Ísafold - 20.10.1900, Blaðsíða 2

258
í flokkinum um eitthvert vafamál.
í meiri hlutanum verða 11, f minni
hlutanum 9. Minni hlutinn vill ekki
láta undan og verður að ganga úr
flokki sínum. Bn nú er ékki að sjálf-
sögðu nein trygging fyrir.því, að vilji
meiri hlutans sé samkvæmari vilja
kjósendanna en vilji minni hlntans.
Vel getur, til dæmis að taka, svo stað-
ið á, að meiri hlutinn hafí komist að
þeirri niðurstöðu, að þær ráðstafanir,
er kjósendur hafa ætlast til að gerð-
ar væru, séu fyrir einhverra hluta
sakir ónýtar eða skaðlegar, en að
minni hlutinn vilji halda fast við fyr-
irmæli kjósendanna. Væru það nú
ekki gersamlega fráleit lög, er neyddu
þessa 9 menn til að leggja niður þing-
mensku fyrir það eitt, að þeir reynd-
ust ófáanlegir til að víkja frá því, er
kjósendur höfðu fyrir þá lagt?
Aðalgallinn á röksemdafærslu amt-
mannsins i þessu efni er sjálfsagt sá,
að hann gerir alt of mikið úr því, hve
miklu kjósendur e i g i að ráða og
g e t i ráðið á þingi. Hann hugsar
sér þingið eins og nákvæman uppdrátt
af þjóðarviljanum. En 1 mörgum mál-
um g e t u r enginn þjóðarvilji verið
til á þeim og þeim tíma; til þeas að
vekja viljann þarf rannsókn og um-
ræður, sam þjóðin á ekki æfinlega
kost á, stundum fáir eða engir aðrir
en þingmenn. í enn fleiri málum e r
þó þjóðarviljinn ekki til. Hjá því
verður aldrei komist, að eiga mikið
undir vitsmunum og samvizkusemi
þingmanna. En eitt sjálfsagðasta
skilyrðið fyrir því, að það sé óhætt, er
það, að þingmennirnir séu frjálsir
menn.
Um landbúnað.
Eftir
S i g u r ð búfræðing Sigurðsson ,
frá Draflastöðum.
VIII.
Munaðarvöruk aupin eru nú
víða orðin langt fram yfir efni og á-
stæður, — menn ættu þó að hafaþað
hugfast, að bezt er í þessu sem öðru,
»að sníða sér stakk eftir vextit. Til
skýringar má geta þess, að til Islands
hefir verið flutt að meðaltali á mann:
kaffiog sykur tóbak
ár kaffirót
1816 . pd. 0,18 0,17 1,41
1840 . — 1,54 1,81 1,46
1862 . — 6,01 6,01 1,53
1881- -85 meðalt. —10,60 15,18 2,48
1897 . —10,90 28,51 2,54
|>að virðist svo sem vér ættum að
geta haft viðunandi líf, þótt vér t. d.
eigi notuðum meira af kaffí og sykri
en frændur vorir Norðmenn.
En hvað gjörum vér?
Árið 1897 hefir hver maður á ís-
landi eytt 3 pundum meira af kaffi
og 10 pundum meira af sykri en tal-
ið er að Norðmenn eyði árlega að
meðaltali á mann (sbr. A. Helland:
Hvad vi spiser i Norge og Hvad der
spises i París).
Eeikni maður nú, að hvert pund af
kaffinu kosti 65 aura, en af sykrinu
25 aura, kostar þetta fyrir alt landið:
Kaffið ............. 123,750 kr.
Sykrið............. 187,500 —
Samtals 311,250 kr.
|>etta eina atriði sýnir, hver útgjöld
menn sjálfir leggja sér á herðar, þeg-
ar eigi er gætt hófs í öllu.
Sú stefna sýnist að verða meir og
meir ríkjandi, að búnaðurinn borgi sig
eigi. Menn flykkjast hópum saman
til kauptúnanna; en því miður virðast
þar eigi heldur glæsilegar horfur, á
meðan enginn iðnaður er í kauptúnun-
um, sem menn gætu haft stöðuga at-
vinnu við alt árið. Á sumrurn er oft-
ast nóg að gera; en á vetrurn fara
margar stundir til ónýtis, og menn
venjast á iðjuleysi, svo Btarfsþrek
manna minkar.
Fyr á tímum keyptu menn lítið af
vefnaðarvöru frá útlöndum, en mest-
allur klæðnaður var þá unninn í land-
inu, og töluvert flutt burt. Árið 1855
er talið að flutt hafi verið frá íslandi
til annara landa:
sá, sem búnaðarskólarnir hafa nú allir,
er álíka og einn sams konar skóli hefir
í Noregi. Árið 1898 voru 18 búnaðar-
skólar í Noregi. Styrkur sá, er þeir
fá af ríkisfé, er bundinn því skilyrði,
að ömtin styrki skólana sem svarar
% hlut móts við það, sem þeir fá af
ríkissjóði.
f>etta ár var allur styrkur til bún-
aðarskólanna af ríkisfé 134,835 krónur
eða að meðaltali til hvers þeirra
kr. 7,481
200 eingirnÍ8-peysur á 5—6sk.
2330 tvíbands — - 1 rd.2—
27109 pör sjóvetlinga . 8 —
4229 — eing. sokka - 21 —
55492 — tvíb. — - 32 —
9584 — háleistar
2602 álnir vaðmáls - 34 —
parið.
al.
fetta ár er talið að flutí hafi verið
til íslands 5609 álnir af klæði; aðrar
vefnaðarvörur eru eigi nefndar.
Árið 1897 eru þessar tóvörur flutt-
ar út úr landinu.
20551 pör tvíbandssokka
5087 — eingiruis —
258 — hálfsokka
8522 — belgvetlinga
4923 — fingravetlinga
Samtals
= 8311 kr.
= 2786 —
= 158 —
= 3263 —
= 2586 —
17,104 kr.
En sama ár kaupum vér vefnaðar-
vörur og vefjagarn fyrir 9 2 7,16 6 kr.
Eg ætla, að þessi miklu kaup á
vefnaðarvörum eigi ekki rót
sína að rekja til þess, að nú sé ekki
vinnukraftar til í landinu, sem gætu
stundað tóvinnu, heldur hins, að nú
sé fleiri stundum eytt til ónýtis en áð-
ur. Margir eru of »fínir« til þess að
fara að vinna að almennum bústörf-
um, eða of heimtufrekir með að fá
vinnu sína vel borgaða. Vilja heldur
ekkert gera en vinna fyrír lítið kaup.
IX.
það hafa verið gjörðar ýmsar til-
raunir af því opínbera til að bæta
búnað vorn, eins og þegar hefir verið
á minst. Ein af þessum tilraunum er
stofnun búnaðarskólanna. f>að
virðist víða eins og menn hafi fengið
nokkurs konar ótrú á skólum þessum
og álíti að þeir hafi lítið gagn unnið.
Eg ætla mér eigi að dæma um þetta.
En þess ber að gæta, að þá er um ein-
hverja nýjung er að ræða, er eigi nóg
að koma því í framkvæmd á þann
hátt, að setja einhverja stofnun á fót
með veikum kröftum, en hugsa síðan
lítið um þrif hennar og þroska. f>etta
hefir því miður að nokkuru leyti átt
sér stað með búnaðarskólana. f>eir
hafa eigi verið styrktir svo, að þeir
hafi séð sér fært að gjöra nokkurar
verulegar eða meiri háttar tilraunir,
sem til framfara gætu horft. f>eir
hafa haft ónóga kenslukrafta, því öll
búsumsýsla og kenslustörf hafa
aðallega verið falin hlutaðeigandi
skólastjóra. Og þarf hann að vera
meira en meðalmaður, ef hann á að
leysa öll þau verk vel af hendi. Á
skólabúunum ætti að gera ýmsar tilraun-
ir með grasrækt, garðyrkju og skóg-
rækt. f>að færi því vel á því, að hin-
ar fyrirhuguðu gróðrartilraunir, sem
alþingi veitti fé til á síðasta þingi,
væru settar í samband við búnaðar-
skólana. Einnig ætti kensla í mjólk-
urfræði að vera í þeim. I skólunum
ætti að láta smíða hin algengustu
verkfæri, sem menn þarfnast við bún-
að. Einnig ættu þar að vera til öll
áhöld og vélar, sem hægt væri að nota
á einhvern hátt við bústörf hér á
landi.
X.
Niðurl.
Eg hefi að eins bent á þessi atriði,
til þess að vekja eftirtekt manna á
því, að eitthvað þarf að gjöra til þess
að bæta búnað vorn. En að hafa
góða búnaðarskóla er eitt af hinum
fyrstu sporum 1 þá átt. Pjárstyrkur
Móts við það hefir hver
skóli fengið úr amtsjóðum — 2,493
Samtals kr. 9,974
Sama ár veitti ríkissjóður Norð-
manna 413,550 krónur til búnaðar-
háskólans í Ási.
f>að væri vel til fallið, að hafa í
sambandivið búnaðarskólana hússtjórn-
arskóla, þar sem stúlkum væri kend
matreiðsla og ýms bústörf. Einn þess
konar skóli er á Mæri í Noregi og
þykir það fyrirkomulag reynast vel.
Sumir vírðist ætla, að framfarir í
búnaði sé undir því einu komnar, að
þingið grípi duglega í taumana, og
finni einhver ráð til að hrinda bú-
skap manna í betra horf. En lengi
munurn vér mega bíða eftir þeirri úr-
lausn. Hvernig búnaðurinn lánast, er
meira komið undir ýmsum smá-atrið-
um, sem sumum virðast litlu skifta, en
eru mjög mikilsverð að öllu saman-
lögðu. f>essi smá-atriði eru á valdi
einstaklinganna. Hins vegar er það
skylda þingsins, að beina stefnu bún-
aðarins í rétt horf, með því að styrkja
þau fyrirtæki, sem til framfara horfa,
og láta gjöra tilraunir, sem líkur eru
tii að gætu orðið búnaði vorum tii
bóta.
í nágrannalöndum vorum eru marg-
ir menn launaðir af almannafé til
þess að gefa bændum ráð í búnaðar-
efnum. |>eir eru látnir ferðast um og
halda fyrirlestra, og eru skyldir að
veita öllum, sem þess æskja, ókeypis
leiðbeiningar í öllum efnum, er að
búnaði lúta. Mönnum þessum veitist
kostur á að sjá og bera saman bú-
skap bænda á ýmsum stöðum, og ættu
því sérstaklega að vera færir um, að
gefa bendingar um það, hvað bezt
hentar á hverjum stað.
Til skýringar má geta þess, að rík-
issjóður Norðmanna galt 1896 um
134,000 kr. í Iaun og ferðakostnað
manna, er á einhvern hátt vinna í
almenningsþarfir að búnaðarmálum.
f>ó eru hér eigi talin laun kennara
við búnaðarskólana né skógræktar-
manna.
f>ótt búnaður vor sé á lágu stigi,
þá eru þó til skilyrði fyrir því, að
hann geti tekið framförum, ef rétt er
á haldið, og hefi eg í undanfarandi
línum bent á nokkur atriði, er þurfa
umbóta við. Hepnist að koma bún-
aði vorum í rétt horf, mun þess eigi
langt að bíða, að jarðeign hér á laudi
hafi meira verðgildi en nú er alment
talið, Sumir tala um, að vér þurfum
að gera eitthvað til að vekja eftirtekt
erlendra þjóða á oss. Ekki mun ann-
að ráð til þess vænna, en að vér reyn-
um að gera eitthvað til að efla verk-
legar framfarir og velmegun í land-
inu.
Innsigling á Hornaíjörð
Vór höfum átt kost á að sjá skýrslu
yfirmannsins á herskipinu »Diana«,
kapt. Hammers, til landshöfðingja um
mælingu hans á Hornafjarðarós í
sumar.
Hann segir ósmynnið sjálft vera
hér um bil 150 álna breitt og dýpið
3 — 6 faðma. Enginn tiltakanlegur
vandi að sigla þar um í góðu veðri
og með kunnugra manna leiðbeiningu
ístraumlausu; ella óvarlegt
hverju skipi. Til að greiða fyrir inn-
siglingunni lét hann setja leiðarmerki
austan við ósinn, tvo staura, annan-
hinn innri, svartan og að lögun eins
og lokað Y, en hitt rnerkið, hið ytra,
er hvítt krosstré. Staurarnir hvor f
annan sr rétt stefna inn sjálfan ósinn;
óhætt þá fyrir öllum grynningum.
Ytra lægið er, með 3—4 faðma dýpi,
miðið: «Gölturinn yfir saðurhliðina á
Helli«. Botn haldgóður og svifrúm
nóg, en straumur getur orðið þar af-
armikill og þá ilt að ferma og afferma.
Tvö sund liggjá lengra inn frá ósn-
um eða innsiglingunni, og er hið eystra
betra; á að fara rétt norðan við aust-
uroddann og þá suðaustan am Helli
og inn milli Mikleyjarog Óslands. |>að
er 100 álna breitt, þar sem það er
mjóst, og 10 fet grynst um fjöru, en
13—15 um flóð. Milli Mikleyjar og
Óslands er gott lægi með ágætum
akkerisbotni, og straumar baga þar
ekki mjög fermingu eða affermingu.
f>aðan og inn að verzlunarhúsunum
verður ekki komist öðru vísi en á
bátum.
Vestari leiðin, útnorðan með Ós-
landi og Akurey, er 2—5 faðma djúp,
en rif þar í milli og aðalleiðariunar,
meo mjórri rennu og ekki nema 8 feta
djúpri um fjöru. þar verður því ekki
farið nema á smáskipum.
Ósinn er því fær skipum, sem rista
16—17 fet, hvort heldur er um flóð
eða fjöru, en með því einu móti, að
bíða á ytra lægínu eftir liggjandanum,
og verður að segja til hans af landi,
því ekki er hægt að sjá það frá skip-
inu. jparf því að reisa merki og stöng
á eystri tanganum, með tveim kúlum,
og sé önnur þeirra dregin upp, þýðir
það, að nú só strauminn að lægja og
óhætt að búast til ferðar inn, en
báðar, að kominn sé liggjandi og megi
fara inn tafarlaust.
jþetta er ágrip af skýrslu kapt.
Hammers, og segir hann, að gerður
muni verða í vetur uppdráttur af ósn-
um og mælingum þessum.
Kensla ímjólkurmeðferð.
Svo sem kunnugt er, var veittur í
síðustu fjárlögum 4000 króna styrkur á
fjárhagstímabilínu til kenslu i mjólk-
urmeðferö.
Styrkur þessi var veittur »Búnaðar-
félagi íslands« með því skilyrði, að fé-
lágið útvegáði mann frá Danmörku, er
hefði fullkomna kunnáttu og góða æf-
ingu í mjólkurmeðferð samkvæmt því,
sem gerist á góðum mjólkursamlagsbú-
um i Danmörku. Maður þessi skyldi ráð-
inn til 2 eða 4 ára, til þess að kenna
á góðu mjólkurbúi í landinu, helzt við
Hvanneyrarskóla, tilbúning osta og
smjörs með þeim áhöldum og aðferðum,
sem hægt er að koma við á hinum
stærri sveitabúum hér á landi, og fari
kenslan kostnaðarlaust fram fyrir nem-
endur.
Kennari sá, er fjárlögin gera ráð fyr-
ir, kom í júlímánuði í sumar, eins og
ísafold hefir áður frá skvrt. Ilann
heitir Grönfeldt og var ráðinn af
Búnaðarfélaginu danska handa Búnað-
arfélagi íslands og sendur hingað með
beztu meðmælum.
Hann er nú langt kominn að semja
kenslubók í allri meðferð mjólkur. Bók-
in byrjar á tilsögn í að mjólka — Og
til þess að gera mönnum skiljanlegt,
hve mikilsverðar Danir telja mjaltirnar
sjálfar, má geta þess, að þeir hafa stofnað
mjaltaskóla, styrkja hann af almanna-
fé og veita verðlaun þeim, er bezt geng-
ur; þar fá mörg lmndruð manga til-
BÖgn á ári. — 1 bókinni er kend smjor-
gerðin og öll meðferð á smjöriuu, þang-
að til það er komið á markað á Eng-
landi. Þessa bók á að nota við kensl-