnanfari er tala um, að »berja
saman sin berlingsfley«, en svo lítur út,
að þessir »fagurfræðingar« þekki engan
skáldskap annan en islenzkan (eins og þeir
þekkja hann!) og viti ekki, að i öllum
skáldskap eru kenningar, nema menn fari
að, eins og nú er títt, að hægja öllu á
hurtu nema daglegu baðstofuhjali, og kalla
það skáldskap«.
Ekki er nú sjálfsálitíð!
. Litillætið og hæverskan, sem lýsir sér i
þessari klansu, samsvarar hér um hil upp
á hár þeirri þekkingu, vitsmunum og á-
reiðanleik, sem hún grundvallast af.
Af þessum tveim hlöðum, sem gefið er í
skyn að stungið hafi npp á »að afnema
stuðla og höfuðstafi úr íslenzkumkvæðum«,
er að eins annað nefnt, og er það Snnn-
anfari, og þess þó ekki getið, hvar þau
sé að finna i þvi hlaði. Þó má sjá, að
B. G. muni eiga við grein i II. ári blaðs-
ins á hls. 28—29; en sá galli er á, aðþar
er ekki eitt einasta orð um þetta efni.
Ætla eg og að óhætt sé að fortaka það,
að slik uppástnnga hafi nokkurs staðar
bomið fram í þvi blaði. Eru því þessar
fréttir^sem hr. B. G. fer hér með, svo á-
nægjanleg markleysa, sem þörf er á.
II.
Þá ætlar hinn sami spekingur enn á bls.
83 i »EimreiÖ« að sýna yfirbúrði þekking-
ar sinnar og vizku, og fer svona að þvi:
»Jórgensen var aldrei nefndur »Jörundur«
og aldrei »hnndadagakóngnr«, svo nokkuð
yrði algengt; hvorki Jón EspóMn né Finn-
ur Magnússon (i Sagnahlöðum) nefna hann
svo, en ætíð »Jörgensen«, en Jörundarnafn-
ið og hitt er upp íundið af hinum yngri
íslendingum, og eiga þau nöfn engan rétt
á sér«.
Þar kom sá, sem vissi. og vald hafði til
að dæma, hvað ætti og ætti ekki rétt á
sér!
En ekki stendur þó þekkingin hér
dýpra en annarsstaðar hjá sama vitringi.
Það stóð aldiei til, að Finnur Magnús-
son nefndi Jörgensen »Jörund hundadaga-
kong« í Sagnablöðnnum, af þeirri einföldu
ástæðu, að hann hefir ekkert þar um Jör-
und ritað.
Það stendur með skýrum orðum aftan
við sögu Jörundar í Sagnahlöðum 1817
hls 54, hverjir hana hafi samið, og á
þessa leið: »Framanskrifað hafa samantek-
ið Arni Helgason og B(jarni) Thor-
steinsson«.
Ætti það að eiga heldur lítinn rétt á
sér að vaða elginn athugaiaust á hunda-
vaði hirðutitillar hroðvirkni, þegar menn
viija leiðrétta orð annara.
En til hins mega gagnast næg vitni, að
Jörgensen var kallaður »Jörundur« hér af
mörgum strax i öndverðu, sem hert er af
hréfum manna frá þeim tíma, er Gröndal
vitanlega veit ekkert um, og er nafnið því
miklu eldra en hann sjálfur, og mundi því
hafa álika mikinn rétt á sér og Gröndals
nafnið. Þar með kveður og Mála-Davíð
svo 1809:
Engir syrgja »Jörund« jarl;
ég má biðja einsamall,
hann hausnum héldi«.
Gundadagakóngs-nafnið hugsa eg að kom-
ið sé sæmilega til ára sinna, þvi að bókfært
er það orðið á prenti 1864, og 1809 kveð-
ur Þorsteinn tól svo:
Mánuð jaga dirfðist drengi,
dýr sem klagar landsmúginn;
með háðung dragast hlaut frá mengi
» Hundadagalcóngurinn «.
Mjög ungir eru þeir Islendingar þvi ekki,
sem hafa »uppfundið« þetta, því að þeir
eru fyrir nær allra þeirra manna minni,
sem nú lifa. Þykist eg því vítalaus, þótt
ekki spyrði eg B G. leyfis, áður en eg setti
það á Jörundar sögu.
III.
I þriðja máta stendur svo látandi klausa
á 106. bls. i »Eimreið« eftir velnefndan og
fyrgreindan meistara: »Myndin af Signrði
(Breiðfjörð) i Sunnanfara er alveg ólík
honum og ekkert aðmarkahana. Eg hafði
teiknað mynd af Sigurði eftir minni og
lánaði hana, en fekk hana aldrei aftur.
Hún var langt um svipaðri honum, en varð
náttúrlega ekki brúkuð. Þeir þóttust vita
það betur. (Fleiri myndir þar eru alveg
ónýtar: Magnús Grímsson, Þorleifur Jóus-
son, Kristinn i Engey, Bjarni rektor; allar
fráleitar)«. Þetta, sem vantar litið á að
sé gaspur, minnir mann eitthvað á það,
sem sami maður (B. G.) sagði hér á árnn-
um um mynd Jóns Thoroddsens, sem prent-
uð er með kvæðum hans. Hún var ekki
einungis alveg ólík Jóni, heldur var hún
miklu »líkari dýri en manni«. Eg skal
láta ósagt, hversu góð sú mynd er, en hins
er vert að minnast, að engum öðrum en
Benedikt Gröndal hefir, svo menn viti,
hlandast hugur um, að það væri manns-
mynd, en ekki dýrs. Kynni þetta að benda
á, að Gröndal hafi heldur lítið vit á and-
litsmyndum, þótt hann sé drátthagur mað-
ur annars kostar. Að hinu sama hnígur
það og, að mynd sú af Sigurði Breiðfjörð,
er Gröndal segist gert hafa og mér harst
einu sinni í hendur, þótti þeim mönnum,
er vit hafa á (málarar og »xylografar«),
mikln lakar gerð en teikning sira Helga
Sigurðssonar. Þar með sagði og þá gam-
alt íslenzkt fólk í Kanpmannahöfn, er
mnndi Sigurð, að mynd síra Belga væri
miklu líkari, og þvi hugði eg vitaminna
að fylgja henni en Gröndalsmyndinni.
Að öðru leyti var aldrei ætlast til, að sú
mynd gilti annað né meira en hún er.
Um myndirnar af sira Magnúsi Grimssyni,
Þorleifi Jónssyni, Kristni í Engey og
Bjarna rektor er þess að geta, að þær eru
nákvæmlega gerðar eftir Ijósmyndum, og
myndin af sira Magnúsi og Kristni eru
»electrotypíur«, þar Bem ekki getur skeikað
um hársbreidd frá frummyndinni. Þó að
Gröndal kunni að vera minnisgóður, þá
trúi eg þó betur ljósmyndum en minni hans
einu um myndir fyrri manna.
Sé Reykjavíkur-grein Gröndals í »Eim-
reiðinni« öll á borð við það, sem hér er
talið, þá er ekki of mikið vit í henni.
Og ráð er það hverjuin manni, semgutl-
ar í mörgu, en veit eiginlega ekki neitt i
neinu, að varast framhleypni og hlutsemi.
Rvík 11. júni 1900.
Jón Þorkelsson.
Vendetta.
Eftir
Archibald Clavering Gunter.
»Og þér ætlið að hætta við lífsstarf
yðar vegna kirkjulegrar kreddu?« seg-
ir hann stamandi.
»Fyrir annað, sem meira er um vert.
Eg geri það vegna hamingju minnar,
vegna ástar minnar. Hatur mitt hafði
bölvun í för með sér — nú elska eg
og er orðin að lánsmanneskju!« Um
leið og hún segir þetta, sér greifinn
svip á andliti stúlkunnar, sem hann
hefir aldrei séð áður, og honum verð-
ur ilt fyrir hjartanu.
»þ>ér elskið einhvern ?« segir hanu
stamandi.
»Já!«
»f>að getur ekki verið. Enginn mað-
ur á jarðríki getur aðstoðað yður eins
vel í lífsstarfi yðar einB og eg. f>essi
— þessi maður sættir sig ekki við, að
þræla fyrir hatur yðar og hefnd, eins
og eg hefi gert - honum þykir al-
drei nógu vænt um yður til þess«.
»Nei, guði sé lof, það skal hann
ekki heldur þurfa að gera !«
»Ó — hann er þá hugsunarlaus ráð-
ríkisseggur, sem hygst að gera yður
að ambátt sinni. Hann tignar yður
ekki né tilbiður, eins og Danella —eg,
sem hef séð yður vaxa upp og verða
að þeirri fríðleiksmey, sem þér eruð
orðin ! Miskunnið mér! Eg á engan
annan að enyður!« Hann fellur henni
til fóta, vætir hendur hennar í tárum
og þurkar þau af henni með kossum.
»f>ér hafið venð mér mjög, mjög góð
ur allamína ævi«, segir hún vingjarn-
lega; því að hún kemst við aförvænt-
ing hans.
»0 — svo loksins fer yður að ranka
við því! Já, þegar þér grétuð f barn-
æsku og báðuð um leikföng, hver út-
vegaði yður þau? — Mússó! |>egar
þér voruð orðin fullorðin og ákölluðuð
drottin um hefnd, hver afsalaði sér
þá ánægjulegu makindalífi í París og
flæktist um hálfa veröldina til þess
að þér skylduð geta fengið vilja yðar
framgengt ? — Danella ! Hann, sem
þér fyrirlítið nú fyrir annan mann,
ókunnugan yður — hann, sem elskar
yður út af lífinu ! Eg skal segja yð-
ur, hvern þér eigið að drepa, og þá
mun yður fara aðþykja væntummig!*
»Nei, segið þér það ekki! í guðs
bænum — segið þér það ekki!« Hún
horfir drykklanga stund fast framan í
hann og og segir svo með leiftrandi
augum: »Eg banna yður það!
Eg hata yður, ef þér dirfist að segja
mér það! Sjáið þér auða vegginn
þarna? par hékk myndin af bróður
mínum; nú er hún farin! Hafi eg
getað gleymt honum af ást til þessa
manns, þá getið þér nærri, hvort eg
muni taka yður til greina*.
Danella stendur upp í hægðum sín-
um og starir á hana Btundarkorn.
Svo tautar hann með rámri raust:
»Er yður farið að þykja svq vænt um