Ísafold - 02.02.1901, Blaðsíða 2

26
hann, og þær áskoranir voru mjög
freklega orðaðar, einkurn önnur þeirra.
íinginn fundarmanna hafði látið bóka
mótmæli gegn þessum samþyktum.
Og að minsta kosti á öðrum fundinum,
þeim, sem harðorðari var, var fulltrúi
frá Ásmundastaðasöfnuði, þeim söfnuði
prófasts, sem ekki átti í illdeilum við
hann. Sá fulltrúi lýsti yfir því, að í
aðalatriðinu væri hann samþykkur á-
lyktun fundarins, en greiddi ekki at-
kvæði. Hinn setti prófastur, síra
JBenedikt Kristjánsson, lýsír yfir megn-
ustu óánægju í prestakallinu eftir vísi-
tazíu þar, og lætur þess jafnvel getið,
að búast megi við »voðaverkum«, ef
prófastur færi ekki bústað sinn.
Er ekki eðlilegt, að kirkjustjórnin
taki annað eins og þetta til greina?
Auðvitað er þess að gæta, að áður
en afsetningin kom fram, hafði komið
áskorun úr Ásmundarstaðasókn um, að
setja prófastinn í embætti þau, er
honum hafði verið frá vikið um stund-
ar sakir — áskorun, sem ekki hafði
verið samþykt á neinum fundi, heldur
menn skrifað undir hana hver í sínu
lagi. Hver, sem kunnugur er því, hve
staðgóð hefir reynst sannfæringin og
þjóðarviljinn, sem kemur fram í slík-
um skjölum, mundi naumast hafa get-
að láð kirkjustjórninni það, þó að hún
hefði nú ekki gert sérlega mikið úr
slíkri áskorun. En hvernig sem menn
vilja á það mál líta og hvernig sem
kirkjustjórnin kann að hafa litið á það,
þá var Asmundarstaðasókn ekki nema
partur af prestakallinu. Og kirkju-
stjórnin hafði enga átyllu til að ætla,
að nein lagfæring væri í vændum á
samkomulaginu í hinni sókninni. Allar
skýrslur bentu í hina áttina — skýrsl-
V
ur, sem kirkjustjórnin hafði ástæðu til
að telja áreiðanlegar. Og þær skýrslur
voru sannarlega of ískyggilegar, að
því er Presthólasókn snerti, til þess
að þær yrðu að vettugi virtar, hvað
sem hinum söfnuðinum leið.
Ámæli til kirkjustjórnarinnar fyrir
afsetning síra Halldórs eru því ek.-ti á
rökum bygð.
En hvort sem nú skýrslur þær, er
kirkjustjórnin hefir aðallega gert að
afsetningartilefni, hafa verið fulláreið-
anlegar eða ekki, þá virðist nú svo,
sem hugir manna í prestakallinu séu
mjög að hneigjast að síra Halldóri
aftur. Helzt lítur svo út, sem óvin-
um hans hafi um stund tekist að æsa
menn gegn honura, en þær æsingar séu
nú að hjaðna að fullu, „g er sagt, að
nær því allir sóknarmenn í Presthóla-
sókn muni gjarna vilja una prests-
þjónustu hans. Af hálfu kirkjustjórn-
arinnar kvað verða gerð tilraun til að
komast að hinu sanna í því efni. Og
reynist sáttfýsisögurnar sannar, þá er
líka málið ómótmælanlega komið í alt
annað horf en að undanförnu.
Ekki skal því neitað, að í vorum
augum hefir atferli síra Haldórs sumt
ekki verið sem viðkunnanlegast. Vér
eigum þar ekki eingöngu við málaþras
hans; lengi má um það þrætast, hverja
sök hann hafi á því átt. En í blaða-
greinunum, sem hann hefir um mál sín
ritað, kennir óneitanlega meira vík-
ingslundarinnar, sem ekki vill fyrir
nokkurn mun láta bera hlut sinn fyr-
ir borð og hyggur á hefndir, en þess
skapferlis, sem æskilegt væri að ríkti
hjá prestum þjóðar vorrar. Og skjöl-
in, s m lögð hafa verið í rétt af hon-
um eða fyrir hans hönd, eru sum ekki
sem prestlegust, svo að vér verðum
ekki stórorðir.
En þegar litið er til þess meðvit-
undarleysis, sem lengst um hefir ríkt
alt of víða hér á landi, bæði með
prestum og leikmönnum, um það, hvað
kennimönnum sé sæmilegt að bjóða
virðingu sjálfra sín og stöðu sinni, þá
fer að verða harðneskja að kveða upp
strangan áfelligdóm yfir síra Halldóri
einum fyrir þær sakir.
Og svo segir einn góður og gild-
ur málsháttur: *Svo má brýna
deigt járn að það bíti um síðir*. Án
þess vér skulum neitt um það segja,
hve »deigt« efmð hafi verið í síra Hall-
dóri, getur enginn vafi á því leikið,
að honum finst hann hafa orðið fyrir
þungum búsifjum. Óvildarmenn hans
hafa lagt dæmafátt kapp á að verða
honum að meini. Og sum yfirvöldin,
sem afskifti hafa haft af málum hans,
hafa verið honum í meira lagi örðug.
Ekki þarf annað en benda á það eitt
því til sönnunar, að sýalumaðurinn,
sem rannsakar »spítnamálið«, dæmir
hann í vatns og brauðs refsingu. Sá
dómur verður tilefni til þess að hon-
um er vikið frá um stundarsakir. Og
svo reynist sá dómur á engum rökum
bygður. Annað eins og þetta mundi
reyna á stillinguna og jafnaðargeðið
hjá mörgum manninum.
Að því er oss skilst, hefir kirkju-
stjórnin aldrei komist að þeirri niður-
stöðu, að síra Halldór sé óhæfur til
þess að hafa á hendi prestsembætti í
þjóðkirkju íslands, enda er það sann-
ast að segja, að hann hefir ýmislegt
það til að bera, sem er prýði á hverj-
um embættismanni. Ef veitingavald-
inu hefði verið eins fyrirkomið nú og
áður en prestskosningarlögin öðluðust
gildi, er langlíklegast, að hann hefði
verið látinn sækja um annað presta-
kall, og þá hefði getað svo farið, að
vel og ánægjulega hefði ráðist fram
úr málinu. En af því að veitingar-
valdið er nú, að kalla má, ekki í böud-
um kirkjustjórnarinnar og af því að
kirkjustjórnin taldi ófært að láta hann
taka aftur við prestskap í sínu presta-
kalli, þá var henni nauðugur einn kost-
ur að svifta hann embættinu.
En hvað gerir hún nú, ef sögurn-
ar af sáttfýsi fyrverandi sóknarmanna
hans reynast sannar?
Eitt virðist áreiðanlegt: Eeynist
þær sögur sannar, og fái síra Halldór
ekki embætti sitt aftur, þá er óhjá-
kvæmilegt, að hið megnasta ólag verði
á kirkjumálum þar. þá hangir uppi
að uafninu fríkirkjusöfnuður, sem þar
hefir myndast, og engin líkindi til að
meiri mynd verði á honum sd öðrum
sams konar félagskap, sem þotið hefir
upp hér á landi. Og þá fæst enginn
prestur til þess hlutans, sem kyr vill
vera í þjóðkirkjunni.
Væri ekki nokkur ábyrgðarhluti að
stuðla að þessu ástandi? Og eru ekki
miklu meiri líkur til, að alt geti far-
ið skaplega liér eftir, ef presturinn
fær aftur embætti sitt? Nú hafa vænt-
anlega hugir manna sefast, svo um
munar, og reynslan ætti að vera búin
að kenna öllum hlutuðeigendum, hvað
af illdeilunum hlýzt. Vilji fyrverandi
mótstöðumenu síra Halldórs fá hann
fyrir prest aftur, þá verður maður
að ætla, að þeir finni til þess, að þeir
hafi áður gert á hluta hans. Og slík
tilfinning ætti að vera nokkur trygg-
ing fyrir nýjum ýfingum. Að hinu
leytinu virðist mega ætla, að síra
Halldór finni sérstaka hvöt hjá sér til
að sýna mönnum lipurð og góðvild,
efoir að mótstöðu,menn hans hafa þann-
ig brotið odd af oflæti sínu.
I vorum augum er því eigi all-lítið,
sem með því mælir, að söfnuðurinn
fái vilja sínum framgengt, svo fr-am-
arleea sem þeir vilja sættast.
En reynist sátta- eða sáttfýsis-sög-
urnar ósannar, þá hlýtur alt að lík-
indum að sitja í sama farinu fyrst
um 8Ínn. því að engin sanngirni né
vit getur í því verið, naumast einu
sinni frá sjónarmiði þeirra, sem mest
draga taum síra Halldórs, að þröDgva
honum upp á Presthólasöfnuð nauð-
ugan, eftir alt, sem á undan er gengið.
ísland rangnefni.
Oft rekur maður sig á það, hve ó-
fyrirsynju land vort ber nafnið laland,
í samanburði við nágrannalöndin fyrir
sunnan og austan.
Til dæmis var hér 2 stiga frost
mest á nýársnótr, en í Kristjaníu, 63\
mílu sunnar en Reykjavík, 4- 22J
stig á C.
f>á var í Khöfn 6 stiga frost og í
Hamborg -í-9£ stig.
Daginn eftir, 2. janúar, eða nóttina
þá var einnig 6 stiga frost í Khöfn,
en 10 stiga í Kristjanfu, í Hamborg
4-12^ stig, en hér í Rvík frostlaust að
kalla um nóttina, J/5 fyrir neðan 0.
Næsta sólarhring þar á eftir, 3. jan.,
var J stigs hiti hér, er kaldast var um
nóttina, en í Khöfn 7 stiga kuldi, og
stigs í Kristjaníu, en lð stigafrost
í Hamborg og 25 stiga á Austur-
Prússlandi.
Fám dögum síðar, 7. jan., var 15
stiga frost í Hamborg, og 4-12J stigí
París. f>á var 4-3 til 4 Btig í Khöfn cg
Kristjaníu; en hér í Rvík frostlaust (0)
um nóttina þá.
Hér var að degi aldrei frost fyrstu
9 dagana af janúarmán., og hitinn
stundum +6 til 8 stig, en á fyrnefnd-
um stöðum alt af frost, nema 1 dag í
Khöfn, 8. jan., 1 stigs hiti mest.
Kaupmannahöfn er 127 mílum sunn-
ar en Reykjavík, Hamborg 159 mílum
og París 230 sunnar.
Ýmislegt utan úr heimi.
f>að kostar 30 miljónir króna á viku,
að fæða herinn brezka í Suður-Afríku,
um 200,000 manna. Ráðgert að senda
enn 40,000 hermanna suður þangað
frá Englandi. Og um 50,000 hesta
voru Bretar í útvegum um í Ameríku,
er síðast fréttist, handa hernum Byðra;
hann er sama sem óvígur hestlaus,
með því Búar eru allir ríðandi. —
f>etta er annað en gamanleikur fyrir
Breta. f>eir hafa illa brent sig, þótt
hið ómælilega auðmagn þeirra ríði
auðvitað baggamuninn að lokum.
P ó 1 k s t a 1 a var í Kristjaníu nú
í aldamótin 226,000; í Björgvin rúm
71,000, og í Niðarósi 38,000.
Nanaenssjóður Norðmanna,
er stofnað var til fyrir 4 árum, í því
skyni að styrkja vísindaleg fyrirtæki,
eftir að Friðþj. Nansen var núkominn
heim úr heimskautsför sinni, er nú
orðinn 850,000 kr., enda hæct sam-
skotunum til hans.
Sjónleikur Holger Drachmanns,
Hallfreður Vandræðaskáld,
er út kominn, og þykir allmikið í var-
ið, tilþrifamikill og viðhafnarlegur; en
auðvitað vikið til muna frá sögunni,
eins og siður er til. Skáldið he.fir haft
á orði að koma hingað í sumar skemti-
ferð, en það mun ge*s brugðist til
beggja vona. Hann ætlaðx sér það í
fyrra, áður en hann gengi alveg frá
þessum sjónleik sínum; en varð ekki
úr. —
f>að var ein tillagan á friðarfundin-
um í Haag í fyrra, að skipa skyldi
milliríkjagerðardóm, er í mætti
leggja deiluatriði milli saupsáttra rík-
isstjórnenda, til þess að afstýra vopna-
viðskiftum. Eftir miklar bréfaskriftir
og málalengingar er nú slíkur dómur
orðinn að samþykt meðal ríkja þeirra,
er áttu þátt í téðum friðftrfundi. En
ekki sezt dómurinn á rökstóla, nema
hvorirtveggju málsaðilar séu á það
sáttir, að leggja misklíðina í gerð. En
það verða ofríkismenn seint, ef þeir
eiga við lítilmagna, svo sem dæmi
Breta sýnir við Búa. — Af Dana
hálfu er í dóm þennan kjörinn H.
Matzen, háskólakennari í lögum og
landsþingisforseti.
Svo sem kunnugt er, þá eru nú ný-
lenduríkin brezku í Ástralíu orðin að
einu bandaveldi, með líku sniði og
Banduríkin í Norður-Ameríku. Sá
heitir Hopetown lávarður, er Breta-
drotning hefir skipað þar jarl sinn yf-
ir. En sonarsonur hennar, hertoginn
af Jórvík, konungsefni Breta eftir
prinzinn af Wales, á að vígja fyrsta
sambandsþing nýlendnanna, í vor.
Kínverji sá, er myrti v. Ketteler
greifa, sendiherra f>ýzkalandskeisara í
Peking, var hálshöggvinn í vetur, á
sama stað, sem Ketteler var veginn.
Hann hét Enhai. Hann hló, er hann
varleiddur á höggstokkinn, — aðrétt-
vísinni vestrænu, er heimtaði harðri
hendi aftöku hans, þótt það vissi bæði
guð og menn, að hann hafði vegið
sendiherrann beint eftir skipun sinna
yfirmanna, er honum var skylt að
hlýða sem hermanni.
Illa mæltist fyrir í ríkisþingu í Ber-
lín, er keisarinn synjaði Krúger gamla
viðtals. f>ar varð einn þingmaður,
Bebel, jafnaðarmannaforkólfur, allber-
orður út af því í garð keisara. Hann
kvftð f>ýzkaland verða að athlægi í
annarra þjóða augum, er það léti svo
borginmannlega annað veifið, en legði
niður rófuna uDdir eins og á ætti að
herða. HanD átti þar við símskeytið
ftlkunna frá Vilhjálmi keisara til Krúg-
ers forseta fyrir 5 árum, er Búar höfðu
hrundið af sérherhlaupi dr. Jamesons
hins enska. Fyrrum hefði mátt heyra
af keisarans vörum hreystiyrði Bis-
marcks gamla: *Vér þjóðverjar ótt-
uöist guð og engan ella í víðri veröld«,
og kvað hann Hollendingum ekki lá-
andi, þótt þeir vikji nú því orðtaki
við og hefðu það þannig: »Vér f>jóð-
verjar óttumst guð og engan ella,
nema hana ömmu okkar« (þ. e. Breta-
drotning, ömmu keisarans).
Mannalát.
Hinn 4. f. mán. (jan.), anáaðist úr lungna-
bólgu J ó n bóndi Pétursson, að heim-
ili ainu Rauðabergi í Fljótshverfi í Vestur-