Ísafold - 08.09.1900, Blaðsíða 1

ISAFOLD
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
dtgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík laugardaginn 8. sept. 1900.
55. blað.
Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l*/« doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
XXVII. árg.
I. 0. 0. F. 8298ÍLI__________________
Forngripaxafnið opið md., mvd. og ld.
11—12.'
Landsbanlánn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvfern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til dtlána.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þríðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning i Hafnarstræti lb
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Fjársölumálið
Elnskisverð yfirlýsing
Bráðónýtur handaþvottur
Handa ritstjóra »|>jóðólfs«, vídalínska
málgagnsins sjálfs, handa manni, sem
ekki hefir vitsmuni til þess að taka
sjálfstæðan þátt i nokkuru máli, ekki
er fær um að íhuga neitt sjálfur, held-
ur verður að láta aðra menn hugsa
alt fyrir sig og stjórna gjörðum sín
um, — handa honum er hún fullgóð,
yfirlýsing þeirra Parkers & Frasers, sem
nú er komin út í blöðunum.
Annarra skoðunumbreytir hún naum-
ast á því, sem auðvitað er aðalefni
málsins — hvort það sé þeim félögum
Zöllner & Vídalín að kenna, að vonir
þær, sem Islendingar gerðu sér í sum-
ar um sauðfjármarkað á Englandi,
hafa að engu orðið.
Hún kann í svip að sannfæra þá
meun, sem hafa hugsað sér, að hr.
Zöllner hafi farið til þeirra Parkers &
Frasers og mælst til þess, að þeir
hættu við það áform sitt að kaupa
sauðfénað hér á landi, eða boðið þeim
fé til að hætta því, eða beitt við þá
fortölum í þá átt, að fyrirtækið u.undi
ekki vera arðvænlegt.
En slík aðferð nær engri átt. Eng-
mn maður, sem hefir einveldisverzlun
á einhverjum stöðvum, getur komið
til keppinauts síns með slíka mála-
leitan. Arangurinn af henni muudi
að sjálfsögðu verða öfugur við það,
sem til væri stofnað, og að öllum lík-
indum yrði gesturinn rekinn út á
miður eða ekki miður kurteislegan hátt.
Oðrum eins manni og hr. Zöllner mundi
ekki geta komið slfkur barnaskapur
til hugar.
Hvernig verða menn þá að hugsa
sér, að háttað hafi verið þeim áhrif-
um, er hr. Zöllner hafi haft á málið?
því er fljótsvarað.
það er vitanlegt, að honum bárust
fregnir af fyrirætlun þeirra Parkers &
Frasers, þegar umboðsmenn þeirra
lögðu ástað frá Leith hingað til lands.
þá bregður hann við tafarlaust og
býður þeim fé fyrir lágt verð, mjög
lágt verð, án þess að láta þess getið
með einu orði, að hann hafi nokkura
vitneskju fengið um fyrirætlun þeirra.
Hann hafði, hvort sem var, sérstaka
ástæðu til þess að snúa sér til þeirra
með fjársöluboð, því að hann hafði
selt þeim fé áður.
Getur nokkur maður, sem athugar
málið með nokkurri greind, gert sér í
hugarlund, að hr. Zöllner hefði látið
þetta ráð undir höfuð leggjast ?
Hér var verið að stofna til fyrirtækis,
sem vel var hugsanlegt, að kipti fót-
unum undan öllum viðskiftum hans
hér á landi. Landsmenn hefðu ekki
lengur þurft að leita hans fulltingis
til þess að fá markað fyrir sauðfé sitt
og hross, fremur en þeir hefðu sjálfir
kosið. Og gætu þeir s e 11 öðrum
þessar vörur sínar fyrir peninga, þá
fór þeim líka að gefast kostur á, að
k a u p a útlendu vöruöa, hvar sem
þeim sýndist. Hvers vegna hefði ekki
maðurinn átt að afstýra þessari hættu
fyrir viðskifti sín með öllum löglegum
ráðum ? Og þetta ráð var ekki á
nokkurn hátt ólöglegt. f>að var hart,
voðalegt stórtjón fyrir oss íslendinga.
En hr. Zöllner mun ekki líta svo á,
sem það sé sitt verk, að gæta hags-
muna vorra. Hann hugsar um sín
viðskifti, sinn gróða. Annað kemur
honum ekki við. Engin skynsamleg
ástæða verður fyrir því færð, að hann
láti þessa ráðs ófreistað, og það þvf
síður, sem hann hefir beitt þessu
sama ráði áður.
Hvað verður maður nú að hugsa
sér, að þeir Parker & Fraser hafi gert?
þeir gera að sjálfsögðu enga samninga
við Zöllner, fyr en umboðsmenn þeirra
koma aftur. Og engin ástæða er til
að ætla, að þeir hafi verið búnir að
gera neina Samninga við hann 17. ágúst,
þegar þeir eiðfesta yfirlýsing sína, né
að þeir hafi gert það alt fram á þenn-
an dag. En þegar umboðsmenn þeirra
koma aftur, bera þeir eðlilega skýrslu
þeirra saman við tilboð það, er þeir
hafa fengið frá Zöllner, og þá komast
þeir að raun um, að ekki muní svara
kostnaði fyrir þá, að vera sjálfir að
brjótast í fjárkaupum hér.
Alt þetta er svo einfalt og óbrotið,
sem það framast má vera — s v o
einfalt og óbrotið, að það er alls ekki
unt að hugsa sér, að Zöllner né þeir
Parker & Fraser hefðu farið öðru vísi
að ráði sínu.
En yfirlýsingin? — munu nú nokk-
urir segja — ríður ekki þetta bág
við eiðfesta yfirlýsing þeirra Parkers &
Fraser ?
Nei ! Síður en svo.
þessigrein.sem hér er gerð
fyrir málinu, ríður ekki á
nokkurn hátt bág við þá yfír-
lýsing.
þeir lýsa i fyrsta lagi yfir því, að
þeir hafi hætt við fjárkaupin fyrir þá
sök eina, að þeir hafi komist að þeirri
niðurstöðu, að þau mundu ekki reyn-
ast gróðavænleg. — Engum manni hefir
dottið í hug, að þeir hafi gert það af
neinni annari ástæðu.
í öðru lagi lýsa þeir yfir því, að
þeir hafi ekki staðið í neinu sambandi
við þá Zöllner né Vídalín viðvíkjandi
fjárkaupunum fyrirhuguðu, né heldur
hafi þeir staðið í nokkuru sambandi við
þá á yfirstandandi ári.—Eins og áður
er sýnt fram á, liggur það í hlutarins
eðli, að Zöllner nefnir ekki fjárkaupin
fyrirhuguðu á nafn með nokkuru orði,
og þar sem þeir Parker & Fraser hafa
ekki tekið boðinu, er ekki heldur
nokkurt s a m b a n d komið á milli
þeirraog Zöllners og Vídalíns. Tilboð frá
öðrum málsparti út af fyrir sig kallar
enginn maður »samband«.
I þriðja lagi lýsa þeir yfir því, að
að enginn óviðkomandi maður hafi
haft áhrif á þá, þegar þeir réðu af að
hætta við fjárkaupin. — Auðvitað.
þeir rannsaka þá að eins vandlega,
hvað íslenzka féð muni kosta þá, ef
þeir fara að sækja það sjálfir hing-
að til lands og bera það sam-
an við þær vonir, sem þeir geta gert
sór um að fá fé á annan hátt. Nið-
urstaðan verður sú, að þeir geti feng-
ið fé með ódýrara móti en því að
kaupa það hér sjálfir. Og við þessa
rannsókn er enginn óviðkomandi mað-
ur riðinn.
Oss kemur ekki til hugar að rengja
skjal þeirra Parkers & Frasers á nokk-
urn hátt. Vér göngum að því vísu,
að hvert orð í því sé satt.
En á hitt bendum vér Islendingum,
að ekki þarf nema ofurlitla athugun
til þess að komast að raun um, að
þessi yfirlýsing léttir ekki á nokkurn
hátt af þeim Zöliner & Vídalín þeim
ríka grun, sem á þeim liggur í þessu
efni.
Frá því sjóuarmiði, hvort það sé í
raun og veru þeim að kenna, að fjár-
kaup þeirra Parkers & Frasers hér á
landi fórust fyrir, er yfirlýsingin a,lls-
endis einkisverð.
Eins og bent er á f upphafi þessar-
ar greinar, er engin furða, að jpjóð-
ólfur tekur í þetta mál á þann hátt,
sem þeim Zöllner og Vídalín kemur
bezt.
Hitt skal ósagt látið, hvort það er
vitBmunaskorturinn alkunni, sem þar
ræður mestu, eða hin knýjandi nauð-
syn blaðsins á því að hjálpa nú Vída-
lín. það er ekki nema eðlilegt, að
fyrir Vídalín rói nú blaðið lífróður.
Allar þess tilveruvonir eru nú á því
bygðar, að ekki verði kipt fótunum
undan Vídalínsvaldinu hér á landi.
Þingmálafundur í Ryík
Hafi nokkuð á það vantað, sem til
þess þarf, að Reykvíkingum ætti að
vera innan handar að átta sig á því,
hvorn þeirra þeir eigi að senda á þing,
Jón yfirdómara Jensson eða Tryggva
bankastjóra Gunnarsson, þá hefir
fundur, sem haldinn var í Breiðfjörðs-
leikhúsi á laugardagskveldið, vonandi
verið nægileg árétting.
Stuðningsmenn bankastjórans stofn-
uðu til fundarins. En lítinn stuðning
veittu þeir honum þar — þann einan
nokkurir skósveinar hans, að reynaað
hefja háreysti, sérstaklega sparka í
gólfið, gegn mótmælum þeim, erkomu
fram gegn bankastjóranum sem þing-
manusefni. Sýnilega ætluðu þeir að
leika sama Ieikinn eins og á þing-
málafundinum hér á síðasta þingi. En
f þetta sinn urðu ófriðarseggirnir of
fáir. þeir fengu svo magnaða ofaní-
gjöf og að kalla má allur fundurinn
var svo ráðinn í því að hlusta með
stilling á það, sem sagt var, að þeim
þótti ráðlegast að hætta óspektunum.
Enginn þeirra, er tóku til máls,
lagði kosning bankastjórans nokkurt
liðsyrði, nema hann sjálfur. Einn
fundarmanna, Jón bókavörður Jakobs-
son, leitaðist við að vísa honum leið
út úr þeim stjórnarmáls-ógöngum, sem
hann er kominn í. En það varð ekki
til annars en að sýna mönnum enn á-
takanlegar en áður, að í því máli veit
bankastjórinn ekki fótum sínum for-
ráð.
Með kosning Jóns Jenssonar mæltu:
Magnús bæjarfulltrúi Benjamínsson,
Kristján þorgrímsson kaupmaður,
Björn ritstjóri Jónsson, Einar ritstjóri
Hjörleifsson og Hjálmar Sigurðsson
amtsskrifari.
Framan af fundinum gekk allmikill
tími í það, að toga út úr bankastjór-
anum yfirlýsing um það, hvort hann
ætlaði að bjóða sig fram hér í kjör-
dæminu, eða hvort hann ætlaði ekki
að gera það.
Fyrst afsagði hann að láta nokkuð
uppi, þegar hann var um það spurð-
ur, alveg eins og hann liti svo á, sem
fundarmönnum kæmi það ekkert við
og þeir væru ekki of góðir til að sitja
fram á nótt á þessum fundi, sem hans
eigin menn höfðu stofnað til, og þrefa
um kosningu hans, án nokkurrar hlið-
sjónar á því, hvort hann ætlaði sér
svo að láta svo lítið að verða í kjöri,
eftir alt þrefið!
Hann ætlaði sér, með öðrum orðum,
að halda í lengstu lög áfram þessum
blindings- og blekkingarleik, sem hann
hefir leikið frá byrjun kosningadeil-
unnar, beita öðrum fyrir sig, en þykj-
ast hvergi nærri koma sjálfur. Fyrir-
ætlanin sýnilega sú, að segja ekkert af
eða á, fyr en atkvæðasmölunin væri
til fulls um garð gengin og hann
vissi, hvort hér væri nokkur sigurvon,
neita svo áskorun sinna manna hér í
bænum, ef þunglega kynni að horfa,
en steypa sér þá yfir annaðhvort
sveitakjördæmið, Árnessýslu, eða Gull-
bringu- og Kjósarsýslu. Hitt óneitan-
lega óaðgengilegra, að binda sig hér,
eiga á hættu að verða hér undir og
koma svo á eftir ósigrinum inn í ann-
að kjördæmi með tilmæli til kjósenda
þar um að senda sig á þing, þó að
Reykvíkingar hefðu reynst ófáanlegir
til þess.
Svo fast var samt að honum geng-
ið, að honum þótti að lokum ráðlegast
að lýsa yfir því, að hann mundibjóða
sig hér í bænum; jafnframt lét hann
þess getið, að hann mundi ekki gera
kost á sér í neinu öðru kjördæmi —
hvernig sem nú gengur að efna það,
ef horfurnar í nágrannasýslunum skyldu
ekki verða fráleitar, þegar miðviku-
dagurinn í næstu viku er um garð
genginn.
Um stjórn arskrármálið urðu
langmestar umræðurnar.
Jón Jakobsson ætlaði sýnilega að
leggja brú yfir þann stjórnarmálshyl,