Ísafold - 24.11.1900, Blaðsíða 3

285
að þær voru ómögulegar, ef svo mætti
að orði kveða. |>að, sem varð þeim
aðallega að fjöilesti, var vanþekking-
in. IVÍenn höíðu ekki næga þekkingu
til að dæma um búféð eftir ákveðn
um reglum. Sýningarnar í liangár-
vallasýslu sýna því alls eigi, að sýn-
ingar séu hér á Iandi ómögulegar,
heldur að eins, að það þarf að setja
þekkinguna þar í öndvegi eins og
annarstaðar. f>að verður að vera
hlutverk Búnaðarfélags Islands að
koma þessu í gott lag, því að sýning-
arnar eru mjög mikilsverðar fyrir
landslýðinn. En í sambandi við sýn-
ingarnar þurfa að vera bændafundir.
Eins og nú er ástatt, hafa bændur
ekki næga þekkingu til þess að halda
fróðlega búnaðarfundi, og þeir hafa
ekki þekkingu til að dæma búfé.
jpess vegna þarf Búnaðarfélagið að
senda fróða menn á sýningarnar og
fundi þeirra til þess, að halda fyrir-
lestra um búnaðarmál, og til þess að
dæma um sýningargripina aamkvæmt
réttum reglum, er séu í fullkominni
samkvæmni við kenningar vísinda-
mannanna.
Menn eru farnir að finna til þess,
að nauðsynlegt er að koma saman og
heyra eitthvað annað en hina venju-
legu sveitasuðu. jpetta sýna hátíðirn-
ar, sem sveitamenn eru farnir að halda
hér og hvar. jpað er meinið um þær,
að menn hafa þar ekkert reglulegt
hlutverk. jpegar til lengdar lætur,
verður þar lítið annað að hafa en
meir og minna vel til fundið framfara-
gum, sem verður jafnvel til þess að
auka enn þá meira kínverskan sjálf-
birgingsanda hjá lýðnum.
Hór er að ræða um þörí þjóðarinn-
ar, og það er hlutverk Búnaðarfélags-
ins að sjá um, að henni verði fullnægt
á réttan hátt. f>að verður að fá sér
fullnægjandi vitnesfeju um það, hvern-
ig sýningar eru í öðrum Iöndum, og
ákveða svo með hliðsjón á þeim,
hveruig sýningar eigi að vera hér á
landi, semja reglur um það, hvernig
eigi að dæma um gripi á sýningunum,
útvega fróða dómendur, senda menn,
sem haldi fyrirlestra fyrir bændum
um búnaðarmálefni, laggi verbefni fyr-
ir búnaðarfundina og hafi yfirleitt um-
sjón með sýningunum.
Eg vonast til þess að menn hafi
tekið eftir upphæðinni, sem Danir
veita til að gefa út ættartölubækur
hesta og kvikfjár. jpessi styrkur er
10 þús. kr. Eftir sama mælikvarða
ætti að veita til þessa hér á landi
600 kr. á ári. jpetta er bending um
það, hversu Danir meta fróðleikinn og
þekkinguna mikils. Eg get ekki sagt,
hversu mikið þeír veita til bóka og
styrktar búnaðarfræðslu á þennan hátt.
En eg gæt ímyndað mér, að það væri
alls yfir af ríkissjóði o. s. frv. um 50
þús. kr. og væri það þá tiltölulega hér
á landi um 3000 lrr. Auðvitað þurf-
um vér vegna mannfæðar tiltölulega
talsvert meira fé til bókaútgáfu. Bún-
aðarfélagið hefir þegar tekið að sér
útgáfu búnaðarritsins, en það þarf
með tímanum að gjöra kröfur til þess
að lagt verði mikið meira fé fram til
þess að efla búnaðarfræðslu í landinu
með útgáfum á hentugum búnaðarbók-
um fyrir bændur um meðferð á sauð-
fé, kúm og hrossum, mjólk og öðrum
afurðum búsins, um garðrækt, túnrækt
skógrækt o. s. frv.
j>að er margt fleira, sem Búnaðar-
félagið þarf að takast á hendur, að þvf
er snertir búnaðarfræðslu, ef vér eig-
um að komast á jafnhátt stig sem
Danir í búnaði. jpað þyrfti að stuðla
til þess að búsáhöld bænda bötnuðu
og til þess að fundin yrðu upp hent-
ug verkfæri eða útlend verkfæri löguð
eftir þörfum okkar. j>að þyrfti á sín-
um tíma að stuðla til þess, að hér á
landi yrði stofnað búnaðarsafn o. fl.
En það er ekki ástæða til þess að
fara frekar út í þetta að sinni. Vér
viljum snúa huga vorum að því að
athuga ýmsar verklegar framkvæmdir,
sem Búnaðarfélagið þyrfti að sinna.
Útlendingahatur Kínverja.
II.
(Síðari kafli.)
Annað deiluefni og gremju er til-
raunir útlendinga til að fá afnuminn
innanlandstollinn á útlendum vörum.
A leiðinni frá hafnarborginni, sem vör-
urnar koma fyrst í, og þangað sóm
þær eiga að fara, á hér og þar að greiða
aukatoll af aðfluttum vörum, sem kall-
aóur er »likin». Aukatollur þessi er
tilfinnanlegar álögur fyrir verzlun út-
lendra þjóða og samningar hafa kom-
ist á um það, að »likin« toll skuli ekki
greiða af aðfluttum vörum, svo fram-
arlega sem fjárhæð, er nemí helmingn-
um af honum, só greidd þar, ssm vör-
urnar eru fluttar á land. En þessum
samningum kunna mandarínar (o:
embættismennirnir) hið versta; því að
»likin»-tollurinn rennur í vasa sjálfra
þeirra, en aukagjald það, sem greitt
er í hafnarborgunum, fær stjórnin í
Peking. Oft er því haldið fram, að
>likin«-tollurinn sé ekki annað en fó-
fletting af hálfu mandarína, og að
ekki sé nema sanngjarnt að svifta þá
þeim tekjum. Enda er það hverju
orði sannara, að mandarfnar féfletta
menn, hvenær setn þeir fá höndunum
undir komist, en jafnframt verður að
gæta þess, að stjórnarfyrirkomulagið
neyðir þá íil að afla sér fjár ólöglega
og óráðvandlega. Áður en samning
unum um afnám »likin«-tollsins verður
komið í framkvæmd að fullu og öllu,
verður að gera þær breytingar á um-
boðsstjórninni, að embættismennirnir
þurfi ekki að beita féflettingum sér til
viðurværis. þeim breytingum fæst
ekki framgengt, nema aðrar þjóðir
skerist í leikinn, en meðan þær gera
það ekki, verður »likin«-tollurinn stöð-
ugt og alvarlegt ýfingarefni milli
mandarína og útlendra embættismanna
og kaupmanna.
Trúboðsstarfsemin og trúboðarnir,
bæði kaþólksir og mótmælendatrúar,
hafa og átt mikinn þátt í að blása að
hatrinu gegn útlendingúm. Auk þess
sem það særir þjóðardramb Kínverja,
að boðuð sé trú í lanainu, sem er
æðri en trúarbrögð sjálfra þeirra, þá
verða menn og að gæta þess, að trú-
boðinu er samfara undirokun þjóð-
arinnar, og að það er eingöngu fyrir
sigurvinningar útlendinga, að það er
látið viðgangast.
Að því er til trúmála kemur, eru
Kínverjar meðal hinna umburðarlynd-
ustu þjóða í allri veröldinni; en því
miður verður kristindómurinn að berj-
ast gegn helgisiðum, er tíðkast hafa
með Kínverjum frá ómuna tíð, siðum,
er þeir telja undirstöðu þjóðfélagsfyr-
irkomulagsins. |>að er forferðatignan-
in; og ekkert er það, er Ivínverja tek-
ur sárara, en árásir útlendinga á hana.
Trúboðarnir vita þetta vel, og flestir
þeirra tala því um hana með gætni í
pródikunum sínum. En samt berja3t
þeir gegn henni, kirkjudeildirnar
kveða upp skýlausan áfellisdóm yfir
henni og þetta veit þjóðin. Af þessu
stafar að langmestu leyti fjandskapur
þjóðarinnar við útlendinga, og úr þessu
verður ebki bætt, nema kristnir menn
vilji fara að sýna af sér svo mikið
umburðarlyndi, að gagnstætt verði
anda kristindómsins.
Onnur orsök útlendingahacursins er
hlunnindi þau, er þeir Kínverjar njóta,
Bem Bnúast til kristinnar trúar; þeir
losna sem sé við ýmsar álögur, er aðr-
ir landar þeirra verða að greiða.
Samningar hafa verið um það gerðir,
að kristnir Kínverjar skuli ekki sæta
ofsóknum vegna trúarbragða sinna, og
að þsir skuli lausir við fjárframlög til
viðhalds goðahofum, og til heiðinna
skrúðgangna. Eins og nærri má geta,
hatast þjóðin og embættismennirnir við
þau fyrirmæli. Almúgamönnum of-
býður, að útlendingar skuli fá því til
vegar komið, að nágrannar þeirra
losni við skatt, er þeir verða sjálfir
að gjalda, skatt, er verður því þyngri
sem kristnir menn verða fleiri. Og
embættismönnunum gremst það, að
verða að kveða upp dóm, sem gagn-
stæður er vilja þjóðarinnar í hvert
skifti, sem brotið er gegn þessum fyr-
irmælnm. Svo bætist það ofan á, að
kristnaðir Kínverjar koma oft trúboð-
unum til þess að kæra brot gegn þess-
um samningafyrirmælum, þegar það
sannast að engin brot hafa framin
verið. þetta veldur æsingum miklum
í þorpunum, og kristnir Kínverjar eru
sakaðir um að nota vald útlendinga til
þess að kúga landa sína. Mjög víða
stafar útlendingabatrið af þessu. En
hvernig á að komast hjá því?
Sumar Norðurálfustjórnir hafa og
beitt óvenjulegri grimd við Kínverja
á síðari árum. Árið 1884 sökuðu
Frakkar Kfnverja um það, að þeir
hefðu veitt Tonkinmönnum lið, og
sendiherra Frakka í Peking krafðist
skaðabóta fyrir. Stjórn Kínverja tald-
isfe undan að greiða þær skaðabætur.
þ>á hélt franskur floti upp eftir Mi-
fljóti, án þess friði væri sundur sagt
áður, og tók að skjóta á kínverska
flotann, sem þar lá, og eyddi honum
á tæpri klukkustund. |>rjár þúsundir
Kínverja féllu. Fljótið var fult að
líkum, og marga daga varð ekki yfir
það komist, án þess menn rækju sig
á einhvern líkama þeirra manna, er
þar höfðu orðið grimd Frakka að bráð.
Lýðurinn þar í grendinni varð hams-
laus, og vafalaust hefði hann ráðió á
útlendinga þá, er þar höfðust við,
hefði ekki bomið amarískir og enskir
fallbyssubátar þeim til verndar..
Ekki sýndu Frakkar minni hrotta-
skap í Shanghai tveim árum slðar.
|>eir vildu færa borgarhlut sinn út og
í því skyni langaði þá til að ná í
stóran kirkjugarð, sem heyrði til borg-
arlýðnum í Ningpo. Samningar um
þetta mál tókust ekki, svo konsúll
Frakka gerði sér þá hægt um hönd
og lét rífa múrana utan um kirkju-
garðinu. Lýðurinn snerist til varnar.
Konsúllinn lét þá setja sjóliðsmenn á
land; þeir Bkutu á múginn og drápu
tvo tugi manna.
jpjóðvérjar hafa og eigi alls -fyrir
löngu farið svívirðilega að ráði sínu í
Kiautsjau. Kínverjar höfðu ráðið á
þrjá jpjóðverja, sem farið höfðu spotta-
korn upp í landið. jpeir (þjóðverjar)
komust lífs af. En til hefnda fyrir
þetta tiltæki sendi þýzki höfuðsmað-
urinn í Kiautsjau hersveitir þangað,
sem árásin hafði verið gerð, og þær
brendu tvö þorp þar. Út af þessum
hrottalegu aðförum, sem beitt var jafnt
við saklausa menn sem seka, varð
lýðurinn tryltur, og enginn vafi er á
því, að þær hafi vabið hnefamanna-
óeirðirnar, enda eru þær runnar frá
Shangtun, þar sem þýzka nýlendan
er.
Mannalát-
í síðastl. júnímánuði önduðust að
Böðmóðstöðum í Laugardal sómahjón-
in Bjarni Snorrason og Sig-
ríður Eiríksdóttir, er þar höfðu
búið allan búskap sinn, milli 30 og 40
ár. J>au hjón voru bæði alþekt að
dánumensku, trúrækni, stillingu og
góðsemi, og þótt þau jafnan væru frem-
ur efnalítil, voru þau ætíð fremur veit-
andi, framiirskarandi gestrisin og
góðviljuð og hjálpsöm við þurfandi,
og voru því virt og elskuð af öllum,
sem kyntust þeim.
í Melbæ við Reykjavík andaðist
síðastl. sumar eftir langar og þungar
þjáningar heiðurskonan Guðrún O-
feigsdóttir, Vigfússonar fráFjalli á
Skeiðum,— sama konan sem »f>jóðólfur«
ekki alls fyrir löngu taldi albata af
tómum Ameríkuhug!
Guðrún sál. giftist ung Sigurði Sig-
urðssyni frá Votumýri á Skeiðum,
dugnaðar- og sómamanni, sem nú er í
Ameríku hjá syni sínum. þau bjuggu
fyrst að Svínavatni í Mosfellssókn og
síðan að Út-Ey í Miðdalssókn, alls
um 40 ár. jpau áttu mörg bötn, sem
öll dóu ung, nema 4, sem enn lifa, þar
af 2 synir og dóttir í Ameríku, og son-
ur hér hoima. Guðrún sál. var at-
gerviskona bæði til sálar og líkama,
en misti heilsuna á ungum aldri, og
bar þann kross með þreki og stillingu.
Hún var siðvönd og trúrækin, reglu-
sötn og stjórnsöm; en þó glaðvær,
framúrskarandi góðviljuð og gestrisin
og stóð yfir höfuð í stöðu sinni, sem
oft var vegna vanheilsu hennar mjög
erfið, með miklum sóma. St.
Úr Skagafirði er ísafold skrifað 30.
f. m.:
»Tveir af merkustu bændum hér í
sýslu eru dánir nái. miðjum þessum
mánuði (okt.) — Gunnar Ólafs-
s o n í Ási í Hegranesi, bróðir Bjarn-
ar augnalæknis; og Guðmundur
Pétursson í Hofdölum. Er að
þeim báðum mikill mannskaði. Sér í
lag sakna menn Gunnars sárt«.
* _ _ _
Heilsufar
vísinda-stórmeistarans.
Lækningatilraunin við hinn geð-
sjúka vísindastórmeistara, sú er getið
var um daginn, — sjúkan af geðofsa,
— hefir tekist eftir öllum vonum. Hon-
um er miklu rórra síðan. Hann er
hættur að rása um bæinn með í-
myndaðar stafvillu-uppgötvanir, á-
sækjandi með þær nótt og dag unga
og gamla, karla og konur, útlenda
menn og innlenda. Andlitið er orðið
aftur eins og tungl í fyllingu, og upp-
ljómað af sæluríku sigurbrosi.
Hann hafði líka unnið glæsilegan
sigur •— glæsilegri en dæmi er til í
vísindasögu þessa lands. Ekki ein-
ungis í sjálfu leikhúsinu um daginn,
heldur utan þess; áhrifin langt um
víðtækari — þar sem t. d. nál. 20
lærðir menn hér í bæ þeirra á meðal,
er við ritstörf fást eða kenslu, og það
rnargir hinna helztu í þeim flokki, sem
höfnuðu boði stórmeistarans á fund-
inn og sátu heima, gerðu það af
ógn, skelfingu og kvíða við að eiga að
standa augliti til auglitis við hinn ó-
skaplega vísindajötun, en alls ekki af
því, að þeir hefðu megna skömm á
öllu hátterni mikilmennisins hór að
lútandi (auglýsingunni o. s. frv.).
f eir léku og snildarlega í móti, áheyr-
endurnir í leikhúsinu, þessir sem hann
hafði annars útvalið til að hlusta á
eintal sálar sinnar. f>eir létust sam-
Binna hj&rtanlega sérhverju atriði í
staffræði hans m. m., bæði þeir, sem
allgott vit höfðu á því, sem hann var
að fara með, þeir er lítið vit höfðu á
því, og loks þeir sem alls ekkert vit
höfðu á því — þeim varð það auðvitað
tiltölulega óörðugast.
|>eír lótust samsinna því, að kver-
inu, sem stórmeistarinn gerði að um-
talsefni, hefði verið ætlað að geyma
öll þau orð, er íslenzk tunga á til,
jafnt þá miklu mergð íslenzkra orða,
sem varla verður nobkuru læsu barni
á að skrifa öðru vísi en rétt, og hitt,
sem allcítt er, að mikið vel læsir
menn og skrifandi villist á; en úr því
kverið gerði það ekki, á 4 örkum og