Ísafold - 07.07.1900, Blaðsíða 3

175
skuldaáþjáninni og gera efnalitlum ís-
lenzkum kaupmönnum kost á að
kaupa sínar vörur hvar sem bezt eru
kjörin á heimsmarkaðinum.
Bitt af vorum mestu meinum nú e r
einmitt það, að útlent auðvald þjakar
oss og þjáir. Ekkert hugsanlegt ráð
er til þess að komast úr þeirri kreppu
annað en það að fá peninga inn í
landið. þ>ess vegna eru menn að
berjast fyrir hlutafélagsbankanum.
Og þess vegna eru líka þeir, sem
móti því fyrirtæki berjast, að vinna að
því að halda íslenzku þjóðinni
undir því auðvaldi, sem þeír
eru að ógna henni með.
Kynleg meinloka.
f>að er kynleg meinloka, sem stund-
um gerir vart við sig jafnvel hjá
skynsömum mönnum og alveg nýlega
hefir sést á prenti, að reyndar sé það
spor í áttina til þingrœðis að þiggja
tilboð stjórnarinnar í stjórnarskrár-
málinu, en jafnframt dragi það valdið
á t úr landinu.
Annaðhvort lilýtur að vera rangt.
Hve nær sem stigið er spor í áttina
til þingræðis, þá er verið að færa
valdið inn í landið, í hendur sjálfrar
þjóðarinnar. Hve nær sem verið er
að færa valdið út úr landinu, þá eru
menn að fjarlægjast þingræðið.
Nú er enginn vafi áþví, enda hafa
þess sést óræk merki, að öllum þorra
mótstöðumanna vorra er farið að skilj-
ast það, að með því að þiggja stjórn-
arbótartilboðið séum vér nær þing-
ræðinu (o: því að þingið ráði) en ef
vér höfnum þvf tilboði. Mönnum er
áreiðanlega farið að verða það ljóst,
að þinginu verði auðveldara að koma
sínum vilja fram hjá ráðgjafanum, ef
þingmenn geta talað við hann um öll
raálefni þjóðarinnar, alveg eins og þeir
tala um þau sfn á milli, heldur en ef
ráðgjafinn er alt af úti í löndum og
sér svo að kalla aldrei nokkurn Is-
lending. Og jafnframt eru menn farn-
ir að sjá það, að þingið hefir fjölda
af ráðum til þess að losna við óhæfan
ráðgjafa, ef það þiggur tilboðið, en
ekkert ráð ella.
En þegar skilningurinn er svo bless-
unarlega langt ko minn hjá mönnum
þá gegnir furðu, að sömu mennirnir
skuli enn vera að dragast með þá
grillu, að valdið færist út úr landinu,
ef stjórnarbótartilboðið er þegið.
Srandf.toátur Hólar.
kapt. Öst-Jakobsen, kom í fyrra
dag austan um land. Hafði komið á
allar hafnir nema Hornafjörð. Far-
þegar hingað: Páll Olafsson skáld frá
Nesi í Loðmundarfirði með konu og
dóttur, Bíra þorsteinn Benediktsson
í Bjarnanesi, þorleifur hreppstjóri
Jónsson í Hólum í Hornaf., Sigurður
bóndi Einarsson á Sævarenda í Loð-
mundarfirði, o. fl.
Hrossaskip
kom hér í vikunni frá þeim Zöllner
og Vídalín og fór aftur í fyrra kveld
með um 600 hesta, er gefnar höfðu
verið fyrir 40—65 kr., í ,Árnessýslu og
JRangárvallasýslu mest.
Málaferlaprófasturinn
situr ekki um kyrt. Af Vesturslótt'
unni er skrifað á þessa leið 24. júní
(Jónsm.d.): í>Eigi er Halldór okkar frá
Presthólum og hans fólk alveg aðgjörða-
laust enn þá; bviið að narra alla Austur-
sléttungu og nokkra af Vestursléttung-
um til að stofna fríkirkju, og fara þau
hamförum um Sléttuna, Jóhann bóndi á
Rifi og Guðrún systir síra Halldórs með
undirskriftaskjölin, og þora þar fáir í móti
að mæla að skrifa undir skjölin, því
flest meðul eru notuð — — —«.
Annar maður skrifar sama dag: »Hall-
dór prestslausi messar á Asmundaistöð-
um í dag, og ætlar að ferma börn, sem
bæði síra Arnljótur og síra Páll á Sval-
barði hafa vikið frá fermingu; ennfrem-
ur tekur hann fólk til altaris. Skyldi
hann hafa biskupsleyfi til að gera þessi
verk? — — —«.
Svo hagar til, að bændur í þeim hluta
safnaðarius, sem fjarlægastur er Prest-
hólum, reistu þessa kirkju á Ásmund-
arstöðum af eigiti efnum fyrir 30—40
árum og hefir hún verið annexía frá Prest-
hólum síðan. Þessa kirkju ætla nú
Austursléttungar að nota fyrir fríkirkju
og Halldór sinn elskulegan fyrir sálu-
sorgara, og dettur ekki annað í hug en
að yfirvöldin segi já og amen við því!
Mælingatólaskemdirnar.
f>að er ekki of ríkt að orði kveðið,
er amtmaður segir í auglýsingu sinni
hér í blaðinu landi og þjóð gerða
skömm með því, að láta ekki í friði
mælingamannvirkin hér í kring um
bæinn. f>að er mesta raun að vita til
annars eins, og ætti hver mætur maður
að láta sér vera bæði Ijúft og skylt að
reyna bæði að afstýra slíkum ósóma
og að koma brotunum upp, ef auðið
er. þetta er frámunalegur strákskap-
ur, og vitanlega mjög illa vandir
strákar einir að því valdir, en ekki
fullorðnir menn með heilbrigðri skyn-
semi.
Nýr fjármarkaöur.
Beztu horfur um nyan fjármarkaö
fyrir íslenzkt fó og hann mjög góðan, á
Frakklandi; eftir því sem konsúll Dana
í Diinkerque, helztu innflutningshöfninni
á Norðurfrakklandi, hefir skrifað nylega
ráðgjafanum fyrir Island. Þar hefir
bannað verið í vor aðflutningur á fé á
fæti frá Argentína í Suðurameríku,
vegna munn- og klaufaveiki, er þar
i gengur, og segir konsúllinn, að fyrir því
hafi hækkað verð á fó á skömmu bragði
um 40°/0, svo að gott útlit sé þar fyrir
sölu á fó frá Islandi og Noregi. Segir
að 11—12 fjórðunga sauðir á fætiseljist
á 60 franka, sama sem 42—43 kr. Toll-
ur mun vera á aðfluttu sauðfó til Frakk-
lands, líklega nál. 10 kr.; en aldrei
mundi annar kostnaður verða svo hár,
að ekki fengist heldur yfir en undir 20
kr. fyrir væna sauði að kostnaði öllum
frádregnum.
Mega nú íslenzkir bændur biðja fyrir
sór, að þeir Zöllner og Vídalín sölsi
ekki þegar undir sig þessi viðskifti, og
fari eins með og þeir gerðu við Belgíu-
markaðinn hór um árið.
Krítarstillinn.
Þess hefði mátt geta um daginn, —
þótt ganga mætti raunar að því vísu —,
a^ stiftsyfirvöldin hafa gert sitt til, að
efnt yrði loforð þeirra við þingið í
fyrra, með því að skrifa rektor 27. sept.
f. á. á þessa leið, honum »til leiðbein-
ingar«:
í tilefni af umræðum og tillögum á
alþingi því, sem háð var á þessu sumri,
og með skírskotun til ákvæðanna í
R eglugjörð fyrir lærða skólann dags.
12. júlí 1877, 3. gr. 2. c. vilja stifts-
yfirvöldin þjónustusamlega leggja svo
fyrir, að piltar þeir, sem reyndir verða
eftirleiðis til inntöku í 1. bekk lærða
skólans, verði ekki latnir gjöra latínskan
stíl við nefnt inntökupróf, heldur verði
prófið í latínu að eins munnlegt.
Jay Gould.
i.
þess var getið í síðasta bl., að Mr.
Howard Gould þessi, er hór kom um
daginn á skemtiskipi sínu Niagara,
væri sonur hias nafntogaða auðmanns,
Jay Gould heitin3 í New York.
Hann var einn í tölu hinna miklu
miljónamæringa í Ameríku og einhver
hinn frægasti þeirra, annar en þeir
Vanderbilts-feðgarnir. þeir eiga og áttu
hinir enn meiri ógrynni fjár en hann;
en eru þó ekki eins nafntogaðir.
Eigur hans námu 15 milj. pd.
sterling, er hann lézt, fyrir 7^ ári.
það er sama sem 270 milj. kr. En
18 milj. kr. voru árstekjur hans sagð-
ar síðustu árin, sem hann lifði; svo
vel kunni hann að halda á reytunum.
Hann hafði átta um fimtugt, er
hann dó. En tæplega tvítugur kom
hann fyrst til New York, árið 1853,
með fjalakött, er hann hafði hugsað
upp og ætlaði að selja þar og græða
á; það var aleiga hans þá. Haun
lagði frá sér fjalaköttinn og fór að
horfa á eitthvert stórhýsi. jþá kemur
götusláui og stelur þessum kjörgrip
hans. Gould elti þjófinn, náði af hon-
um gildrunni, og ætlaði að sleppa
honum. En þá skarst lögregla í leik-
inn og dró þá báða fyrir dóm. Atvik
þetta komst í blöð. Fyrirsögnin var:
»Hvernig fjalaköttur höndlaði þjóf*.
f>að var fyrsta skifti, sem Goulds var
getið á prenti. En þegar hann dó,
nær 40 árum síðar, var erfingjum
hans boðið til kaups safn af greinum
um hann úr öllum heimsins blöðum,
og voru dálkarnir samtals, límdir sam-
an á endunum, 6 mílur enskar eða
meira en 5000 faðmar.
Ekki er þess getið, að fjalakötturinn
yrði honum að féþúfu. En skömmu
síðar er hann á flakki lengst vestur í
landi og fæst þá við landmælingar og
gerir uppdrætti af. Hann reyndist þá
þegar bæði ötull og framúrskarandi
vandvirkur, og varð honum þetta að
góðri atvinnu.
þá komst hann í kynni við efnað-
an sútara, er Pratt hét, í Prattville,
og gerðist félagi hans. Græddist þeim
vel fé, fyrir framsýni og atorku Goulds.
Varð þetta brátt stærsta sútaraiðn í
landinu. En þá dundi yfir peninga-
óáranið mikla 1857 og lauk svo, að
Gould varð öreigi.
f>á fór hann aftur til New York.
Kom þar alveg félaus. Hafði orðið að
fá til láns fyrir farinu þangað.
En heppinn var hann að vanda,
og hlaut innan skamms efnaðan ráða-
hag, dóttur auðugs kaupmanns. Hjóna-
band þeirra varð mjög farsælt. Tengda-
faðir hans kom honum í stjórn járu-
brautarfélags, sem lá við gjaldþroti,
en Gould rétti svo vel við, að það
varð bezta gróðafyrirtæki. f>að var
atorku hans að þakka og framsýni;
og kom framsýnin ekki hvað sízt fram
í því, að Gould keypti hlutabréfin í
félaginu fyrir lítilræði, meðan þau voru
í óáliti, eitthvað l/20 verðs; Vanderbilt
einum varð hann að borga meira, nál.
verðs. f>etta var fyrsti stórgróða-
hnykkurinn hans, og lék hann hvern á
fætur öðrum þvl líkan, þar til hann
var orðinn vellauðugur maður, á fám
árum.
Er svo sagt, að hann hafi árið áð-
ui en dó, gert sonum sínum þá grein
fyrir gróðahepni sinni um dagana, að
hann hefði jafnan haft það lag, að
kaupa járnbrautarhlutabréf, er voru í
óáliti og því með mjög lágu verði,
taka því næst að sér járnbrautina til
stjórnar og umsjónar og koma henni
í sem bezt gengi — hann var snill-
ingur við það starf —, þenja þar með
upp verðið á hlutabréfunum sem mest
mátti verða og selja þau þá. Skýrði
hann þetta fyrir þeim með Ijósum
dæmum og brýndi fyrir þeim, að hafa
sama lagið, halda trygð við þá gróða-
aðferð föður síns og vinna sér jafn-
framt til ágætis með því, að efla fram-
farir landsins með sem beztum sam-
göngufærum, þar sem þess væri hvað
helzt þörf. f>að væri leiðin til að
halda uppi frægð og gengi ættarinnar
mann fram af manni.
Misjöfnum ráðum þótti Jay Gould
beita oft og tíðum til þess að þenja
upp verð á járnbrautarhlutabréfum, er
hann hafði eignast fyrir lítið sem ekki
neitt, og hrundu þau vanalega niður
úr öllu valdi aftur óðara en uppvíst
varð, að hann hefði fargað þeim aft-
ur. Hann fór svo kænlega að því, að
almenningur vissi ekki af fyr en um
seinan, og rúðustmenninn að skyrtunni
fyrir bragðið. Gerðust þeir, sem fyr-
ir því tjóni urðu, mestu fjandmenn
hans margir hverjir, og námu að tölu
tugura þúsunda. Fyrir þaðvarð hann
manna óviusælastur af almenningi, og
hefir naumast nokkurum auðmanni
verið borin ver sagan, fyr eða síðar.
Höfðu menn þrásinnis í heitingum við
hann, og var svo komið síðustu árin,
sem hann lifði, að hann þurfti að
hafa eigi færri en 50 leynilögreglur
sér til verndar.
Einu sinni sýndi hann kunningja
sínum svo látandi bréf, er hann hafði
fengið: »Jay Gould! ý>ann dag, sem
börnin mín eru félaus, skulu börnin
þín verða föðurlaus«.
Tvisvar var ráðist á hann með
handalögmáli, en sakaði hvergi nema
í annað skiftið. |>á mætir honum
maður á förnum vegi, í aðalstrætinu
í New York, Broadway, rekur honum
rothögg í andlitið, tekur hann síðan
og fleygir honum yfir pallgrindur nál.
tvær mannhæðir, svo að hann stór-
meiddist. þetta var 1877, og hét mað-
urinn Selovér. Hann kvaðst hafa gert
þetta vegua þess, að Gould hefði gert
sig sekan í svikura, lygum og falsi.
Eftirfarandi skrítla er og til marks
um orð það, er af Jay Gould fór í
hóp óvildarmanna hans.
Ein þeirra, Mr. Travers, var stadd-
ur í búð sinni við eina helztu götuna
í New York og fjöldí manna inni,
kunmngjar hans og skiftavinir. Alt í
einu hleypur hann út að gluggannm,
lítur út og hrópar upp, eins og mikið
væri um að vera: »Komið þið, piltar,
og lítið á, lítið á!«
Allir þustu fram að glugganum og
ætluðu að troða hver annan undir.
þeir litu út og sáu ekki annað en Jay
Gould standa hinum megin í götunni
og vera að hvísla einhverju að einum
miðlaranum sínum.
»Hvað, hvað er þetta?« segja þeir
við húsbóndann; »því læturðu svona?
Hér er ekkert að sjá! Ertu að gera
gabb að okkur?«.
»Sjáið þið það ekki?« anzar Travers;
•sjáið þið ekki hann Jay Gould með
höndurnar í vösunum á sjálfum sér?«
THE
NORTH BRITISH ROPEWORK
C o m p a n y
Kirkcaldy á Skotlandi
Contractors to H. M. Government
. búa til
rússneskar og ttalskar
fiskilínur og; færi,
Manilla-og rússneska kaðla, alt sórlega
vandaö og ódýrt eftir gæðum.
Einkaumboðsmaður fyrir Danmörk, ís-
land og Færeyar:
Jakoto Gunnlögsson.
Kabenhavn K.