Ísafold - 07.07.1900, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l*/» doll.; borgist fyrir miðjan
júii (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXYII. árg.
Reykjavík laugardaginn 7. júlí 1900.
44. blað.
I. 0. 0. F. 827139.
Forngripasafnið opið md., mvd. og ld.
11-12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Okeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og föstnd. kl. 11 —1.
Okeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjnd. bvers mánaðar
fcl. 11-1.
Ókeypis tanniækning i Hafnarstræti lb
1. og 3. mánnd. hvers mán. kl. 11—1.
Auglýsing.
Með því einhverjir óhlutvandir og
stráklyndir menn hafa nú gjört landi
°g þjóð þá skömm, að skemma stein-
stöpla og önnnr mannvirki bæði hér
við Skólavörðuna og sér í lagi á Suð-
nrnesi, sem hin topografiska deild
herliðsstjórnarinnar dönsku hefir sett
niður og notar við mælingar sínar í
grend við Eeykjavík, vil eg hér með
endurtaka aðvörun mína. sem áður
hefir birst hér í blaðinu, og brýna
fyrir mönnum, að láta í friði stein-
stöpla, bendingarverkfæri, merki og
önnur mannvirki, sem notuð eru við
mælingarnar, en þeir, sem uppvísir
verða að broti í þessu tilliti, mega
búast við að sæta málssókn og hegn-
ingu samkvæmt 100. og 296. gr. hegn-
ingarlaganna, og greiða fullar skaða-
bætur.
það er skylda hvers heiðarlegs
manns, að stuðla að því, að þessar
mælingar, sem eru mjög þýðingarmikl-
ar og hafa mikinn kostnað í för með
sér, fram fari í friði, en sá sem getur
nppljóstað þeim brotum, sem getið
er um að framan, má vitja hjá mér
10 kr. þóknunar fyrir.
Suður- og Vesturömtin,
Reykjavík 5. júlf 1900.
J. Havsteen.
Rangár-fundurinn.
Oþolinmóðir hafa stjórnarbótarmenn-
irnir stundum verið síðan á þingi
1897. þeim finst málstaður sinn svo
auðsær og óbrotinn, að þjóðinni ætti
að vera vorkunnarlaust að átta sig á
honum án mjög mikillar rekistefnu.
Getum vér ekki náð allri töðunni inn
sama daginn, þá hirðum vér þá flekk-
ina, sem þurrir eru orðnir. þetta er
og hefir ávalt verið mergurinn máls-
ins hjá þeim flokki manna, sem að-
hylst hefir stjórnartilboðið frá 1897,
og er það enn. Og sumum hefir svo
virzt, sem íslenzkir bændur ættu að
geta skilið slíkt tafarlaust.
Kn hvað sem nú kann að mega
segja um það, hvort of mikið hafi
stundum verið af mönnum heimtað f
þessu máli, þá leynir það sér alls ekki,
að nú eru menn óðum að átta sig. Úr
■öllum áttum berast fregnir um það,
að góðir og mikilsmetnir menn hafi
nú látið sannfærast um það til fulls,
að ekki sé nokkurt ráð í því, að vera
að berja höfðinu við steininn og heimta
það, sem er með öllu ófáanlegt, né
heldur í hinu, að halda öllu í sama
horfinu, jafn-brýna þörf og þjóð vor
nefir á þvf, einmitt um þessar mund-
ir, að einskis sé Iátið ófreistað til þess
að glæða trú hennar á ættjörð sinni
og sjáifri sér og koma henni úr
kröggunum.
Ein af þeSRum fregnum er frá þing-
málafundinum, er Norðmýlingar héldu
að Eangá í Tungu 26. f. m. til undir-
búnings undir kosningarnar í haust.
»Bjarki« skýrir svo frá, að fyrir
ýmiskonar vorannir, fráfærur o. fl.
hafi fundurinn verið miður sóttur en
skyldi. f>ó komu þangað 30—40
manns, þar af 24 kjósendur og »flestir
þeirra, sem helzt hafa tekið þátt i
pólitík og landsmálum hér f sýslu«.
Fyrsta verk fundarins var að kveða
niður benedizkuna. Skafti Jósepsson
ritstjóri var með hana — tillögu um
áskorun til kjósenda f Norðurmúla-
sýslu um »að kjósa þá eina til alþing-
is, er fylgja stjórnarskrárfrumvarpinu
frá 1894«. En ekki fekk hann nema
sjálfan sig, son sinn og einn þriðja
mann til þess að greiða atkvæði með
þeirri tillögu.
í stað hennar var eftirfarandi til-
laga samþykt með 18 atkv. gegn 3:
y>Fundurinn lýsir yHr því, að hann
vill, að stjórnarskrárfrv. verði samþykt
á næsta þingi, er bygt verði á sama
grundvelli sem lagður var 1897, pó því
að eins, að breytt sé 28. gr. stjórnar-
skrárinnar á þá leið, að fundur t þing-
deildum sé lögmœtur, er um fjárlög er
að rœða, ef helmingur þingmanna mœt-
ir, og í sameinuðu þingi, ef helmingur
úr hvorri deild mœtir<(.
Auk þess voru samþyktar í stjórn-
arskrármálinu yfirlýsingar um það, að
61. gr. stjórnarskrárinnar vildi fundur-
innar láta standa óbreytta, að kosn-
ingarrétt vildi hann fá rýmkaðan,
einkum að því er snertir kaupstaðar-
borgaia og þurrabúðarmenn, og að
einskis vildi hann láta ófreistað um
frekari umbætur á stjórnarsliránni,
bar á meðal lenging þingtímans. —
En ekkert pessara atriða vildi hann
gera að skilyrði fyrir því að stjórnar-
bótartilboðið yrði þegið.
Umræður um málið hafa oss ekki
alkr borist í hendur enn. Af því, sem
vér höfum séð, má þó sjá það, að þær
hafa verið all-merkilegar fyrir þá sök,
hve ákveðin hafa verið ummæli jafn-
vel gamalla mótstöðumanna stjórnar-
tilboðsins á þingi, í þá átt að þiggja
tilboðið, ef þeim viðauka fengist fram-
gengt, sem áður er áminst.
Meðal annars fórust Jóni alþingis-
manni Jónssyni á Sleðbrjót þannig
orð:
»Eg hefi alt af talið valtýskuna
fremur stig áfram en aftur á bak, og
það t. d. mikinn hag, að ráðgjafinn
sitji á þingi, en að eg hefi þó ekki
getað fylgt henni algerlega hingað til,
er einkum af því, að eg vildi tryggja
betur en hún gerir rétt þingsins gagn-
vart ráðgjafanum og fá þá ýmislegt
meira með, ef auðið er. Nú þætti
mér það einna bezt tryggja vald þings-
in3 og fá þvf bezt vopn í hendur, ef
fjárráðin yrðu því fulltrygð, og það
mætti gera með því, að aðeins helft
hvorrar deildar þyrfti að koma í sam-
einað þing, til þess að þar verði lög-
mætur fundur, því þá gætu allir þeir
konungkjörnu gengið með ráðgjafan-
um af þingi og fjárlögin samt komist
alla sina leið. Sérstaklega með þessu
atriði vildi eg mæla til samkomulags,
og vildu Valtýingar ganga að því,
mundi eg hiklaust gefa valtýskunni
atkvæði mitt og mun kjósa þann,
sem undir það skilyrði skrifar, því þá
tel eg valtýskuna mikilsverða stjórnar-
bót, og það svo góða, að þó hún feng-
ist ekki á næsta þingi, þá væri þetta
eina atriði þess vert, að hefja fyrir
það nýa stjórnarbótarbaráttu, því þessi
róttarbót er að mínu áliti engan veg-
inn ofborguð þó hún kostaði oss nokk-
ur þing«.
Einar Jónsson, prófastur og alþing-
ismaður, sagði meðal annars:
»það er »opinbert launungarmáU nú
og hefir komið fram bæði í ræðum og
blöðum, að fleiri merkir þingmenn á
síðasta þingi vildu ganga að þeirri
stjórnarskrárbreytingu, sem kend er
við dr. Valtý Guðmundsson, ef þetta
fylgdi með«. — »Hinni svo kölluðu
valtýsku með þessum viðauka, vil eg
fúslega fylgja, því þá álít eg, að stig-
ið sé ákaflega þýðingarmikið stig á
framfarabraut vorri«.
Jðn Jónsson, alþingismaður, frá
Múla komst meðal annars svo að
orði:
•Valtýskunni, með þessari viðbót,
mundi eg hafa fylgt á þingi, ekkieinu
sinni dottið í hug að bjóða mig fram
á annað prógramm*.
Umskiftin sem orðið hafa á hug
þessara manna frá því á þingi í fyrra
leyna sér ekki.
Af hálfu stjórnarbótarflokksins stóð
þá meðal annars til boða þetta miðl-
unaratriði, sem þeir gera nú að eina skil-
yrðinu fyrir þvíaðfylgjastjórnarbótartil-
boðinu fast fram. Entveir af þingmönn-
unum, sem tóku þátt í umræðunum
að Rangá (E. J. og J. J. frá Múla),
greiddu þá atkvæði móti því að sinna
því tilboði á nokkurn hátt, og það ör-
stuttri stund eftir, að landshöfðingi
hafði lýst yfir því, að allar stjórnar-
bótarkröfur vorar væri stjórnin nú
orðin fús á að semja um, að þeim und-
anteknum, er röskuðu stöðu Islands í
ríkinu. Og þriðji þingmaðurinn (J. J.
frá Sleðbrjót) greiddi atkvæði gegn
málinu í efri deild, jafnvel þótt honum
væri fullkunnugt um, að miðlunarat-
riði mundi koma fram í neðri deild.
Óneitanlega hefði verið viðkunnan-
legra, að þessir þingmenn hefðu talað
eins á þingi í fyrra, eins og þeir töl-
uðu á Eangárfundinum í sumar, og
ekki léð fylgi sitt til þess að hleypa
stjórnarbótarmáli voru í slíkan voða,
sem stofnað var til í fyrra sumar.
En »betra er seint en aldrew.
Eangárfundurinn er sannarlega gleði-
legt merki þess, að þótt eyða hafi
þurft fleiri orðum en búist var við í
fyrstu til þess að greiða götu stjórn-
bótarinnar, þá er jafn-áreiðanlegt að
hún kemur á eftir stjórnarfars-óöld-
inni eins og aðsumarið kemur á eftir
vetrinum.
Stutt búnaðarnám.
Bréf frá Norvegl.
Hér er mikið gert til að auka fjör
og framtakssemi í búnaði og búnaðar-
málefnum. Hér eru sí og æ teknar
upp meiri og margvíslegri umbætur á
landbúnaði; fundnar upp nýar og ný-
ar aðferðir til að vekja athygli og á-
huga bænda á búskap; menn eru
kostaðir af landssjóði eða amtssjóð-
um til að ferðast um bæi og bygðir,
og leiðbeina búendum, halda fyrirlestra
og framkvæma hitt og þetta, sem ó-
fróðum er ofvaxið, svo sem landmæl-
ingar og aðrar jarðabótarannsóknir.
þrátt fyrir allan þann fróðleik og
hjálp, sem bændum veitist með þessu
móti, þykir mörgum framfaramönnum
mikiðá vanta, að jarðrækt og búskap-
ur bænda sé í svo góðu lagi, sem vera
ætti; leita þeir því allra bragða til að
finna ný og öflugri ráð, ergeti læknað
þær hinar illu meinsemdir, fávísinaog
framtaksleysið.
Elestir munu á sama máli um það,
að búnaðarskólar séu hér í góðu lagi,
og að þekking sú, sem frá þeim dreif-
ist út um landið, hafi góð og mikil á-
hrif á búnaðinn. Eigi að síðurvirðist
fjöldi manna fara varhluta af þekk-
ingu þessari. Annaðhvort nær hún
ekki til þeirra, eða þeir ekki til henn-
ar. þetta sjá margir framgjarnir
menn, og vilja ráða bót á því, að svo
miklu leyti, sem við verður komið.
Enda hefir nú á síðustu árum verið
gert mikið til bóta, er miðar í þessa
átt, t. d. hefir í því skyni verið kom-
ið á fót ýmsum skólum með örstutt-
um námstímum (korte Kursus). Eru
þeir aðallega ætlaðir handa þeim, er
ekki hafa efni eða ástæður til að
ganga á aðra stærri skóla. Búist er
við, að með þessu móti fáist almenn-
ari þekking, og þá um leið meiri á-
hugi á því, sem nytsamast er í bú-
skapnum. Flestir þessir skólar veita
tilsögn í að eins einni grein landbún-
aðarins, t. d. í garðyrkju einni saraan,
eða í hirðingu búpenings o. s. frv. Aft-
ur eru aðrir skólar, sem veita leið-
beiningu í landbúskap yfir höfuð. f>ó
er lögð mest áherzla á að fræða menn
um meðferð á skepnum, meðferð áburð-
ar, og í reikningshaldi, og svo eru
haldnir fyrirlestrar um ýms önnur
búnaðar-málefni. Námstíminn er ekki
nema 12—14 dagar, og kostar hvern
nemanda 25 krónur. þessir skólar eru
hafóir í sambandi við búnaðarskólana.
Eins og gefur að skilja, getur nám
þetta eigi orðið yfirgripsmikið, þegar
tíminn er ekki lengri; enda er aðaltil-
gangurinn með því sá, að glæða áhuga
og eftirtekt ungra manna á búskap,
eins og áður er sagt.
Ætli það væri spo mikið óráð, að
koma á fót líkum skólum heima á
íslandi? Mér sýnist þeirra að minsta
kosti full þörf. Slíkt nám, þó stutt
sé, mundi koma mörgum ískilningum
nauðsyn þá, að nota margt það, sem
ella yrði, ef til vill, ekki veitt nein at-