Ísafold - 20.10.1900, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/» doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVII. árg.
Reykjavík laugardaginn 20. okt. 1900.
65. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBDS
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
I. 0. 0 F. 8210268 11 ,
Forngripasafnib opið md , mvd. og Id.
11—12.’
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12 — 1.
Lanasbókasafn opið hvern virkau dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis la/kning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mána'ðar
kl. 11-1.
Ókeypis tanniækning i Hafnarstræti lb
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
gpjgT* Nýir kaupendur
að ísafold,
28. árg., 1901,
lá blaðið ókeypis til þ. á. loka frá því er
þeir gefa sig fram og auk þess í kaup-
bæti
Vendettn alla,
bæði heftin — annað út komið, hitt
kemur í vetur —, um 40 arkir alls.
Vendetta er heimsfræg skáldsagá,
er seldust af 200,000 eiiftök í Vestur-
heimi á örstuttum tima.
Að öðru leyti fá sögu þessa allir
skuldlausir og skilvísir kaupendur
blaðsins, gamlir og nýir, þ. e. þeir
sem nú eru kaupendur (1900) og verða
það næsta ár (1901)
Kís3’ Forsjállegast er, að gefa sig fram
sem fyrst með pöntun á blaðinu, áður
en upplagið þrýtur af sögunni. —
þetta eru hin mestu vildarkjör, sem
n o k k u r t blað hefir n o k k u r n
t í m a boðið.
Sunnanfari
VIII 7. er nýlega út kominn. Inni-
hald: Yngstu konungshjónin (Viktor
Emmanúel III. Ítalíukonungur og He-
lena drotning, með m y n d af þeim).
Ljóðagerð Bjarna Thorarensens. Flug
an (saga eftir E. Ii., niðurl.). Sög-
ur af Bólu-Hjálmari. Stúdentaleið-
angurinn danski með mynd (af bæj-
arbryggjunni í Rvík, er stúdentasveit-
in gekk á land). Ferðarolla Magnúss
konferenzráðs Stephensens (upphaf).
Breytingar
á
kosningarlögunum.
111.
(Síðasti kafli.)
Um þá tillögu amtmannsins, að at-
kvæði hvera fulltrúa á þingi hafi gildi
eftir þeim atkvæðafjölda, er hann
hefir fengið við kosninguna, skal ekki
fjölyrt hér. Ekkifyrir þá sök, að ekki
megi töluvert um hana segja, með og
móti, heldur vegna hins, aðóhjákvæmi-
legt skilyrði fyrir slíkri breytingu er
afnám kjördæmaskiftingarinnar, sem
allmörgum orðum var farið um í kafl-
anuna hér á undan.
En ekki getum vér stilt oss um að
mótmæla eftirfarandi ummælum höf.,
jafnframt því, sem vér minnumst á
þessa tillögu.
»Svo sannarlega sem menn trúa á,
að hið sanna og rétta sé sigursælla í
mannlífinu heldur en hið ósanna og
ranga, svo sannarlega mun sá þíng-
maður fá meira fylgi, sem meiri verð-
leikana hefir«, segir bann.
Os8 liggur við að segja, að slík trú
á sigur hins sanna og rétta nái alls
engri átt. Menu geta haft bjargfasta
trú á sigur sannleikans og réttlætis-
ins, þó að menn hafi enga trú á nein-
um algildum reglum um það, h v e
n æ r þeiin sigri fáist framgengt. Sann-
leikurinn og réttlætið verða vitanlega
oft að lúta í lægra haldi um langan
aldur. Langvinnur og sárgrætilegur
ósigur þeirra virðist meira að segja
margoft vera óhjákvæmilegt skilyrði
fyrir því, að þau beri á sínum tíma af-
dráttarlaust hærra hlut. Sú trú á
sigursæld sannleikans og réttlætisins,
að þeir menn njóti undantekningar-
lítið mestrar almenningshylli, sem
bezt eiga hana skilið, og geti gert sér
mestar vonir um atkvæðamagn, hún
fer beinlínis í bág við alla reynslu
mannkynsins. Ekki svo að skilja, að
slíkt geti ekki við borið eða hafi ekki
borið við stundum, en það er sjálfsagt
miklu fremur undantekning en venja.
því að verðleikar einstaklinganna verða
að eiga sérstaklega hægt aðstöðu, til
þess að nokkur von sé um, að
fjöldinn meti þá að fullu.
þá eru þrjár tillögur amtmannsins
eftir: a ð atkvæði þingmannsefna, er
ekki hafa náð kosningu, skuli telja
flokki þeirra til gildis, bætast við
þingmenn í þeim fiokki; a ð sá flokks-
maður, er fengið hefir atkvæðamagn
við kosningar næst þeim, er kosning
hafa hlotið, skuli koma á þing í stað-
inn fyrir samflokksmann sinn, er lát-
ist hefir milli þinga; og a ð sá þing-
maður verði að víkja af þingi, sem
gengur úr flokki sínum, og annar
flokksmaður koma í hans stað.
IJm allar þessar tillögur er það að
segja, hvað sem annars kann að mega,
mæla með þeim, að þær geta ekki átt
við með öðrum þjóðum en þeim, er
skifzt- hafa í ákveðna flokka. Að fara
að setja þeirri þjóð, sem enga verulega
fiokkaskifting hefir, slík lög, það væri
mjög svipað atferli eins og að sníða-
manni stakk án nokkurrar hliðsjónar
af vextinum.
Nú er það af oss íslendingum að
segja, aem áður er á vikið og öllum
er annars kunnugt, að flokkaskifting
er ekki enn komin á hjá oss. Margir
vænta þess sjálfsagt, að hún komi.
En naumast getum \ér að svo komnu
farið fram á löggjafarráðstafanir, og
þær óreyndar og varasamar, út af
þeirri eftirvænting.
Stjórnarskrármálið eitt hefir skift
flokkunum nú að undanförnu. Og í
því máli hefir ekki verið að ræða um
nein veruleg flokkasamtök, nema um
sjálfan þingtímann. það sýndi sig
meðal annars, þegar nokkurir stjórn-
arbótarfjendur ætluðu að stofua til
þingvallafundar 1898. það hefir líka
sýnt Big við kosningarnar í haust, þar
sem stjórnarbótarvinir hafa í sumum
kjördæmum kept gegn flokksbræðrum
sínum og stjórnarbótarfjendur eins.
Og á þingi ná ekki flokkasamtökin
lengra en til þess eina máls. þegar
því sleppir, eru fiokksbræður roknir
saman, þá er minst vonum varir.
Og tækist nú svo til, að unt yrði að
ráða því máli til lykta, þá verður
ekki annað séð, enn sem komið er, en
að allir þingmenn yrðu fyrsta sprett-
inn fiokksleysingjar.
En þó að flokkaskifting væri kom-
in á með þjóð vorri, þá er að minsta
kosti hin síðastgreinda tillaga amt-
mannsins mjög svo varhugaverð. þar
er sem sé um það að ræða, að leiða
í lög svo harðan flokksaga, að hann
mundi fara íbág við eðlilegt og sjálf-
sagt frelsi þingmanna. Fastara er
ekki auðvelt að binda flokk sinn en
með því, að svifta þá þingmensku á
miðju kjörtímabili og gera þeim ekki
kost á að leita endurkosningar, hve
nær sem þeim þykir flokkurinn fara
svo að ráði sínu, að þeir sjá sér ekki
fært, samvizkunnar vegna, að fylgja
honum.
Slíkri tilhögun mætti mæla nokkura
bót, ef ekki væri uein hætta á, að
þingmenn greini á um neitt annað
innan flokkanna en það, er þeir hafa
gefið kjósendunum skýlaus loforð um.
í sjálfu sér er það eðlilegt, að þing-
maður afsali sér umboði sínu, þegar
honum snýst hugur um éitthvað, er
hann hefir lofað kjósendunum, þó að
ekki virðist að hinu leytinu nein gild
rök gegn því, að leita endurkosningar;
því að vel getur svo farið, að kjós-
endur taki gildar ástæður hans fyrir
sannfæringar-breytingunni. En hitt
væri í vorum augum all-harðsnúiu
flokkskúgun, að gera mann þingrækan
fyrir þau afskifti hans af þjóðmálum,
er ekki fara f bág við neitt það, er
hann hefir lofað umbjóðendum sínum.
En nú vita það allir, sem nokkuð
eru kunnugir þingsögu þjóðanna, að
hinn megnasti ágreiningur hefir þrá-
sinnis risið upp út af því, sem kjós-
endurnir hafa ekkert um sagt. Oft
og mörgum sinnum ber það við
á hverju þingi, og ef til vill tiltölulega
oftar á alþingi Islendinga en nokkuru
öðru löggjafarþingi veraldarinnar, að
þingmenn verða að taka þær ástæður
til greina, sem kjósendur hafa engan
kost átt á að íhuga. Ný mál koma
upp, sem órædd eru é kjörfundunum.
Og gömul mál geta tekið meiri stakka-
skiftum en svo, að nokkur kostur hafi
verið á að gera sér hugmynd um það
fyrirfram.
það liggur í augum uppi, að þegar
svo stendur á, er margfalt sanngjarn-
ara og tryggilegra, að málin séu út-
kljáð eftir viti og samvizkusemi þing-
manua, heldur en eftir einhverjum
gömlum kjósendavilja, sem ekki hefir
orðið fyrir þeim áhrifum, sem stjórna
gjörðum þingmannanna. En eftir
viti og samvizkusemi þingmanna verða
málin ekki útkjáð, nema vilji þeirra
8é frjáls.
Eitt dæmi frá síðasta þiugi skýrir
vonandi þetta atriði nokkurn veginn.
Vér gerum ráð fyrir, að tveir stjórn-
armálsflokkar hafi verið í neðri deild,
þegar stjórnarskrárbreytingar-frumvarp-
ið kom þangað frá efri deild. Annar
þeirra vill samþykkja stjórnartifboðið;
hinn vill hafna því. Og vér gerum
jafnframt ráð fyrir, þó að því hafi í
reyndinni ekki verið svo farið, að
hver þingmaður í báðum flokkunum
hafi verið í samræmi við vilja kjós-
enda sinna í þessu efni. En nú vill
svo til, áður en gengið er til atkvæða,
að fulltrúi stjórnarinnar lýsir yfir því,
að nú standi af stjórnarinnar hálfu til
boða samningar um öll atriði stjórnar-
skrárinnar, önnur en stöðu íslands í
ríkinu.
Óneitanlega horfði stjórnarskrármál-
ið nú alt annan veg við en nokkuru
sinni áður, alt annan veg en það
hafði nokkuru sinni gert, er kjósend-
ur höfðu rætt það úti um land.
Sá flokkurinn, sem andvígur var
Stjórnartilboðinu, hafnaði þessu nýja
samningstilboði tafarlaust. Að eins
einn maður skarst úr leik. Og vér
trúum því ekki, að amtmaðurinn hefði
með nokkuru móti viljað gera mann-
inn þingrækan fyrir það — svifta
hann þingmensku fyrií þá sök, að
telja skýlaust samningatilboð stjórn-
arinnar svaravert, vilja að minsta
kosti forvitnast um, hverjar réttar-
bætur mundu vera í boði, og forvitn-
ast um það á hinn eina sæmilega,
þinglega hátt, með því að taka hinu
nýja samningatilboði kurteislega.
f>að væri harðstjórn, ófrelsi, kúgun,
að vera með lögum sviftur þingmensku
fyrir slíkar sakir. Og áhrifin af því
mundu verða alveg gagnstæð við það,
aem amtmaðurinn ætlast til. Hann
vill koma meiri siðferðis-alvöru inn í
meðferð þjóðmálefnanna. En sú breyt-
ing, sem hér er um að ræða, mundi
verða mörgum manninum hin ríkasta
hvöt til þess að teygja samvizkuna
svo mikið, sem hún með nokkuru
móti þyldi.
Líta má á málið frá annari hlið,
sem ekki ber síður með sér, hve við-
sjárverð og ósanngjörn þessi breyting
væri.
Gerum ráð fyrir, að f þingflokki séu
20 þingmenn. Ágreiningur kemur upp