Ísafold - 03.10.1900, Blaðsíða 1

ISAFOLD
XXYII. árg.
Reyk.iavík miðvikudasrinn 3. okt. 1900.
Kemar út ýmist einu sinni eoa
tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */« doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram)
I. 0. 0 F. 82I0581/., II_______________
Forngripaxafnid opið md., mvd. og ld
11—12!
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12-1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni st.undu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og Id. til út.lána.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis angnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tanniækning 1 Hafnarstræti lb
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Kosning’arnar
og
stjórnarbótin.
|>á eru alþmgiskosningarnar um
garð gengnar, að Strandasýslu undan-
skilinni; þar varð kosningu ekki á
komið sökum illviðris Og kosninga-
fréttir eru komnar úr öllum kjör-
dæmum, nema Norðurþingeyjarsýslu
og Barðastrandarsýslu. Nú er því
nokkurn veginn unt að átta sig á,
hvernig aðalmál landsins, stjórnar-
bótin, muni eiga aðstöðu á næsta
þingi.
Af þeim 27 þingmönnum, sem frézt
hefir að kosnir séu, hafa 14 tjáð sig
fúsa á að þiggja stjórnarbótina, sum-
part eins og efri deild gekk frá stjórn-
arskrárfrumvarpinu 1899, sumpart með
viðaukum, sem full vissa er fyrir að
stjórnin gengur að.
þessir 14 þingmenn eru:
Axel V. Tulinius, Björn Kristjáns-
son, Einar Jónsson, Guðl. Guðmunds-
son, Jóhannes Jóhannesson, Magnús
Andrésson, Magnvis Torfason, Ólafur
Briem, Ólafur Ólafsson, Sigurður Sig-
urðsson, Skúli Thoroddsen, Stefán
Stefánsson kennari, Valtýr Guðmunds-
son, þórður ThoroddBen.
Auk þeirra eru að minsta kosti 2
þingmeun, sem, að því er næst verður
komist, vilja semja við stjórnina á
þeim grundvelli, sem lagður var með
stjórnarbótartilboðinu, en gera ein-
hverjar frekari kröfur, sem ekki er
fullkunnugt enn, hverjar eru. og þar
af leiðandi verður ekkert um það sagt
að svo stöddu, hvort stjórnin muni
ganga að þeim eða ekki. þessirþing-
menn erui
Bannes Hafstein og þórður Guð-
mundsson.
Sérstaklega leikur það orð á um |>.
G., að ágreiningsefni hans við stjórn-
bótarflokkinn sé nú orðið mjög lítil-
vægt; og fyrir þá sök hefir það sjálf-
sagc verið, að stjórnarbótarfjendur í
Rangárvallasýslu skárust með öllu úr
fylgi við hann og að stjórnarbótarvin-
ir þar greiddu honum atkvsaði sín.
Heyrst hefir um fleíri af hinum ný-
kjörnu þingmönnum, sem ekki telja
sig í stjórnarbótarflokkinum, að þeir
muni vera samDÍngafúsir. En sönnur
vitum vér ekki á því.
|>eir 11 þingmenn, sem frézt hefir
Nýprentuð
íslenzk
stafsetningarorðbók
Rjörn Jónsson
hefir samið
að tilhlutun Blaðamannafélagsins
Kostar innb. 80 a.
Þótt fylgt sé i hók þessari, — seffi þeir
Pálmi Pálsson og Geir T. Zo'éga, kenn-
arar við latinuskólann, o. fl., hafa unnið að
tneð aðalhöfundinum,—Blaðamannastafsetn-
ingunni, sem svo er nefnd, þá er hún
að kjörnir séu og telja verður and-
stæðinga stjórnarbótarinnar, eru:
Björn Bjarnarson sýslum., Björn
Bjarnarson búfr.,Guttormur Vigfússon,
Hannes þorsteinsson, Hermann Jón-
asson, Jósafat Jónatansson, Klemens
Jónsson, Lárus H. Bjarnason, Pétur
Jónsson, Stefán Stefánsson (bóndi),
Tryggvi Gunnarsson.
í þennan hóp bætast að öllum lík-
indum þingmenn Strandamanna og
Norðurþingeyinga. þar á móti er
með öllu óvíst, hvernig kosningin í
Barðastrandarsýslu hefir farið, þó að
meiri líkindi séu til þess, að Sigurður
Jensson hafi verið kosinn.
Vér göngum að því vísu, að allir
hinir konungkjörnu þingmenn séu
stjórnarbótinni sinnandi. |>ví að eins
mun stjórnin bafa hafnað þeim þing-
mönnum í fyrra, er greitt höfðu at-
kvæði gegn stjórnartilboðinu, mönnum
sem að öðru leyti voru óaðfinnanlegir,
að hún mun ekki hafa viljað senda þá
menn á þing af sinni hálfu, sem ætl-
uðu sér að vera því til fyrirstöðu, að
hennar eigið tilboð í aðalmáli lands-
ins yrði þegið. Enda greiddi og- eng-
inn hinna konuugkjörnu atkvæði gegn
stjórnarbótinni 1 fyrra.
Stjórnarbótarflokkurinn hlýtur því
að skipa 20 sæti á næsta þingi að
minsta kosti. Hafi hann unnið sigur
í Barðastrandarsýslu, eða reynist samn-
ingahugur þeirra Hannesar Hafsteins
og þórðar Guðmundssonar annað en
hégómi, þá verður fiokkurinn enn öfl-
ugri.
Af þeim 13 eða 14 þingmönnum,
sem óhætt virðist að telja, að fylla
muni fjandaflokk stjórnarbótarinnar,
er það helzt að segja, að þeir lafa
ekki saman á neinu öðru en fjandskap
við þá stjórnarbót, sem fáanleg er.
Nokkur hluti þeirra vill benedizkuna;
eu bvo fáir eru þeir, að sú stefna er
bersýnilega að verða að engu. Hinir
vilja láta stjórnarfarið sitja í sömu
skorðum sem nú. En þeir einir út af
fyrir sig eru svo fámennir, að þeir fá
engu til leiðar komið.
Báðir flokkarnir, stjórnarbótarvinir
og stjórnai bótarfjendur, hafa orðið fyr-
ir allmiklu og ísjárverðu manntjóni á
þingi. Ei' hver óhlutdrægur maður
hlýtur við það að kannast, að and-
in J ö g þ ö r f og gagnleg þeim, er skóla-
stafsetningunni fylgja, vegna þess, að
hvorirtveggju rita meiri hluta orða alveg
eins, eða að minsta kosti mestalt það,
er vandasamast er i ísl. stafsetningn,
t. d. ber þeim alveg saman um, hvar rita
skuli y 0g ý, og um z að allmiklu leyti.
Með þvi að fjöldi lærðra manna, hvað
þá heldur leikia, er i töluverðum vafa um
allmörg orð i málinu, hvernig þau skuli
rita, þá er stafsetningarorðhók ómissandi
handhók fyrir hvorutveggja, með þvi að
þarmá sjá v i ð s t ö ð ul a u st hinn
rétta rithátt vandritaðra orða,
að því er framast er kostur á að vita eða
færustu stafsetningarfræðingar hafa orðið
ásáttir um, 0g það hvorum hinna algengu
rithátta sem fylgt er (Blaðam.fél. eða skóla-
stafsetn.)
stæðingaflokkur stjórnarbócarinnar er
nú svo miklu ver mannaður en hinir,
að þar kemst enginn samjöfnuður að.
Til dæmis að taka eru Birnirnir báð-
ir Bjarnarsynir, Hannes þorsteinsson,
Jósafat og Lárus H. Bjarnason komn-
ir í staðinn fyrir Ben. Sveinsson,
Jónana Jónssyni (Múla og Sleðbrjóts),
Ólaf Briem og þorlák Guðmundsson.
Slíkum umskiftum getur enginn flokk-
ur fagnað.
Að afturhaldsmálgagnið skuli standa
á öndinni af siguraerslum út af þess-
um kosningaúrslitum, er vel skiljan-
legt, af því að það er alkunuugt að
því, að fara aldrei með annað en vit
leysu. Meðalskynsömu blaði í þess
sporum mundi nú ekki lítast á blik-
una.
þrátt fyrir þá afarmiklu örðugleika,
sem stjórnarbótin hefir átt við að fást,
skipar flokkur hennar helmiug þjóð-
kjörinna þingsæta. Og engin ástæða
er til að búast við öðru en að henni
verði framgengt á næsta þingi.
Onnur hliðin á málinu er sú, að
þess mun ekki vera nokkurt dæmi, að
nokkur maður, sam eitt sinn hefir að-
hylst stjórnarbót þessa, hafi frá henni
horfið aftur. þar á móti eru þess
mörg dæmi, bæði með þingmönnum
og öðrum, að þeir, sem í fyrstu hafa
veitt henni harðsnúna mótspyrnu,
hafa' eftir á gerst eindregnir formæl-
eudur hennar. það leynir sér því ekki,
hvert straumurinn hefir verið að stefna
þessi BÍðustu þrjú ár.
Og þegar menn íhuga örðugleikana
vandlega, er miklu fremur ástæða til
að furða sig á, hve mikið stjórnarbót-
armálinu hefir miðað áfram með þjóð
vorri á þessum árum, en á hinu, hve
seinfara það hefir verið.
Hér hefir fyrst og fremst verið um
það að tefla, að beina stjórnarbótar-
baráttu þjóðarinnar inn á nýjar brautir,
uppræta úr huga hennar rótgrónar í-
myndanir og fá hana tíl að hugsa sér
alt aðra vegi en að undanförnu að
sjálfstjórnartakmarkinu.
Að slíku er aldrei auðhlaupið með
nokkura þjóð, hvort setn hún er stór
eða smá. í þeim efnum eru þrjú ár
vitanlega skammur tími.
Svo hafa fulltruar skrifstofuvaldsins
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. októher.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
61. blað.
Sálmabókin
nýja, allra nýjasta útgáfan (1899) hin
vandaðasta af þeim öllum, í mjög
snotru bandi 3 kr., 3 '/a kr., 4 kr.
(eftir bandi).
Passíusálmar
Hallgr. Pétursson á 1 kr., 1 kr. 50
aur. og 2 kr. (skrautpr. og skraut-
bandi)
beitt sér svo ósleitilega á sumum stöð-
um, að lengi mun að minnum haft.
Hvar sem sýslumennirnir hafa verið
fáanlegir til að ganga í þjónustu þess,
hafa stjórnarbótarmenn ekki fengið
rönd við reist.
f>á hafa blekkingar og rangfærslur
afturhaldsliðsins verið með öllu ótrú-
legar. f>ær koma því auðvitað í koll
eftir á. En þjóð vor hefir, fyrir
margra hluta sakir, átt nauðalítinn
kost á að afla sér þroska í stjórnmál-
um. Og um stundarsakir hafa blekkmg-
arnar vitanlega á sumum stöðum haft
þau áhrif, sem til var ætlasL
Og þar sem bvo peningavaldið hefir
skorist í leikinn á sumum stöðum með
slíkum aðförum, að vandaða menn
hryllir við og þeir sjá beinan voða búinn
þjóð vorri, þá leynir það sér ekki, að
hér hefir verið við ramman reip að
draga.
En þrátt fyrir þetta alt verður næsta
þing vonandi stjórnarbótarþing. Og
sannarlega er líka mál til þess komið.
Stúdentaleiðangurlnn
danskl.
Krökt var í dönskum blöðum síð-
ustu dagana af ágústmán. af ferða-
pistlum frá ýmsurn mönnum í hóp
þeirra félaga, dönsku stúdentanna, er
hér voru á ferð í sumar, fjörugum og
skemtilegum yfirleitt og mjög góð-
gjarnlegum í vorn garð. Tilkomu-
mestir voru pistlarnir í höfuðblöðun-
um í Khöfn: Berlingske Tidende, Na-
tionaltidende og Politiken.
Vér birtum hér á íslenzku í þetta
sinn nokkura kafla úr pistlunum í
Nationaltid., sem eru einna fjörlegast-
ir og skemtilegastir.
Fyrsti kaflinn er um ferðina héðan
til þingvalla og dvölina þar; annar
um ferðinaupp að Gullfossi (frá Geysi);
og hinn þiiðji um heimkomuna til
Reykjavíkur aftur.
í flokkinum voru um 100 manDa
og auk þess eitthvað 50 trússahestar
og varahestar. Fyrst var farið hægt
og gætilega, svo hraðara og hraðara
eftir góðum, nýjum vegi, sem liggur
yfir dapurlega, óbygða og óræktaða
melafláka milli Reykjavíkur og f>ing-
valla, einar 7—8 mílur. Hvað það var alt
hressandi eftir áreynsluna um nóttina
(dansinn)—ferðalagið á hestbaki, lands-