Ísafold - 04.08.1900, Blaðsíða 2

193
tíma á dag, svo að menn fái að sjá,
hvernig með þeim er unnið. Hreyfi-
vélarnar eru sumar knúðar af gufu,
sumar af steinolíu, sumar af vindi.
þann tíma dagsins er því á sýningar-
svæðinu hávaði og garg sem í fugla-
bjargi og reykur sem í iðnaðarborg.
Sem dæmi þess, hve vélasýningin er
mikilfengleg, skal eg geta þess, að eitt
verzlunarfélag í Kaupmaunahöfn sýnir
vélar, er kosta meira en 100,000 kr.
fætta sýnir ljóslega, hve mikið vélarn-
ar eru notaðar við danskan landbún-
að, því ekki mundu vélasalarnir leggja
út í þann afarkostnað, er slíkt befir í
för með sér, ef salan væri ekki mikil.
Flestir danskir bændur hafa þegar fyr-
ir löngu aflað sér allra áhalda, sem
þörf er á við landbúnað, og kaupa
stöðugt ný og með betri gerð, eftir því
sem vélagerðinni miðar áfram; það er
sem sé skilyrði fyrir að geta ræktað
vel sína jörð, með því að handaflið er
hér svo aíardýrt. Fátækari bændur
kaupa þó oft hinar dýrari vélar í fé-
lagi og skiftast svo á að nota þær.
Beri maður nú þetta saman við á-
standið heima hjá oss, verður annað
uppi á teningnum. f>ar er eins og við-
leitnin fari í gagnstæða átt, þá, að
spara svo mikið sem unt er dýra- og
náttúruöflin, en nota mannsafiið næst-
um því til alls. f>essu til söununar
þarf ekki annað en benda á það, að
hávaðinn af vorum beztu bændum —
hvað þá hinir — nota enn spaða og
hnáll í staðin fyrir plóg og herfi; og
kláfa, torfkróka, hrip o. s. frv. í staðinn
fyrir kerrur og vagna, þrátt fyrir það,
að sumir af vorum beztu mönnum
hafa meira en 20 ár reynt að færa
mönnum heim sanninn um það, að
vinnan verði 4—6 sinnum ödýrari með
umræddum áhöldum, auk þess sem
hún verður venjulega miklu betri.
f>að er sárt að heyrá stöðugt kvein-
ið og kvartanirnar heima um fátækt-
ina og vandrteðin þar og sjá fólk flytja
hópum saman til Ameríku, en vita með
vissu, að ísland getur átt mikla fram-
tíð fyrir höndum. Vonandi lærist
þjóðinni með vaxandi mentun og
mettning að hagnýta sér hin miklu
gæði, er lahdið hefir að bjóða. A
ferðalögum meðal bænda erlendis
leynir það sér ekki, að þeir hafa þurft
á mörgum örðugleikum bug að vinna,
alveg eins og bændur á Islandi, og
það oft þeim, sem íslenzkir bændnr
hafa enga hugmynd um. Og víst er
um það, að norskur og danskur vinnu-
lýður gengur sjaldnar en vér með
hendur í vösum.
V.
Landbúnaðarsögu-sýningin.
Eftir að hafa gengið sig þreyttan
um vélasýninguna og furðað sig á þeim
aragrúa af vélum og áhöldum, sem
bugvitsmenn nútímans hafa búið til,
bregður manni í brún við að koma
inn í steinhúsið mikla, sem troðfylt
er innan- og utanhúss áhöldum, sem
sum eru meira en 100 ára gömul.
f>ar eru meira en 400 númer af land-
búnaðaráhöldum og innanhússmunum,
flestum frá þessari öld, ásamt ágætum
uppdráttum og litmyndum til skýring-
ar. Á slíkri sýning sjá menn betur en
á nokkurn hátt annan, hve afarmiklum
breytingum landbúnaður Dana hefir
tekið á síðustu 100 árum. Til dæm-
is má nefna plóg frá byrjun aldarinn-
ar, mjög luralegan og nær því eingöngu
úr tré. Sex hesta (eða uxa) þurfti til
þess að draga plóginn og 3 menn til
að stýra honum, og má geta nærri,
hvernig plægingin hefir orðið með öðru
eins verkfæri. Fjöldi af innanhúss-
munum frá miðri öldinni er líkur því,
sem húsgögn vor gerast.
Bankastjórinn
og
kosningabrall hans.
Bankastjórinn, þingmannsefni Reyk-
víkinga og Árnesinga, hefir beðið ísa-
fold fyrir svolátandi athugasemd:
f>að lítur bvo út, sem ritstjórum
ísafoldar sé mjög ant um, að eg sitji
eigi á þingi næsta ár, þar sem þeir í
5 kapítölum í sama tölublaðinu tína
saman meira og minna niðrandi ósann-
indi um mig og þá menn, sem þeir
halda, að séu mér meðmæltir.
Sumu þessu mun eg svara síðar, en
í þetta sinn vil eg að eins lýsa því
yfir, að það eru tilhæfulaus ósannindi,
að eg hafi beðið nokkurn mann hér í
kjördæminu um atkvæði til þingkosn-
inga, og því síður hefi eg sent nokk-
urn mann til »atkvæðasmölunar«.
Mér hefir ekki verið neitt kappsmál
að komast á þing, það er ekki svo
skemtilegt að vera þar, éins og blaða-
menskan er nú hér á landi eg hef auk
heldur til þessa verið á báðum áttum
hvort eg ætti að gefa kost á mér til
þingmensku.
Mér ér því að öllu levti óviðkom-
andi ummæli þau, um bankamál og
annað, sem ritstjórarnir hafa eftir
þeim mönnum sem þeir kalla satkvæða-
smala« og efa mjög að orðin eftir þeim
séu rétt hermd.
Flugufóturinn fyrir þessu uppþoti
mun vera sá, að í vetur og vor hafa
menn úr Árnessýslu og hér úr Reykja-
vík spurt mig að því, hvort eg mundi
vera fáanlegur til að gefa kost mér
til þingsetu og hefi eg ætíð svarað,
að þegar eg að eins Iiti til sjálfs míns,
þá vildi eg hætta við þingsetu, en
þegar eg liti á málefni þau, sem nú
eru mest umræðuefni, þá mundi lík-
lega fara svo, að eg afréði að draga
mig ekki í hlé, ef það væri almennur
vilji kjósendanna, í þeirri von að eg
gæti gert þjóð minni eitthvert gagn,
ef eg held heilsu.
Hægðarleikur var fyrir ritstjórana
að komast hjá því, að flytja ósannindi
í blaði sínu, hefðu þeir talað við mig,
sem bý fáa faðma frá þeim, og marg-
ir munu þeir, sem álíta, að það hefði
verið réttara gjört, og borið betri vott
um sannleiksást.
Flestir vita, að ritstjórar ísafoldar
hafa leynt og ljóst »agiterað« fyrir
sínum áhugamálum; hafa hinir, sem
eru á gagnstæðri skoðun, þá eigi sama
rétt til að »agitera« fyrir sínum skoð-
unum 1 Eg get eigi betur séð, en að
báðir flokkarnir séu jafn réttháir 1
því efni, og um aðferðina þarf hvor-
ugur að ásaka hinn, því sagt var í
dag, þegar ísafold var borin út, að þá
hefðu 3 eða 5 sendisveinar ritstj. ver-
ið á ferðinni.
Eg óska að orð þessi séu tekin í
næsta tölublað ísafoldar.
Reykjavík 1. ágúst 1900.
Teyggvx Gunnaksson.
Framanprentaða greín hefði banka-
stjórinn ekki átt að láta frá sér fara.
Hvergi er heil brú í henni. Og frá-
leitt verður hún til að auka kosninga-
fylgi hans.
Hann ber Isaíold það á brýn, að
hún hafi tínt samán um sig »meiraog
minna niðrandi ósannindi«. Einu ó-
sannindin, er hann til færir eru þau:
að hann »hafi beðið nokkurn mann
hér í kjördæminu um atkvæði til þing-
mensku«, og að hann hafi »sent nokk-
urn maiiD til atkvæðasmölunar«.
Gallinn á mótmælum bankastjórans
er sá, að Isafold hefir aldrei
sagt það, sem hann er aðmót-
m æ 1 a .
Svo reiður hefir haun sýnilega orð-
ið út af dularlausri, frjálsmannlegri
mótspyrnu ísafoldar gegn viðleitni hans
við að bola af þingi jafn-merkum þing-
manni og Reykjavík hefir auðnast að
fá, Jóni yfirdómara Jenssyni, að hann
veit ekki einu sinni, hvað blaðið hef-
ir tim haun sagt.
Og hvernig er þá þessari mótspyrnu
ísafoldar farið, að því er bankastjórann
sjálfan snertir.
Hún hefir borið á hann hól, mikið hól,
alt það hól, sem Isafold og aðrirvita,
að hann á skilið, miklu meira en sum-
ir kannast við að hann eigi skilið. Og
hún hefir ekkert sagt annað en lof um
hann, að því undanteknu, er hixn
minnist á framkomu hans á síðustu
þingum, samkv. skýlausri skyldu sinni
við lesendur blaðsins yfirleitt og sér-
staklegri kjósendaskyldu ritstjóranna.
það er skylda, sem sjálfsagt var að
rækja, hvað sem líður gamalli og góðri
viuáttu þeirra í milli, ábyrgðarmanns-
ins og bankastjórans, og svo miklar
mætur sem ritstjórar Isafoldar hafa á
honum, ekki síður en aðrir, fyrir hans
iniklu og góðu mannkosti. Að láta
vináttuna afnema þá skyldu, væii ber-
sýnileg óhæfa.
|>að er þ e 11 a, sem bankastjórinnhef-
ir orðið svona vondur út af, og er það
alveg ótrúlegt.
Of gamall ætti hann þó að vera til
annarar eins bernsku og þeirrar, að
vilja láta framkomu sína á þingi alveg
óumtalaða, þegar verið er að íhuga,
hvort kjósa skuli hann á þing eða
ekki. Fráleitt hefir nokkurt þingmanns-
efni nokkursstaðar í nokkuru landi
farið fram á annað eins. Fyr má nú
vera að líta niður á kjósendur sína
en að vilja loka á þeim munninum
um afskifti af landsmálum, bannaþeim
að minnast á framkomu þingmanns-
efnis í þingmálum einmitt þá dagana,
sem þingmannsefnið er á boðstólum —
varast fyrst að gera kjósendum koat á
að gera það á almennum mannfundi,
og svo, þegar það er gert á prenti, að
verða stórreiður og rita um það sem
einhverja stórhneykslanlega blaða-
mensku-óhæfu!
Fyr má nú ætlast til einurðarleysis
af kjósendum og roluháttar en svona
sé!
Eins og áður er bent á, hefir ísa-
fold aldrei sagt nokkurt orð um það,
er bankastjórinn mótmælir. En ann-
ars eru þau atriði svo óveruleg, að það
er hrein furða, að maðurinn skuli vera
að hreyfa við þeim.
Hvað ætli það geri til, hvort hann
hefir beðið nokkurn mann um atkvæði?
Hitt getur þó ekki verið ueitt vafa-
mál, að hann villná kosningu
h é r. Og fyrir það þrætir hann þó
vonandi ekki, að hann hefir f æ r t í
tal við menn, hvort þeir munduvilja
kjósa sig. Lengra eru þingmannseíni
ekki vön að fara í afskiftum sínum af
einstökum kjósendum.
Og hyers er vert um annað eins at-
riði og það, hvort hann hafi s e n t nokk-
urn mann til atkvæðasmölunar, þar sem
hún fer fram með hans vilja og vit-
und? Svo kunnugan tjáir hann sig
henni sjálfur, að hann treystir sér til
að væna ísafold ósanninda, þar sem
hann minnist á ummæli hennar um
aðfarir atkvæðasmalanna. Eftir því
ætti hann að hafa verið viðstaddur í
hvert sinn, sem þeir töluðu við ein-
hverja hór í bænum. S v o mikil af-
skifti hefir hann nú auðvitað ekki get-
að haft af smöluninni, sem hann gefur
sjálfur i skyn. En geta má nærri,
hvort hann er henni mjög ókunnugur,
þar sem menn þeir, sem beinlínis etu
í hans þjónustu, eða þeirra stofnana,
sem hann veitir forstöðu, eru framar-
lega í flokki þeirra, sem atkvæðum
safna handa houum.
f>essar mótmæla-vífilengjur hans eru
allsendis einskis-verðar. Sé smalað
fyrir hann atkvæðum á n hans vilja og
vitundar, þá er bezt fyrir hann að segja
frá því. f>á er smalamenskan á á-
byrgð smalanna einna. Fari hún þar
á móti fram m e ð vilja hans og vit-
und, sem húu vitanlega gerir, þá hefir
hann undan engu að kvarta og getur
engu mótmælt, sem ísafold hefir um
hann sagt.
' Skringilegusí í grein bankastjórans
er þó bendingin um það, að ísafold
hefði átt að fá hjá h o n u m vitneskju
um atkvæðasmölunina — þessa smöl-
un, sem hann þykist í öðru orðinu
ekkert vera við riðinn! Já — það
hefðu víst orðið fróðlegar fregnir af
því, er til stæði, sem ísafold hefði feng-
ið hjá bankastjóranum.
Enda hefði það ekki verið von. Eins
og 8möluninni fyrir hann er háttað,
v e r ð u r hún að fara fram í pukri.
Annars væri hún einskis-virði. Eng-
inn maður hefir þáóskammfeilni til að
bera, að hann beiti öðru vísi en í
pukri við menn jafn-blygðunarlausum
blekkingar-ósannindum, eins og Bumir
atkvæðasmalar bankastjórans ausa yf-
ir þá, er þeir halda að séu nógu fá-
fróðir til að reuna öllu niður.
Til dæmis að taka hefir einn þeirra
RÍðustu dagana haldið því að mönnum
með mikilli mælsku, að bankastjórinn
sé gallharður stuðningsmaður hlutafé-
lagsbankans! — Lengra verður ekki
komist.
Og við hverju er líka að búast af
sumum af þeim mönnum, sem í þeim
leiðangri eru fyrir bankastjórann ?
Sjálfur gat hann fyrir fram farið jafn-
nærri um það eins og nokkur annar, og
hann hefði átt að vita það mjög vel,
hve mikið það bandalag mundi auka
virðing sína.
það er aðfarir þær, er beitt hefir
verið af hálfu fylgismanna bankastjór-
ans, sem Isafold hefir vítt — pukrið
ósannindin, ógnanirnar o. s. frv. —, en
ekki það, að þeir »agitera» fyrir hon-
um, sem endilega vilja koma honum
á þing. þess vegna koma átolur ísa-
foldar ekkert við þeirri viðleitni, sem
nú er höfð í frammi af vinum stjórn-
árbótarinnar og annara framfaramála
vorra til að verjast árásum á kosninga-
horfur Jóns yfirdómara Jenssonar. Oss
vitanlega er í þeirri viðleitni engu
beitt öðru en sannleikanum — fram-
komu þingmannaefnanna í þingmálum,
— enda engin ástæða til að beita
neinu öðru. Og engum manni hefir
verið launung á því starfi, eins og auð-
sæjast er á því, að ísafold hefir fyrir
mörgum vikum talið Jón Jensson sjálf-
sagt þingmannsefni þessa bæjar, þar
sem því aftur á móti var leynt svo
lengi sem auðið var, að bankastjórinn
hygði á kosningu hér í bænum.
þettá ætti nú bankastjórinn alt að
athuga með stillingu og reiðilaust.
Gæti hann hugsað um málið á þann
veg, mundi hann ekki heldur furða sig
lengur á því, að ísafold »sé mjög ant
um, að hann sitji eigi á þingi næsta
ár«. Hvers vegna í ósköpunum ætti