Ísafold - 24.11.1900, Blaðsíða 1

Kemnr ut ýinist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
11 /s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík: laugardaginn 24. nóv. 1900.
72. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTEDS
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, óg býr til óefáð
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
XXVII. árg.
1. 0. 0. F. 82ll303'/2.
Forngripasafnið opið mvd. og Id. 11—12
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið livern virkau dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjnd.
og föstnd. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1. '
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Svein6-
aonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Tafirnar
•Helmingur þess, sem að er hafst,
•er sífeldar tafir fyrir framförum mann-
kynsinsu, segir dr. Georg Brandes.
Hvað mundi hann segja, ef hann
ætti heima á íslandi? Ætli honum
kynni ekki að finnast nokkuð torfund-
inn hinn helmingurinn, sá helmingur*
inn, eem e k k i er tafir fyrir framför-
unum?
Fróðlegt væri að minsta kosti að
Tita, hvort nokkurri ariskri þjóð hefir
"tekist jafn-vel eins og oss að haga
nær öllum sköpuðum hlutum hjá sér
á þann hátt, að það skuli verða til
þess að tefja sem mest fyrir henni í
framsókninni.
Æðsta stjórnarstofnun vor, stjórnar-
deiliin íslenzka í Kaupmc.nnahöfn
hefir, öllum mönnum vitanlega, varla
nokkurt annað verk með höndum, að
kalla má, en þetta eina: að tefja fyrir
css. Bnginn maður mun til þess vita,
að henni hafi nokkuru sinni hug-
kvæmst nokkurt ráð til þess að efla
framfarir vorar og flýta fyrir þeim.
Engum manni mun heldur um það
kunnugt, að hún hafi lagt sérlegt kapp
á að 8tuðla að framkvæmdum þeirra
framfararáða, sem öðrum mönnum
hafa hugkvæmst. En geti nokkur
maður bent á nokkura stofnun í víðri
veröld, sem leiknari sé í því að tefja
fyrir mönnum, þá hefir hann meiri
fróðleik til að bera í því efni en vér
höfum keyrt getið um. 011 vor stjórn-
arsaga um fjórðung aldar aannar það
svo áþreifanlega og ómótmælanlega,
eam framast er unt. Aðahnarkmiðið
er vitaskuld að girða fyrir allar þess-
ar tilbreytingar, sem verið er að brjóta
upp é. |>yki það ógjörningur, þá er
að tefja fyrir þeim af fremsta megni.
Sé stafvilla í einhverjum lögum frá al-
þingi, þá er nú svo sem sjálfsagt að
nota hana til þess að tefja fyrir mál-
inu tvö ár að minsta kosti. Sé stjórn-
ardeildin beðin að rannsaka eitthvað,
þá er fyrst og fremst jafnaðarlega sjálf-
sagt að draga það svo lengi, sem nokkur
kostur er á, og jafnframt oft og tíð-
um að leita upp þá menn eina til við-
tals eða ráðuneytis, sem hagsmunir
vorir kynnu að koma eitthvað í bága
við. Alt af tefja, tefja, — aftra,
aftra, og annars hvíla sig, gera ekk-
ert!
Og hvað á þá að segja um alþingi
og þau starfskjör, sem það á við að
búa? Treystir nokkui* maður sér til
að hugsa upp ráð til að gera starf
þess tafsamara en það er? Er það
ekki hámark tímaspjalla-snildarinnar,
að geyma ráðgjafann úti í Kaup-
mannahöfn um þingtímann — þann
manninn, sem þingið á að semja við
og gæti margoft Bamið við á svo sem
fjórðungi stundar — en senda þinginu
í hans stað til samninga mann, sem
um ekkert getur samið af þeirri ein-
földu ástæðu, að haun veit sjaldnast
meira um vilja ráðgjafans en þingið
sjálft? Er það ekki aðdáanleg fyrir-
taks-ráðkænska, þegar um það er að
tefla, að tefja fyrir þingi og þjóð, að
senda svörin tveim árum eftir að
spurt er, í stað þeirrar flasfengni að
svara þeim samstundis, eins og tíðk-
ast með öðrum siðuðum þjóðum? Og
þá má ekki gleyma hinni ríkulegu og
rökstuddu von um, að svörin dragi ekki
til neins samkomulags, og að svo komi
nýjar spurningar og ný svör — eft-
ir tvö ár. — Og þetta áfram koll af
kolli.
Alveg sömu tímaspjalla-ráðkænsk-
unnar gætir í fyrirkomulaginu á miklu
af embættisrekstrinum hér á landi.
Haganlegar tilbúna þröskulda fyrir
fljótri afgreiðslu málanna getur ekki
en allar bréfaskriftirnar fram og aftur
milii málsaðila, sýslumanna, amt-
gatnna, landshöfðingja, ráðgjafa út af
nærri því hverju lítilræði.
Skriffinskan er hið eina að kalla má,
sem þróast og dafnar í þjóðlffi voru.
En hún stendur Iíka í slíku gengi og
svo gullnum blóma, að það liggur við’
að alt annað kafni.
Vafasamt er þó, hvort tímaspjöllin
eru nokkurstaðar jafn-sárgrætileg eins
og í því, er til mentamálanna kemnr.
Sjö til átta ár eru ungir menn að búa
sig undir það að verða stúdentar. Og
hvað gáfaðir sem námsmennirnir eru,
verður naumast sagt, að þeir hafi á
öllum þeim langa tíma numið nokkurn
hlut svo, að það geti komið þeim
sjálfum eða nokkurum manni öðrum
að nokkuru haldiílífinu. þ>eir kunna
enga tungu til nokkurrar hlítar, hvorki
sína né annarra. þeir geta fæstir
gert stórlýtalaust grein fyrir algeng-
ustu sannindum í rituðu máli. |>eir
eiga ekki skólanáminu að þakka, ef
þeirgeta tekiðað sérnokkurt verk frem-
ur en vel gefnir, óskólagengnir menn.
Mestmegnis fyrir það, að þeir hafa
verið neyddir til að verja tímanum til
að þrælka við að læra dauðar tungur,
sem talaður voru fyrir þúsundum ára,
tungur, sem þeir hafa engin veruleg
not af og—vita ekkert í eftir altstrit-
ið. fpvílík tímaspjöll! þvílík óhemju-
eyðsla á mannsæfinni!
f>ó kastar fyrst tólfunum, þegar til
alþýðumentunarinnar kemur. Mesti
fjöldi barna á landinu verður að eyða
Bvo æskuárunum, að hann fær ekkert
nýtilegt að læra, sér ekki einu sinni
nokkurn mann, sem k a n n að kenna
því til bókarinnar almennilega, nema
kristin fræði þar sem bezt lætur. Og
jafnvel í beztu skólunum, sem stórfé
er varið til, eins og hér í Reykjavík,
er fyrirkomulaginu þannig háttað, að
börnin eru naumast hafandi þar —
sex til sjö ára ólæsir óvitar, til dæmis
að taka, neyddir til að læra »kverið«,
sem þeir skilja ekki eitt orð í, og komast
svo ekkert áfram í því, sem þeir hafa
skilyrði fyrir að læra á þeim aldri.
þeir, sem veita stofnunum þessum
forstöðu eða umsjón, sjá það vitan-
lega engu síður en aðrir, hve fráleituí
andhælisbragur þetta er og hve mikl-
um tímaspjöllum það veldur; og þeir
taka það nærri Bér, sumir hverjir að
minsta kosti, að geta ekki kipt þessu
í lag. En þeim er það um megn,
vegna þess, hve nauða-ófullkomin lög-
gjöf vor er, sú er að alþýðumontamál-
um lýtur.
t
f>ó eru ef til vill timaspjollin við
daglega, líkamlega vinnu manna til-
finnanlegust, af því að þau ættu að
geta legið hverjum einfeldningnum í
augum uppi. f>að eru naumast
miklar ýkjur, að þjóðin kunni varla
nokkurt verk að kalla má eins og
það er unnið í öðrum löndum, einsog
þarf að vinna það nú á tímum til
þess það geti svarað kostnaði. Hún
hefir ekki peninga til neins, getur yf-
irleitt ekki eignast nauðsynleg áhöld
til neins, ekki sléttað þúfurnar, ekki
veitt sér alment þau híbýli, se.n hún
heldur heilsu f. Ekki er furða, þótt
torsótt^ verði eftir framfarabrautinni!
Og þegar svo einhverjum hugkvæm-
ist að fækka töfunum, reyna að láta
þjóðina verða ofurlítið greiðstígari —
hvað verður þá?
f>á rísa upp málgögn afturhaldsins,
tafanna, tímaspjallanna, — hamslaus,
froðufellandi, rægjandi, svívirðandi,
ganga f bandalag við skriffinskuna og
heimskuna til þess að tefja, hefta,
binda. f>á er að telja þjóðinni trú
um, að því, sem fækkað hefir töfun-
um hjá öðrum þjóðum, knúið þær á-
fram til aukinnar velmegunar og
menningar, sé haldið her að mönnum
því skyni einu, að flæma þá burt af
l&ndinu!
Auðvítað mistakast slíkar tilraunir.
Auðvitað verða þær á endanum þeim
einum til háðungar, sem beita þeim.
S
En stillingu þarf til að hugsa með
köldu blóði um tímaspjöllin, sem þ»r
valda. Ekki að eins tafirnár i þeiin
málum, sem um er að ræða, heldur
og tafirnar á öllum þeim nauðsynja-
málum þjóðarinnar, sem enn eru ó-
rædd og ekki komast að hjá henni
fyrir þrefinu um það, sem öllum heíl-
vita mönnum ætti að vara farið áð
liggja í augum uppi.
Að þurfa ár eftir ár að stritast við
að koma mönnum f skilning um, að
haganlegra sé að eiga tal um samn-
ingaatriði viö þann mann sjálfan, er
senaja á við, heldur en við einhvern
annan, sem lftið eða ekkert veit um
vilja hins samningaaðilans — það ar
að minsta kosti eins hlægilegt eins og
það er hörmulegt. Að þurfa að tön-
last á þvf mánuð eftir mánnð, og skýra
það vandlega frá öllum hliðum, að
þjóð, sem ekki getur snúíð sér við
fyrir peningaleysi, sé hagur að því en
ekki óhagur, að nægir peningar séu á
boðstólum, það virðist ganga barna-
skap næst. Ætla mætti, að eitthvað
þarfara umræðuefni væri til, eitthvað,
sem þjóðinni væri óljósara en
þessi barnalega einföldu sannindi, sem
útrætt ætti að vera um á drykklangri
stund.
Og enginn vafi er heldur á þvf, áð
þjóð vor væri lengra komin bæði í
umræðum og framkvæmdum, ef ekki
væri þe8si kappsamlega viðleitni við
að tefja fyrir henni, tefja fyrir skiln-
ingi hennar og tefja fyrir framkvæmd-
um hennar.
Hún er stödd í völundarhúsi fáfræði,
fátæktar, framtaksleysis, hugleysis.
Ariadne-þráðinn, sem á að vísa henni
leið út úrþví, er búið að leggja. Hún
ætti jafnvel að vera farin að eygja
dagsljósið úti fyrir. En svo er reynt
að teygja hana inn í hvern afkymann
inn f allar dimmustu ógöngur heimsk-
unnar, til þess að aftra því, að hún
renni á ljósið. Og ótrúlegt er það,
hve mikill hluti hennar lætur teym-
ast.
En út kemst hún þó áreiðanlega
á endanum, ef ekki brestur þolinmæð-
ina.
Veðrátta
mjög vanstilt, stormar miklir og
rigningur. Líkt að heyra langt að
með póstum. Norðanhríðin snarpa
og skyndilega f öndverðum þessum
mán. hefir valdið fjársköðum víða,
meiri og minni. Segir póstur ýma
dœmi þess úr Dölum meðal annara.
Rúmlega 30 fjár fundið dautt f Olafa-
dag. Minna á öðrura bæjum.