Ísafold - 01.12.1900, Blaðsíða 1

ISAFOLD
Uppsögn (skrifleg) bundin viít
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Auaturstrœti 8.
Reykjavík langardaginn 1. des. 1900.
74. blað.
Biðjið ætíd um
OTTO M0NSTEDS
DANSKA SMJ0RLIK1, sem er alveg eias notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l‘/» doll.; borgist fyrir miðjan
jnli (erlendis fyrir fram).
XXYII. árg.
I 0. 0. F. 8212781/.,.
Forngripasafnið opið mvd. og ld. 11 —12
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., ravd. og Id. til útlána.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og fiístud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
ffy Nýir kaupendur
að ísafold,
28. árg., 1901,
fá blaðið ókeypis til þ. á. loka frá því er
þeir gefa sig fram og auk þeea í kaup-
bæti
Vendettu alla,
bæði heftin — annað út komið, hitt
kemur í vetur —, um 40 arkir alls,
um 600—700 bls-
Vendetta er heimsfræg skáldsaga,
er seldust af 200,000 eintök í Vestur-
heimi á örstuttum tíma.
Að öðru leyti fá sögu þessa allir
skuldlausir og skilvísir kaupendur
blaðsins, gamlir og nýir, þ. e. þeir
sem nú eru kaupendur (1900) og verða
það næsta ár (1901)
Sjálft er blaðið, Isafold, hér ubq bil
belmingi ódýrara, árgangurinn, en
önnur innlend blöð yfirleitt, eftir efn-
ismergð.
fZS’ Forsjállegast er. að gefa sig fram
sem fyrst með pöntun á blaðinu, áður
en upplagið þrýtur af sögunni. —
hetta eru hin mestu vildarkjör, sem
nokkurt blað hefir nokkurn
t í m a boðið.
ÍSLENZK
Stafsetningarorðbók
nýprentuð, eftir Björn Jónsson, fæst í
hókverzlur, Isafoldarprentsm., fyrir 80 a.
innh. Það er mjög þörf og gagnleg hók,
er þeir PálmiPálsson ogGeirT. Zoega
latínuskólakennarar (o. fl.) hafa unnið að
með aðalhöf., og hafa varað almenning við,
að leggja nokkurn trúnað á það, sein stóð
i ónefndu málgagni um hana 2. f. mán.,
frá rektor B. M. 0., en það var röklaus,
hranaleg fordæming, er virðist upp kveðin
í hefndar skyni meðal annars fyrir það,
hve illa hefir verið tekið hinu alræmda
stafsetningar-afskræmi hans (rektors), og
er hann ekki farinn enn, eftir 4 vikur, að
bera við að rökstyðja á prenti áminsta
hrottalega fordæming, nema að þvi er 1—2
orð snertir (í Þjóð. i gær) — tvö orð af
mjög mörgum þúsundum, og það með mark-
leysu einni og hártogun.
SUNNANFARI VIII io,
15. nóv.; Mikilhæfir kennimenn (síra
Magnús Andrésson og síra Magnús
Helgason, með m y n d af þeim).
Hættu að vígja (kvæði, G. M.), Sög-
ur af Bólu-Hjálmari. Presturinn (saga
eftir Conan Dogle). Ferðarolla Magn-
Stephensen. Hlöðver Abruzzahertogi
(með mynd) og norðurför hans.
Snotrasta húsið í Reykjavík (Asg. Sig-
urðssonar, með mynd af því).
SUNNANFARI VIII, xi,
i.des.: Tveir jubilprestar (síra Davíð
Guðmundsson og síra Hjörleifur Ein-
arsson, með mynd af þeim). Prest-
urinn (frh.). Ferðarolla Magn. Step-
hensen. Patriksfjörður (með mynd).
Sunnanfari kostar 2^/2 kr. árg., 12
arkir.
xfx XTX, x|X. ,xfX, xfX, xfx. .xfx.. xfx,, xfx xfX., xfx. xfx. xfx,
Island-
Ræða eftir Georg Brandes.
[Ræðu þessa hélt dr. G. B. í veizlu,
sem Stúdentafélagið (Studenterforen-
ingen) hélt þeim, er tekið böfðu þátt
í stúdentaleiðangrinum til íslands 1
sumar. |>angað vóru boðnir allir is-
lenzkir vísindamenn og stúdentar. —
Skáldið Mylius-Eriksen gerði þar grein
fyrir óánægjuefni íslendinga við Dani,
og kvað stúdentaleiðangurinn sprott-
inn af löngun danskra námsmanna til
þess að bæta úr því, er Danir heíðu
gert á hluta íslendinga. Meðal ann-
ars, er fram fór í veizlunni, var ís-
lenzkur tvísöngur, en dr. Angul Ham-
merich, er ritað hefir fróðlega bók um
söng hér á landi, skýrði frá tvísöngn-
um á undan Ræðu dr. G. B. var
tekið með hinum mesta fögnuði].
Á síðari árum hefir oss oft verið
núið því um nasir, að það hafi verið
fyrir tilviljun eina eða gleymsku, að
vér héldum íslandi 1814, og auk þess
því, að íslenzka sé forn-norska, ekki
forn-danska.
I dönskum bókmentum frá miðri
öldinni var gripið til örþrifaráða til
þess að sanna, að tunga vor og bók-
mentir ættu beint kyn sitt að rekja til
íslenzsrar tungu og Islenzkra bók-
menta. Norðmenn hafa sannað, að
því er ekki svo farið, hafa orðið fjöl-
orðir um það og rétt Islendingum
hendurnar sem hinir sönnu bræður
þeirra.
En Islendingar ættu ekki að mis-
virða þetta við Dani. Er unt að sýna
yður meiri sóma en þann, að gera
þessar tilraunir til þess að verða enn
nákomnari frændur yðar? f>ær sanna
ekki annað en þetta, hve mikill höfð-
ingjabragur oss finst að því, að mega
telja oss yður svo nákomna. Eins og
allir íslendingar eiga kyn sitt að rekja
til forn-norskra konunga — sem get-
ur vel verið, af því að sumir þeirra,
eins og t. d. Haraldur hárfagri, voru
nokkuð lausir á kostunum — eins vill
dönsk menning eiga kyn sitt að rekja
til Islands. f>að gerir minst til, þó að
villur séu í ættartölunni; hitt er aðal-
atriðið, að oss þykir metnaður að
skyldleikanum!
Jafnvel atkvæðamenn þykjast stund-
um af skyldleika, sem ekki er annað
en hugarburður. . Michelangelo þóttist
alls ekki af hæfileikum sínum; enhanu
þóttist af því að vera í ættvið markí.
inn af Canossa, sem enginn fótur var
fyrir. í skjaldariperki sitt setti hann
hund með bein — fallegra skjaldar-
merki hefði hann átt ekilið — af því
að á miðöldunum héldu menn að Can-
oasa væri sama sem Canis oesa (bein
hundsins).
En sannarlega er það enginnhugar-
burður, að dönsk menning eigi ætt
sína að rekja til forn-íslenzkrar menn-
ingar. Systkinabörn eru ekki hvort
öðru óskyld. Ekki eiga þeir, sem
uú eru uppi, sök á því, að mestan
hlutann af þeim 500 árum, sem Island
hefir heyrt Danmörku til, hefir að
eins verið á það litið frá því sjónar-
miði, hvað upp úr því mætti hafa.
Verzlun íslands var kúguð með ein-
0
okun. Enn í dag kemur það því miður
oft fyrir, að stjórnin svarar ekki einu
sinni sanngjörnustu kröfum og óskum
íslendinga. En vér getum ekki að
því gert og vér viljum fá því breytt.
Á tímum ágengninnar var þessu gamla,
metnaðarríka landi tenginn flattur
þorskur að skjaldarmerki. Á vorum
dögum hefir því merki verið breytt í
tígulegan fálka.
Vér vitum það nú, að menning ís-
lands er aðalsbréf vort með þjóðum
Norðurálfunnar; sæmdar vorrar vegna
getum vér alls ekki án íslands verið.
Ágreining þann, sem enn er milli ís-
lands og Danmerkur, hljóta íslenzkir
og dauskir menn í sameining að geta
jafnað með sér.
íslendingar eru eins og Færeyingar
af óblöndnu úrvalskyni. Öllum mönn-
um af úrvalskyni er hlýtt til þeirra.
f>jóðin er ekki öllu mannfleiri en fólk-
ið er í Aðalgötu og Borgaragötu. Berið
þið hana samau við það fólk!
Lítið á vesalings Danmörk á ver-
aldaruppdrættinum! f>að er öllu til
skila haldið að menn komi auga á
hana. Alt af hefir hún verið að missa
meira og meira. Loksins er hún orð-
in svo vön því, að hún reynir sjálf
að selja það, sem enginn tekur frá
henni. Óflugu ríkin köllum vér rán-
fugla. Betur að vér hefðum sjálfir
meira til að bera af 'ránfuglaeðlinu!
f>að er undur hætt við, að ríki, sem
aldrei stækkar, fari minkandi, þang-
að til ekkert er orðið eftir af því. —
Danska ljónið er naumast til annars
en hafa það á sýningu. Blóðið er ó-
stýrilátara í íslenzka fálkanum. Og
stundum þurfum vér á óstýrilætinu að
halda, það er að segja, áræði og
atorku, þurfum meira á þvf að halda
en blessuðum fróðleiknum.
Oft láta menn þó hugfallast á Is-
landi. Sumir af beztu mönnum Is-
lands, svo sem ágætasta skáld þjóðar-
innar Matthias Jochumsson, hafa kom-
ist að orði í bréfum til mín á þessa
leið: Hvaða gagn er að þessu öllu!
Við erum of smáir, of fáir! Stundum
hefir vílsemin áhrif á mentalífið.
Sumir þeirra, sem mest kveður að,
eius og Hannes Hafstein, leggjast of
snemmaútaf á koddann, af því að á-
róðurmn vantar.
Mesta mein íslendinga er að lík-
iudum því miður það, að heyra til
jafn-smáu og jafn-framkvæmdarlitlu
ríki. En ef þið viljið kenna mönnum
á Islandi að hafa mætur á Danmörku,
þá viljum við taka það að okkur að
ke^-na Dönum að þykja mikils vert
um ísland. Og þá fáið þið ritsíma-
sambandið við Norðurálfu og Vestur-
heim. Og þá verður ekki lengur hálf*
gert myrkur í smábæjunum ykkar í
skammdeginu; við breytum fossunum
ykkar tignarlegu í rafmagnsljós og
hreyfingarafl. Auk þess hefir ísland
alls ekki verið rannsakað að fullu enn.
Ef þetta land heyrði Englendingum
til, hver veit þá, hvað marga dýra
málma væri búið að finna þar! Vér
verðum að starfa í enskum anda á ó
komnum tímum. Og þá verða líka
gróðursettir skógar á íslandi.
Og þá liggur Njála akrautbúin á
borðinu hjá hverjum dönskum manni.
Hvaða bók Norðurlanda skyldi eiga
það skilið að verða myndum prýdd
eins og hún! Ágætustu listamenn
vorir ættu að keppa um að fá að búa
til myndir í þá bók. |>á verður mönn-
um líka jafn-ljúft að lesa ný-íslenzkar
bókmenti j eins og danskar bókmentir
og norskar nú.
Hvað gerir það þá til, þó að þið
séuð fáir! Auðvitað erað þið ekki
sérlega mannmargir. það eru fleiri
sauðir en menn á íslandi. En þeir
eru líka fleiri í Danmörku, þó að það
sé með öðru móti, og samt höldum
við okkur uppi.
Landið ykkar á alt það, sem tempr-
aða landið oskar með sínum stilling-
armönnum vantar: Snjóinn, sem
býður öllu byrginn og bráðnar aldrei,
hverina, sem aldrei kólna, eldfjöll,
sem enn eru ekki útkulnuð.
Lifi mótþróinn, sem aldrei bráðnar!
Lifi ástríðan, sem aldrei kólnar!
Lifi eldfjallið, sem enn getur gosið !
Lifi ísland!
Saltflsksalan,
ritsímiun — bankinn.
Allsnörp samkepni var í saltfisks-
verzluninni hér á landi síðastliðið
sumar, svo sem kunnugt er, að minsta
kosti sumstaðar.
Kaupmaður einn hér íbænum hafði
umboð til að kaupa fisk fyrir Spán-
verja. Hann sendi mann með »Hól-
um« fjórar ferðir norður á Akureyri
og keypti fisk á þeirn stöðum, er þeir
komu við á, alstaðar fyrir peninga.
Auk þess gerði hann mann vestur
á ísafjörð til þess að dvelja þar um
nokkurn tíma og kaupa þar flsk. Sú
verzluu þar varð stórkostlega lærdóms-
rík fyrir oss.