Ísafold - 05.01.1901, Blaðsíða 3

7
tölum, mœlsknflniði og andríki. Ann-
arB þræðir sá leikur söguna nákvæm-
lega — nema hvað «Kongstanken«
þykir vera fremur nútíma-hugsjón en
eðlileg Hákoni gamla. Aftúr er sfður
tiltökumál, þó formið sé enn frjálsara
og lausara á »Brandi« Ibsens og »Per
Gynt«, því að hvorttveggja er Lcbss-
drama. þeir sem vilja geta nú reynt
að semja hér söguleiki eftir hinum
bundna stíl; eg reyni það ekki.
Annað, sem er afleitt, ef dæma skal
um söguleik, er það, að ganga eins og
þú gerir nálega alveg fram hjá með-
ferð höfundarina á sögunni, hinum
»gefnu« persónum og tíma þeirra. f>að
er eins og að lýsa byggingu og geta
að engu efniviðar, grundvallar og
grindar.
Loksins kemur velvild þfn til
mín fram fyrir alvöru, þar sem þú
hálfvegis biður fólkið að kaupa og
lesa leikinn samt. Nú, kannske fólk-
ið aumkist yfir okkur, kannske eins
gangi með »Jón Arason« og »Skugga-
Svein«, sem enn er f afhaldi hjá al-
menningi eftir 40 ára þjark, en sem
þú kallar ónýtan! Eg játa fúslega að
eg sé lítill listamaður í sjónleikasmíði,
en þær fáu hetjur, sem mér hefir auðn-
ast að Ieiða frain á leiksviðið, verða
þó ekki vegnar með orðum einum.
Að öðru leyti erum vér ekki enn þá
því vaxnir að veita viðtökur heilum
listaverkum, og verðum ekki enn
lengi; megum því vel við una, ef
brúklegt er í boði. Að reyna til, þó
í veikleika sé, að sýna lifandi stór-
menni og dýrlinga liðinna alda, er
eitt af hinnm dýrustu skilyrðum og
meðulum til að endurreisa vort hálf-
dauða þjóðlíf. f>au einu vilkjörin bjóð-
ast nú og rithöfundum á landi voru,
að því síður má búast við hinu bezta
frá þeirra hendi, sem það má furðu
gegna, að nokkuð nýtilegt skuli frá
þeim birtast á prenti.
Matth. Jochumsson.
Mínum mikilsvirta vini og þjóðar-
innar ágæta skáldi hefir mislíkað rit-
dómur ísafoldar um »Jón Arasom.
Slíkt verður oft á sæ. f>að er alls
ekki ný bóla, að höf. séu ekki ritdóm-
unum samþykkir með öllu um bækur
sínar. Hitt er sjaldgæfara nú á dög-
um, að þeir séu að rekast í því, sem
á bækur þeirra er minst, nema ef
beinh'nis þarf að leiðrótta eitthvert
ranghermi eða lagfæra einhvern mis-
skilning. Að öðrum kosti er svo hætt
við að slíkar »kvittanir« verði lélegri
og einfaldlegri en það, sem fyrir er
kvittað. Og víst er um það, að síra
M. J. hefir ekkert leiðrétt né lagfært
í framanprentaðri grein.
Samt er ekki nema sjálfsögð kurt-
eisi að athuga með fáeinum orðum
aðalatriði þess, er hann segir.
f>ar með get eg ekki talið strikið,
sem burt hefir fallið. Mér finst það
hvorki gera til né frá.
Öðru máli er að gegna um ummæli
dr. G. Brandes. Okkur kemur saman
um að virða það jafnan mikils, sem
hann segir um skáldrit, þó að mér að
hinu leytinu virðist, að vér íslending-
ar verðum að reyna að gera oss ein-
hverja sjálfstæða grein fyiár vorum
eigin skáldritum, hvað sem öllum út-
lenflingum líður. Hitt er mér ekki
ljóst, hvers vegna síra M. J. vill fyrir
hvern mun láta mig vísa til ummæla
dr. G. B. um »Jón Arason«, þeirra er
áður er getið í Sunnanfara.
»Orðfærið kjarnmikið og lyndisein-
kennin nákvæm, en svo miklar mála-
lengingar í samræðunum, að auðséð
er, að höf. hefir ekki tamið sér að
rita það, er leika á«.
þetta eru þau orð dr. G. B., er síra
M. J. vill láta ísafold vitna til. ísa-
fold kvað upp alveg sama dóminn.
Og svo athugi menn orðin, sem síra
M. J. tilfærir hér að framan úr bréf-
inu frá dr. G. B. Verður ebki þar
æði-svipað uppi á teningnum eins og
hjá ísafold? Er unt að gefa með jafn-
kurteisum orðum Ijósara en þar er gert
í skyn að ritið hafi mistekist sem
sjónleikur?
f>á eru »dramatisku reglurnar«, sem
síra M. J. hefir farið eftir. Hann
kveðst ekki hafa viljað fara eftir þeim
reí^lum, sem öll sjónleikaskáld verald-
arinnar leitast nú við að fara eftir,
heldur hafi hann ætlað sér að sníða
rit sitt eftir því, sem tíðkaðist fýrir
300 árum.
Enginn maður hefir nú ymprað á því
einu orði, að síra M. J. hafi reynt að
gera leik sinn neitt líkt úr garði og nú
tíðkast.
Væri farið að leggja nútíðarmæli-
kvarðann á »Jón Arason«, þá sæi hver
heilvita maður skyndilega, að ekki yrði
heil brú í honum neinstaðar. Annað
mál er það, hvort ekki má ætlast til
þess með sanngirni, að skáld vor lagi
heldur búninginn, sem þeir klæða
hugsanir sína í, eftir því, sem nú tíðk-
ast með öllum bókmentaþjóðum, en
eftir því sem tíðkaðist fyrir 300 árum,
— hvort það með öðrum orðum er
alveg boðlegt að ganga af ásettu ráði
fram hjá öllum þeim breytingum, sem
orðið hafa á forminu síðan. Hvers
vegna þá ekki reyna að rita sjónleika
eins og Æskylos?
|>ó er hitt lakara, hve lítið síra M.
J. virðist hafa af Shakspeare lært, úr
því hann er ráðinn í því að fara eftir
listreglum hans. Ef ætti að fara að
gera grein fyrir því, hvernig hann
brýtur þær reglur í »Jóni Arasyni«, þá
mundi það verða lengri lestur og ó-
skemtilegri en svo, að vór getum feng-
ið af oss að leggja það á vort ágæta
þjóðskáld, að sitja undir honum. —
Og um »Kongsemnerne« er það aðsegja
í þessu sambandi, að hvorki er sá
leikur ritaður í shakspearskum stíl,
né heldur á búningurinn á honum
neitc skylt við »Jón Arason«.
Ekki skal eg bera á móti því, að
vel hefði á þvífarið, að í ritdómi Isa-
foldar hefði verið gerð frekari grein
fyrir meðferð höf. á sögunni, söguleg-
um persónum leiksins og tímanum, er
þær voru uppi. í tveimur ísafoldar-
dálkum verður að sjálfsögðu ekki a 11
sagt, sem segja má um heila bók.
En eg skal hreinBkilnislega við það
kannast, að þetta er auka-atriði í mín-
um augum. Eg les akki sjónleika nú
tíðarskálda í því skyni að læra þar
mannkynssögu, heldur framar öllu
öðru til að virða fyrir mér það ljós,
er skáldið varpar yfir manneðlið í þess
ýmsu myndum. Og það getur skáld-
ið, þó að sögulegar persónur verði hjá
honum að alt öðrum mönnum en þær
hafa í raun og veru verið.
Og til þess að gera ekki of miklar
málalengingar út af þessu efni, skaleg
slá botninn í með því að mótmæla
þeim ummælum síra M. J., að vórsé-
um því ekki vaxnir að veita viðtöku
listaverkum og verðum ekkí lengi.
Jafn-lúalega afsökun hefði eg ekki bú-
ist við að sjá frá því skáldi þjóðar-
innar, sem margir telja ágætast. Eg
minnist þess með þakklæti, að hann
hefir allra manna bezt brýnt það fyr-
ir mér, að æfinlega og undantekning-
arlaust eigi maður að leggja stund á
hreina list, þótt ekki sé nema um eitt
lítið vísuerindi að ræða. Sama kem-
ur þrásinnis fram í þeim dómum, er
hann hefir ritað um bækur. »Skáld-
skapargyðjan er ein harla fín frú«,
segir hann á einum stað (eg hefi ekki
orðin fyrir mér, en man þau að minsta
kosti hér um bil orðrétt), »og þeir, sem
vilja koma sér í mjúkinn hjá henni,
verða að þvo sér um hendurnar«.
Og nú er síra M. J. farinn að af-
saka sig með því, að þjóð vor sé ekki
því vaxin að veita listaverkum við-
töku — þjóðin, sem ann beztu ljóð-
unum hans eins og lífinu í brjóstinu
á sér!
•Verður það er varir, og svo það er
eigi varir«. E. H.
Bæjarstjórn Reykiavíkur.
Sarnþykt var á fundinum í fyrra
dag, að fara fram á við landshöfðingja
að tekið væri í fjáraukalagafrv. þ. á.
2500 kr. viðbót til Faxaflóa gufubáts-
íds, með því að búast mætti við að
þær ferðir legðist niður eila.
Fyrir leikvallar-lóðarblettinn frá
Stefáni Egilssyni, 4570 ferh.álnir, skyldi
greiða 370 kr.
Samþykt að bjóða í \ Skildinganes
eignina 6500kr. Enn fremur að verja af
þ. á. vegafé.sem er 4000kr.alls, 1700 kr.
til umbóta á Laugavegi, 1000 kr. til of-
aníburðar og umbóta á öðrum stræt-
um bæjarins, auk 500 kr. til viðgerðar
á Bókhlöðustíg og upphleðslu á lækn-
um (afg.), 400 til ofaníburðar á Hafn-
arstræti, 250 til viðgerðar á Framnes-
veg og 150 til að lengja Hverfisgötu.
Samþ. að láta lifa á Laugaljóskeri
á nóttum. Uppgjöf eða iækkun á
aukaútsvörum og skólagjaldi, smá-
brunabótavirðingar.
Mannalát.
Hér lézt í fyrra dag eftir stutta legu
söngkennari við lærða skólann, eand.
theol. Steingrímur Hannesson Johnsen,
nær hálfsextugur að aldri, f. 10. desbr.
1846. Foreldrar hans voru Hannes
Johnsen, kaupmaður hór í bænum, og
kona hans Sigríður (f. Hansen). Hann-
es var sonur Steingríms biskups Jóns-
sonar og frú Valgerðar Jónsdóttur, er
áður hafði áttan Hannes biskup Finns-
son og við honum þá bræður Jón bæj-
arfógeta (í Danmörku), föður Hilmars
heit. Finsen landshöfðingja, Ólaf yfir-
dómara, föður Vilhjálms heit. Finsen
hæstaréttardómara og þeirra bræðra,
o. s. frv. — Steingrímur heit. John-
sen útskrifaðist frá lærða skólanum
18fifi, tók embættispróf í guðfræði við
Khafnarháskóla 1873 og varð söng-
kennari hér við latínuskólann 1877, að
Pétri GuðjohnBen látnum. Samhliða
söngkennaraembættinu gegndi hann
skrifstofustörfum framan af, en rak
síðan verzlun; var og mörg árin síð-
ari skrifstofustjóri alþingis. Lifði ó-
kvæntur og barnlaus. Var söngmað-
ur með hinum beztu hér og vel að sér
f þeirri ment, ljúfmenni og gleðimað-
ur, fríður sýnum og gervilegur.
Hinn 1. nóv. þ. á. andaðist Isleikur
Guðmundsson, bóndi á Sauðhúsvelli
undir Eyjafjöllum, 55 ára að aldri,
nýtur bóndi og sæmdarmaður.
AldamótahátíO
Eyrbekkinga. Tíðindaritari blaðs vors
á Eyrarbakka ritar oss á nýársdag:
Kl. ö í gærkveldi hélt sóknarprestur
okkar hátíðlegan kveldsöng að viðhöfð-
um hinum nýja hátíðasöng. Einnig var
þá suuginn nýr sálmur, er ort hefir
Brynjólfur Jónsson fornfræðingur:
Heilagur, heilagur,
heilagur
er Drottinn dýrðargeima
og heima.
Vór búum hans í höllu,
á hann alt bendir lýð,
en einna mest af öllu
þó aldamóta tíð.
Quðs augnablik er öldin,
hann öll á tímans völdin;
hans dýrðin dásöm er.
Drottinn! lof sé þór.
fc
Aldaima eilífur
alvaldur,
sem öllu skamtar æfi
við lnefi!
Þú oss það ákvarðaðir
ný aldamót að sjá.
Old þessa þökkum glaðir
og þúsund gæðin há,
og trygð svo treystum þinni
að tökum glaðir hinni;
sem fyr þú lið oss lór,
lof sé, Drottiun þér.
Um kl. 11 skreyttu allmargir hús-
glugga sína með kertaljósum og ýmis-
lega litu pappírsskrauti.
Nær miðnætti blós lúðrafólagið lagið
Eldgamla ísafold, og þá er kl. var 12 á
miðnætti, var hringt kirkjuklukkunum
dálitla stund, og skotið 3 fallbyssuskot-
um og 6 smáskotum. Því næst var
sungið og blásið á lúðrána þetta alda-
mótakvæði eftir Br. Jónsson:
Stundin mikla stendur yfir
stutt, en merk og tignarhá;
aðra slíka enginn lifir
er nú þessa fær ið sjá.
Eins og hverfur augnablikið,
er hún raunar fram hjá skjót.
,:, Eu hún þýðir þó svo mikið:
,:, þessa ,:, stund eru aldamót ,:,
Oldin, sem oss alið hefir
eilífðar í djúp nú hvarf,
hana mununa; húu oss gefur
helgra menja dýran arf.
Framfara hún sáði sæði,
sendi not frá margri hlið.
,:, Þökkum fyrir þegin gæði
,:, þökkum ,:, Drottins hjálp og lið ,:.
Straumur alda stanzar eigi:
strax er byrjuð öld á ný.
Hver af oss þó henni deyi
hana blessum fyrir því.
Framfaranna blóm hún beri,
bæti’ og auki notin góð,
,:, farsæla með guðs hjálp geri,
,:, góða ,:, og nýta vora þjóð ,:,
Eftir kl. 1 var farið smátt og smátt
að slökkva hin mörgu ljós, og þótti
hinum mörgu af þorpsbúum, er á horfðu,
þetta vera fögur og.hátíðleg miðnætur-
stund.
Tmislegt utan út heimi.
Veitt hafði þingið brezka (í Lund-
únum) alls 1300 milj. krónur til hern-
aðar í Suður-Afríku fyrir þinglok í
sumar. En nú ætlaði stjórnin að
biðja um 1800 milj. kr. í viðbót, er
þing kæmi saman aftur í þ. mán.
þetta er til að ganga milli bols og
höfuðs á fúliðaðri bændaþjóð, sem
hafði á ab skipa mest 40,000 vígra
manna; en Bretar ekki komist af
með minna í móti en nær 250,000.
Ekki er frægðln smá!
Rúm 46 þús. telur hermálaráðherra
Breta (í nóvbr.) manntjón þeirra
Búaófriðinum þá orðið. Fallið höfðu
557 fyrirliðar en 10,353 undirforingjar
og óbreyttir liðsmenn. En 1422 fyr-
irliðar og 33,077 undirforingjar og ó-
breyttir liðsmenn heimkomnir aftur ó-
vígir og bæklaðir. Við tölu þessa
bætist sem sjúkir hermenn og sárir
sem enn eru syðra, ókomnir heim.
Fróðlegt er að veita því eftirtekt,
að sumpart er nú talið og áreiðanlegt
að liðsafli Búa hafi aldrei farið fram
úr 40,000 alls. |>etta er því sama
Bem þeir hefðu haft einn mann undir
hver af fjandmannaliðinu, og þó betur.
Skipaskurðinn fyrirhugaða milli
Eystrasalts og Svartahafs, yfir þvert
og endilangt Rússland, var tekið til
við í vor sem leið. Hann verður um
1000 mílur enskar eða hér um bil 214
mílur danskar, 217 fet á breidd og