Ísafold - 12.12.1900, Qupperneq 2

302
Karlmannsfataefni, einlitt, mjúkt og
þykt, hefði mátt selja, ef til hefði ver-
ið; það litla, sem kom á »bazarinn«
af því tægi, neldist fljótt.
Nokkuð hefir selat af hvítum vað-
málum og öðrum vefnaði, avo sem glit-
ábreiðum (áklæðum), salúnsábreiðum
og svuntudúk, sem þó hefir þótt held-
ur dýr; vel vandaðar hannyrðir seljast
uokkuð. Smíðisgripir úr tré og horni
hafa fáir verið til, nema spænir og
tóbaksbaukar, sem hafa selst vel.
hafi þeir verið vel gjörðir. Dálítið af
gömlum stokkum og öskum hefirkom-
ið á »bazarinn«, einnig nokkuð af nýj-
um útskornum munum, og alt selst,
nema fáeinir munir, sem voru of dýrir.
Oft hefir það staðið fyrir sölu á vað-
málum og dúkum, að eigandinn hefir
áskilið að selja ætti alt stykkið í einu.
Verð á hvítum vaðmálum hefir ver.
ið 1 kr. 10 a. til 1 kr. 50 a. alin;
karlmannsfataefni 1 kr. 60 a. til 2 kr.
50 a. alin; sokkar frá 1 kr. til 2 kr.
50 a.; fingravetlingar frá 1 kr. 25 til 2
kr. 75 a., belgvetlingar frá 75 a. til
2 kr. 50 a., einfaldar hyrnur 3 til 5
kr., tvöfaldar hyrnur 5 til 8 kr. Ná-
lægt 1000 munir hafa selst á »bazarn-
um«.
Nú er í ráði að leigja betra hús-
næði á fjölförnum stað, og gjörir fó-
lagið sér von um, að salan heldur auk-
ist og mun gera »itt til að efla hana.
Ákveðið er, að halda útsölunni opinni
alt árið.
Nýir ísJenzkir íiskar.
Á síðasta mannsaldri hafa eigi all-
fáar fisktegundir fundist við landið,
sem bæði alþýðu manna og einkum
vísindamönnum voru áður ókunnar.
Flestir eða allir þessir fiskar hafa
ekkert verklegt eða nytsemdargildi,
heldur að eins vísindalegt.
Eg ætla að nefna nokkura þeirra,
einkum þá, sem fundist hafa hér við
eyjarnar, með því mér eru þeir helzt
kunnir.
Af ætum og nytsömum fiskum má
nefna makríliun, sem fekst í síldar-
net við Keflavík í júní 1898; náskötuna,
sem hér er algeng; og blálönguna, sem
enskt lóðarfiskiskip oft hefir veitt hér
við eyjarnar á 100—120 faðma djúpi.
Hún er á stærð við hina algengu
löngu, en dökkleit og bláleit um haus-
inn og á bakinu; hún er sögð algeng
við vesturströnd Noregs, og þar nefnd
»byrcklange«. f>essara 3 fiskitegunda
hefir herra skólakennari Bjarni Sæ
mundsson getið í dönsku vísindalegu
tímariti. |>á má geta tveggja smárra
silfurgljáandí fiska, sem taldir eru til
þeirrar ættar, sem náttúrufræðingar
nefna laxasíldir, heita þeir á vísinda-
máli Argyropelecus og Maurolicus;
hinn fyrnefndi er flatvaxinn um 3
þuml. langur, hinn síðarnefndi á stærð
við hornsíli, báðir mjög fagrir, er þeir
koma úr sjó. Hér hefir einnig rekið
mjög sjaldgæfan fisk af þeirri ætt fiska,
er nefndir eru armuggaðir, og heyrir
blágóman eða golþorskurinn þeirri ætt
til. f>essi fiskur er nú á dýrasafninu
1 Kaupmannahöfn. Enn hafa hér feng-
ist sársmáar löngu- og þorskategundir
bæði í fiskmögum og á lóð.
En merkastir allra þykja djúphafs-
fiskar þeir af háva ættinni, er hér hafa
nýlega fengist, þar sem engum áður
datt í hug að þeir ættu svo norðlægt
heimkynni.
Sumarið 1898 kom enskur lóðarfiski-
kapteinn hér á land með rúmlega 2
álna langan háfisk, sem hafði horn
upp úr baki framan við uggana eins
og hár, en var að flestu öðru ólíkur
há. Vísindanafn þsssa fisks er cen-
trophorus, og hefir frá ómunatíð ver-
ið veiddur á lóðir við veeturströnd
Portúgals; úr lifrinni fæst lampaMía;
fiskurinn er saltaður, hertur og etinn,
og roðið er sútað. Áður vissi enginn,
að þessi fiskur ætti norðar heima; að
eics einn hafði veiðst á lóð á 250
faðma dýpi vestur af írlandi 1895.
Náttúrugripasafn vort á nú þennan
fisk eða roðið úttroðið. í sumar í
ágúst komst hinn sami lóðafiskikap-
teinn einn dag af tilviljun út á 300
faðma dýpi, lagði þar lóð sína og fekk
á hana mesta fjölda af smáum háfiskum
af ýmsum tegundum, misti þó mikið,
því um 1000 önglar voru skeltir af
lóðinni; lifrin úr veiðinni fylti 5 stein-
olíuföt; flutti hann nokkra af fiskum
þessum hér á land, lá Díana hér þá,
og fekk alla fiskana handa dýrafræðis-
safninu í Khöfn, nema nokkurir voru
flegnir hér, roðin söltuð og send með
Ceres. Síðar hefi eg fengið vitneskju
um, að af fiskum þessum voru 3 teg-
undir af kyninu centrophorus (á einni
þeirra gekk höfuðið fram í spaðamynd-
aða trjónu). Og enn var ein tegund
mjög lítt kunn (3—4 ál. á lengd); sá
háfiskur hefir að sins náðst við Portú-
gal og í eitt skifti við austurströnd
Bandaríkjanna; hann er að sköpulagi
eigi ósvipaður beinhákarli. þetta þótti
mikill og góður vísindalegur fengur;
geta menn nú vænst, að allir hinir
sömu djúphafsfiskar og einkum djúp-
hávar, sem áður hafa veiðst við Portú-
gal og suður við Madeira, geti einnig
fengist norður við suðurströnd Islands.
— Loks skal eg geta um einn ein-
kennilegan háfisk, sem fengist hefir
við Japan, við Madeira, og veiðst í
síldarnet eitt skifti í Varangursfirði,
en er mjög sjaldséður. Hann er á
stærð við bá eða litlu lengri, aflangur
og mjór sem áll, með einum bakugga
og einum gotraufarugga, tennurnar
hafa langa hvassa odda og tálknopin
eru 6 í staðinn fyrir 5 á öðrum hávum.
Yrði einhver hér á landi svo heppinn,
að veiða þennan fisk, ætti að taka inn-
ýflin úr honum og salta hann vel eða
láta hann í spíritus, þvi bæði mundi
safn vort og safnið í Khöfn vilja greiða
góða borgun fyrir hann.
Vestmanneyjum 24. nóv. 1900.
Þorsteinn Jónsson.
Tombólu-féfletting
Hr. ritstjóri! Viljið þér lofa mér
að bera mig upp í blaði yðar undan
stökum ósið, sem hér er farinn að
tíðkast á tombólum — þessu sorglega,
en nú orðið mjög tíða nsyðarúrræði til
að ná saman almennum samskotum í
í guðsþakka skyni eða til nytsemdar-
fyrirtækja.
þrásinnis ber það við, að munirnir
finnast ekki, þegar númer þeirra hefir
varið dregið. Tombólugestirnir aiga
með öðrum orðum ekki það eitt á
hættu að draga »núll«, heldur og hitt,
að fá ekki þá muni, sem þeir ómót-
mælanlega hafa eignast, þegar þeir
hafa verið svo hepnir að draga núm-
er.
þetta er hrein og bein féfletting.
Vitanlega stofna þeir ekki til henn-
ar af ásettu ráði, sem fyrir tombólum
standa. En það leynir sér ekki, að
hér er um hirðuleysi að ræða.
Munanna er ekki gætt, eins og
vera ber. Annaðhvort er þeim týnt,
þegar svona fer, eða eftirlitið er
svo lélegt, að óráðvöndum mönnum
tekst að færa sér það í nyt.
Ekki getur hjá því farið, að unt sé
að gæta munanna. Ejöldi fólks er
jafnan við afhendinguna. Og hver
einstakur ætti að sjálfsögðu að hafa
ákveðinna muna að gæta og bera á-
byrgð á því, að þeir fari ekki forgörð-
um.
En beri svo við eigi að síður, að
tombólugestur fái ekki þann hlut, er
hann hefir drcgið, virðist sanngjarnt,
að hann fái að velja úr öllum ódregn-
um munum, sem á tombólunni eru;
það væri hæfilegt áfall til handa tom-
bóluliðinu fyrir hirðuleysi þess og ætti
að fást með því lagi trygging, sem um
munar, fyrir því, að forstöðumenn fyr-
irtækisins geri alt, sem í þeirra
valdi stendur, til þess að afstýra öðru
eins og því, sem hér er um að ræða.
Vel veit eg það, að til tombólanna
er jafnan stofnað í góðu skyni, og að
því er ástæða til að sýna þeim sér-
stakt umburðarlyndi. En frá engu
sjónarmiði getur samt verið rétt, að
láta það viðgangast óátalið, að þær
varði að gróðrarstíum hirðuleysis og
féflettingar. þær eru full-viðsjárverð-
ar samt.
Tombólugestur.
Aðfarir Breta í Suður-Afríku.
Niður í neðsta víti.
W. T. Stead, ritstjóri mánaðarrits-
ins Keview of Keviews í Lundúnum,
sem lesið er um heim allan, fer í nóv-
emberhefti ritsins eftirfarandi orðum
um aðfarir Breta í Suður-Afríku og
komu Krtigers forseta hingað í álfu:
»það leynir sér ekki, að herstjórnin
brezka í Afríku er orðin ráðþrota, og
í ráðþrotum sínum er hún farin að
beita brögðum, sem rifja upp óöldina í
þrjátíu ára stríðinu. Menn minnast
sagnanna um hermdarverkin á Pfalzi,
eða landauðnina, sem varð í Karna-
tik (á Indlandi) fyrir aðfarir Haiders
Alis, þegar þeir heyra sögurnar úr
Suðurálfunni um aðferð þá, er her-
sveitir vorar eru nú farnar að beita
þar, í því skyni að bæla undir sig fá-
eina Búa, sem þeim tekst þó ekki.
Brezkir hershöfðingjar fara um sveit-
irnar og eyðingin færist út frá þeim á
allar hliðar. f>eim er um megn að
að komast fram úr hinum óviðráðan-
legu herflokkum, sem eru að ónáða
fylkingarhliðar þeirra, þeir geta
ekki borið af þeim í herkænsku né
kvíað þá inni, og í gremju sinnihefna
þeir sín með því, að kveikja í hverju
bóndabýli, sem fyrir þeim verður.
Breitt belti af rjúkandi rústum sýnir,
hvar þeir hafa verið á ferðinni. Nú
skiljum vér, hvernig á því stóð, að
Tyrkinn (Attila) hældi sér af því, að
gras sprytti aldrei þar, sem hestur
hans hefði stigið. Kitchener lávarði
mundi þykja mikið til þess koma, að
geta hælt sér af því; því að þetta er
það, sem nú er verið að gera. Heilar
sveitir eru sviftar hverjum matarbita,
hverju kornhári. Konur og börn eru
rekin út í hagann, heimilislaus, varn-
arlaus, félaus, til þess að verða losta
Kaffanna að bráð, eða þá siðspilling-
unni í herbúðum vorum, sem er alveg
ein8 grimdarfull, þó að hún sé ekki
alveg eins ofsafengin. Af ásettu ráði
erum vér að stofna til hallæris í þessu
landflæmi, sem vér höfum ætt yfir, en
getum ekki stjórnað. Alt fram á þenn-
an dag nær vald vort í Transvaal og
Óraníuríki nákvæmlega jafn-langt, eins
og byssur setuliðs vors geta flutt kúl-
urnar, og þegar þessar setuliðssveitir
eru færðar af einum stað á annan, þá
hverfa yfirráð vor, eins og froðurákin
hjaðnar í varsímanum eftir skip á
siglingu. Alt þetta djöfullega athæfi
heldur áfram, án þess því sé aftrað á
nokkurn hátt; hernaðarlög þjóðanna
eru fótum troðin með fyrirlitningu, og
eDgum verður það um þvert og endi-
langt England að mótmæla, hvorki í
nafni kristninnar né mannúðarinnar,
þessu atferli, sem gæti komið Abdúl ílla
(Tyrkjasoldán)tilaðroðna. þaðeru held-
ur framfarir í heiminum. Auðvitað halda
viðburðirnir áfram; en stefnan er nið-
ur í neðsta víti.
Eftir miklar tafir -hefir hr. Kruger
loksins komist út á hollenzkt herskip,
»Gelderland«, og; verður að líkindum
kominn til Marseille áður en þessar
línur verða prentaðar. Sögurnar um
það, að hann flytji með sér ógrvnni
gulls, hafa reynst jafn-óáreiðanlegar
eins og 99 af hverjum þeim hundrað
lygasögum, sem þeir menn, er valdir
eru að ófriðinum, hafa látlð alþýðu
manna á Bretlandi tælast af. Frökk-
um hefir verið töluvert órótt út af
því, að hluttekning sú með þessum
mönnum fyrir ofríki Breta, er vaknað
hefir í brjóstinu á hverjum siðuðum
manni utan brezku eyjanna, kynni að
koma í Ijós á þann hátt, að samkomu-
laginu milli þessara tveggja þjóða yrði
hætta búin. Gistihallaeigendur á
Miðjarðarhafsströnd, sem eru einmitt
nú að búa sig undir að taka á móti
enskum gestum, eru fremstir í flokki
þeírra, er krefjast þess, að alþýða
manna láti í ljós tilfinningar sínar
fyrir gamla forsetanum. Gtti Frakka
sýnir raunalega, hve orðstír sá er
að hnigna á síðari árum, sem af oss
hefir farið fyrir góðlyndi og fyrir það
að láta oss liggja í léttu rúmi, hvað
að er hafst á meginlandi Norðurálf-
unnar. Én vér lifum líka á þeimtím-
um, er hr. Chamberlain telur sér
heioiilt að hóta Frökkum að segja
sundur friðinum við þá, ef skrípamynd-
ir þeirra verði ekki kurteislegri, og
með því nú að Frakkar eru friðsamir
menn, þá er það ekki nema eðlilegt,
að þeir vilji heldur slaka til en vekja
hamsleysu-æði manna, er þeim finst
vera nærri því brjálaðir nú sem stendur.
En færi nú svo, að tilfinningar alþýð-
unnar létu ekki yfirvöldin og gistihalla-
eigendurna halda sér í skefjum, þá
geta afleiðingarnar orðið viðsárverðar.
í>egar þess er gætt, með hvílíkum
ofsalátum Englendingar hafa fagnað
Kossúth og Garibalda, að vér ekki töl-
um um það, hvernig Haynau mar-
skálki var tekið, þá er það engin smá-
ræðis-vanvirða, að sjá EDglendinga
ráða sér ekki fyrir fögnuði út af því,
að geta með vanþóknun sinni aftrað
því, að nokkuð kveði að viðtökum
þsim, er almenningur veiti Kriiger
forssta. Keynsla sjálfra vor ætti að
hafa kent oss það, að ekkert örvar
jafn öfluglega tiifinningar almennings
eins og það, að banna þeim að koma
fram á löglegan hátt«.
Aths. Haynau marskálknr, sá er nefnd-
nr er i greiu þessari, yar yfirhershöfðingi
hjá Austurríkiskeisara um miðja öldina og
bældi niður uppreisn Ungverja með mestu
harðneskju og grimd. Sami grimdarseggur
hafði hann reynst ítölum skömmu áður;
þar lét hann hýða kvenfólk á gatnamótum
(í Brescia), og v&r kallaður þar eftir það
»hýenan frá Brescia« Fyrir það var
honum misþyrmt i Lundúnum, er hann var
þar á ferð 1850. Viðiíka viðtökur fekk
hann síðar í Briissel. En á Frakklandi
rar honnm tekið með miklum virktum um
sama leyti, 1852; því réð Napóleon keisari.
Ritstj
Tvö gufuskip
hafa hér verið á ferð þassa dagana
frá útlöndum, »ísafold«, er kom með
kolafarm til Brydes-verzlunar, og »AIf«,
með saltfarm frá Englandi til þeirra
G. Zoega og Th. Thorsteinsson. þau
fóru bæði aftur hlaðin saltfiski, til
Spánar, en koma við á Englandi —
»ísafold« í fyrra kveld, hitt í nótt.