Ísafold - 07.11.1900, Síða 1

Kemar út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1/* doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVII. árff.
Reykjavlk raiðvikudag'inn 7. nóv. 1900.
68. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBDS
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
Fornqripasafnið opið mvd. og id. í 1 —12
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11 — 2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkau dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókcypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókcypis tannlækning í húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Kielland
°g
afturhaldsk erg j an.
Napurt er það og fyndið, báðið í
sögunni »Gætileg skipstjórn* eftir
norska skáldið Kielland, sem nýprent-
uð er í »Sunnanfara«, eins og vant er
hjá þeim höfundi.
Skiftar geta skoðanirnar sjálfsagt
verið um það, hve vel það háð bitti
þjóðina, sem það er stílað upp á,
Norðmenn sem sé. í margra augum
eru þeir verulega framfaraþjóð, sem
eru óhræddir við að sigla út úr höfn-
inni.
En hitt er víst, að það hittir aftur-
haldsliðið íslenzka engu ómjúkara en
ef skáldið hefði verið landi vor og tek-
ið sór fyrir hendur að gefa því ráðn-
ingu.
Sagan hittir afturhaldskergjuna fs-
lenzku að kalla má hvar sem í hana
er litið.
Tökum tregðu skipstjóra og stýri-
manns á því að fara nokkuð út úr
höfninni. f>eir hafa alls ekkert fyrir
aig að bera, hvers vegna þeir láti ekki
sitt skip vera í förum eins og önnur
skip — annað en þetta, að það geti
verið hættulegt, og aðrir en þeir hafi
ekki vit á að dæma um þá hættu.
Minnir ekki þetta átakanlega á svör
afturhaldsseggjanna í stjórnarskrár-
málinu? Hverju hafa þeir getað svar-
að, þegar því hefur verið haldið fram,
að vér eigum að sæta því færi, sem
088 hefir boðist á því að komast á-
fram í þvf máli? Að undanteknum
vitleysunum — kenningunni um lög-
festinguna í ríkisráðinu; um, að þegar
oss sé boðinn ráðgjafi á þingið, þá sé
þar með átt við það, að hann skuli
e k k i koma á þingið; um lokuna,
sem skotið só fyrir frekari umbætur á
stjórnarskránni, ef vér fáum að tala
við ráðgjafann, og þar fram eftir göt-
unum — undanteknum öllum þeim
vitleysuvaðli hafa þeir engu getað
svarað öðru en þessu, að það geti ver-
ið hættulegt að fá ráðgjafann á þing,
og að þá hættu kunni þeir einir að
meta og m e g i þeir einir meta; því
að allir þeir, sem ekki sjái þá hættu
séu landráðamenn og óþokkar, sem
svíkja vilji landið í hendur Dönum.
þess vegna eigum vér ekki að leggja
frá landi í stjórnarskrármálinu. f>ess
vegna eigum vér ekki að leitast við
að koma stjórnmálum vorum í neitt
svipað horf eins og aðrar siðaðar þjóð-
ir. f>ess vegna eigum vér að láta alt
sitja í sama horfinu um óákveðinn
tíma. f>es8 vegna eigurn vér heldur
að una við ókunnuga og framkvæmd-
arlausa stjórn úti í Kaupmannahöfn,
sem vér getum aldrei haft tal af, en
að leggja út í það að fá ráðgjafa,
sem vér gatum sjálfir knúið áfram.
Ekki er örðugra að heimfæra háð
Kiellands upp á atferli afturhalds-
manna í bankamálinu. Engu skipi
getur legið meira á að komast út úr
höfn og hafast eitthvað að en oss ligg-
ur á því, að koma peningamálum vor-
um í viðunanlegt horf. Af peninga-
skortinum stafar það að mjög miklu
leyti, hvernig allir eru að sigla frá
oss, skilja oss eftir í framtaksleysi, fá-
tækt og aumingjahætti. Svo býðst oss
öflug peningastofnun.
Hverju svara afturhaldspostularnir ?
f>eir svara því, að það sé ákaflega
mikil hætta að fá peninga. Og þá
hættu mega engir aðrir meta en þeir
sjálfir. f>ví að allir þeir, sem vilja
öfluga bankastofnun inn í landið, þeir
vilji þjóðinni illa. Ekki er lengra
síðan en á föstudaginn var, að sjálfur
bankastjórinn lýsir yfir því f málgagni
sfmi og annara svæsnustu afturhalds-
manna með allótvíræðum orðum, að
f>eim, sem vilja fá banka þann, er
boðinn var síðasta þingi, geti ekkert
annað gengið til en að sökkva lands-
mönnum í stórskuldir.
Yegna þessarar hættu megum vér
ekki með nokkuru móti leggja frá laudi
í bankamálinu. Vegna hennar eigum
vér að una því, að landbúnaður vesl-
ist upp fyrir peningaleysi, verzlunaró-
lagið bylji á oss og drekki svo og svo
mörgum, girt sé fyrir allar iðnaðar-
framkvæmdir í landinu, fiskurinn leiki
sér alt f kringum strendur landsins,
áu þess vér getum fært oss hann í
nyt, nema að nauðalitlu leyti, og að
sú litla útgerð, sem vér höfum, verði
oss mikln dýrari en húa annars mundi
verða. Alt til þess að forðast þá
hættu, sem afturhaldsmennirnir ís-
lenzku hafa einir rétt til að meta,
hættu, sem allar siðaðar þjóðir ver-
aldannnar bjóða byrginn og telja ekki
annað en hégóma í samanburði við
þau ómetanlegu hlunnindi, sem af því
stafa að eiga greiðan aðgang að pen-
ingum til þess að geta hrundið nauð-
synjamálunum áfram.
Og hvar ættu afturhaldspostularnir
að geta séð sjálfa sig í spegli, ef það
er ekki í átölum skipstjórans á »óþrosk-
uðu æsingarseggina, sem aldrei hafa
eirð f sínum beinum og aldrei vilja
láta framfarirnar verða á eðlilegan
hátt*?
»Æsingaseggirnir« vildu nú ekki ann-
að en þetta, að skipið væri haft í
förum, eins og önnur skip, og skip-
verjar látnir bera sig eftir björginni.
ísleDzkir framfaramenn vilja nákværa-
lega hið sama. Og þeim dylst það
ekki, sem engum heilvita manni ætti
að vera ofætlun að sjá, að það verð-
ur ekki á þann hátt að halda alt af
kyrru fyrir, láta alt hólkast nákvæm-
lega eins og að undanförnu. |>eir sjá
það, að þegar allir aðrir eru í áköfustu
framsókn, er óhugsandi fyrir íslend-
inga að verða samferða með því að
standa í stað. Og hve oft er þeim
ekki svarað með því eða sams konar
orðagjálfri: að framfarirnar verði að
gerast á eðlilegan hátt. Eins ög nokk-
urar e ð 1 i 1 e g a r framfarir verði, þeg-
ar um engar frarafarir er að ræða!
Eins og fyrsta skilyrðið fyrir því, að
framfarirnar verði e ð 1 i 1 e g a r, sé
ekki það, að þær verði e i n h v e r j-
a r !
Eða líturu á niðurlag sögunnar.
Skipstjóri og stýrimaður hafa ekki
séð sér fært að halda kyrru fyrir með
öllu. En svö leggjast þeir fyrir utan
ströndina, innan um hólma og sker,
á hættulegum stað, og þaðan dettur
þeim ekki í hug að hreyfa sig.
Hvað þetta á nákvæmlega við á-
standið vor á meðal!
Lítið eitt höfum vér óneitanlega færst
úr stað á sfðari hluta þessarar aldar.
Víð því hefir ekki orðið spornað. Svo
mikið höfum vér að minsta kosti þok-
ast til, að oss er ekki með nokkuru
móti unt að lifa nú sama lífinu sem
um aldamótin síðustu. Kröfurnar eru
aðrar, alt aðrar kröfur, sem vér get-
um ekki spyrnt á móti, þó að vér
ættura lífið að leysa. Geti menn ekki
fullnægt þeim kröfum hér á landi,
leitast menn við að gera það í öðrum
heimsálfum. Kyrstaðan er oss þvf
margfalt hættulegri en áður.
Og einmitt mi, mitt í allri þeirri
hættu — fyrir utan ströndina, innan
um hólmana og akerin, eins og í sög-
unni — leggur afturhaldsliðið alc
kapp á, að vér skulum eigi hreyfast
úr stað.
því að þess verða menn vandlega
að gæta, að hér á landi er ekki um
þessar mundir deilt um m i s m u n-
andi leiðir að einhverju takmarki.
Hér er enginn s t e f n u -munur, sem
framfaramenn og afturhaldsmenn grein-
ir á um. |>að er sjálfsagt merkilegasta
atriðið í allri þeirri þjóðmálabaráttu,
sem nú er háð hér á landi.
Hér er eingöngu deilt um hið sama
sem í sögu Kiellands — hvort vér
eigum að liggja kyrrir, eða hvort vér
eigurn að hætta oss út á haf fram-
kvæmdanna og framfaranpa.
það er framfaraþráin og afturhalds-
kergjan, sem eru að togast á hér á
landi um þesaar mundir, fastara að
líkindum en nokkuru sinni áður í
sögu þjóðar vorrar.
,Kosiiingaúrslitin‘
f
skriffinsku-málgagninu.
Æra mætti það óstöðugan vitaskuld,
að mótmæla allri þéirri vitleysu, sem
í sknffinsku- eða afturhaldsmálgagn-
inu hefir staðið í haust um kosning-
arnar nýafstöðnu. En naumast mun
vera rétt, að láta póstana flytja mót-
mælalauBt um landið jafn-gffurleg&r
rangfærslur eins og standa í málgagn-
inu í grein um k o s n i n g a-ú r s 1 i fc-
i d 19. f. m.
Málgagnið telur 16 þingmenn »vissat
andstæðinga stjórnarbótarinnar. Og
með hverjum ráðum? Með því að
telja sér Axel Túliníus og þórð Guð-
mundsson. Um Axel Túliníus er það
víst, að hann hefir afdráttarlaust,
bæði í heyranda hljóði og í samræð-
um við einstaka menn, lýst yfir
eindregnu fylgi sínu við stjórnar-
bótina, svo að stjórnarbótarflokkurinn
gæti alveg eins talið þjóðólfsmanninn
með sér eins og stjórnarbótarfjendur
geta talið Túlinfus sín megin. Um
þórð Guðmundsson er það hvort-
tveggja víst, að hann lýsti yfir samn-
ingafúsleik sínum við stjórnarbótar-
menn á kjördegi, og áð stjórnarbótar-
fjendur efldu flokk á móti honum í
kjördæmi hans og börðust með hnú-
um og hnefum gegn kosningu hans.
Auk þess telur málgagnið líklegt,
að þeir Sigurður Sigurðsson og Einar
Jónsson muni snúast gegn stjórnar-
bótinni. Sigurður Sigurðsson lýsti
yfir því á kjördegi, að hann hafi sömu
skoðun á stjórnarskrármálinu sem sfra
Magnús Helgason, sem talað hafði á
undan honum — vill ekki fyrir þá
sök tefja tímann á að fara frekar út
í það mál, til þess að lengja ekki
fundinn um of. Fyrir því höfum vór
ekki að eins sögusögn síra Magnúsar,
sem prentuð hefir verið hér í blaðinu,
og annara beyrnarvotta, heldur og
skýlausa yfirlýsing Sigurðar sjálfs,
munnlega. Og um síra Einar Jóns-
son er það alkunnugt um land alt,
að hann gerir á Eangárfundinum í
sumar samning um, með hverju skil-
yrði hann vilji styðja stjórnarbótina
og stendur við þann samning á kjör-
degi. Jafnframt er vissa fengin fyrir
því nú, að það skilyrði verður stjórn-
arbótinni ekki að falli hjá ráðgjafan-
um.
Margt mætti fleira til tína úr hinni
einkennilegu rökfærslu í hessari »þjóð-
| ólfs«grein, sem sýnir jafn-áþreifanlega
samvizkusemi ritstjórans sem vits-
muni hans. Meðal annars á það, að
þeir náðu ekki endurkosningu Jón
prófastur Jónsson og Jón þórarinsson
að vera sönnun þess, hve stjórnarbót-