Ísafold - 02.03.1901, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einti sinni eða
tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 krv erlendis 5 kr. eða
V/i doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXYIII. árg.
Reykjavík laugardaginn 2. marz 1901.
12. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBDS
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr ti] óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
I. 0 0. F. 82388'/.,. II.
Forngripaxaf nið opið mvd. og ld. 11—12
Lanasbólcasafu opið hvern virkau dag
k'i. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. t.il útlána.
Okeypis lækning á spitalsnum á þriðjud.
ng föstud. kl. 11—1.
Ókevpis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kJ. 11-1.
Ókeypis taunlækning i búsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbanlcinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Rankastjórn við kl. 12—1.
Framfaramál
höfuðstaðapins.
II
Verzlunin.
Verzlunar-annmarkar.
Eráleitt getur neinum, sem athugar
verzlunina hér í höfuðstaðnum með
nokkurri skynsemd, dulist það, að á
henni séu tilfinnanlegir annmarkar.
Ekki þarf annað en að minna á
vöruþrotin, sem hér eru á hverju ári
meiri og minni, þrátt fyrir auknar
samgöngs r. Stöðugt göngum vér með
lífið í lúkunum út af því, hvort ekki
muni þrjóta eínhverjar af allra-óhjá-
kvæmilegustu nauðsynjavörum vorum.
Og aldrei ber við, að fá megi hér alt
árið allar þær vörur, sem menn þarfn-
ast.
j>á liggur það og í augum uppi, að
með því verzlunarfyrirkomulagi, sem
nú er, verður útlenda varau oss dýr-
ari en hún ætti að vera að réttu lagi.
Sumpart stafar það af fjötrum þeim,
sem kaupmenn eru yfirleitt í fyrir
peningaskortinn, og afarkostum þeim,
er þeir verða að sæta hjá erlendum
umboðsmönnum, eins og margsinnis
hefir verið grein fyrir gerð. Sumpart
af því, að vörurnar eru að lang-minstu
leyti fluttar hingað til lands beint frá
þeim stöðum, er þær eru framleiddar
á. Hver maður hlýtur að sjá, að það
er enginn smáræðis kostnaðarauki, að
flytja t. d. rúg frá Svartahafi, hveiti
frá Norður-Ameríku, kaffi frá Eio-
Janeiro o. s. frv. f y r s t til Hamborg-
ar, Lundúna eða Kaupmannahafnar,
og svo hingað til lands. Flutnings-
gjaldið frá þessum áfangastöðum mundi
sparast alt að því eins og það er, ef
vörurnar væru fluttar hingað beina
leið.
Allmiklum erfiðleikum hlýtur það og
að vera bundið fyrir hina smærri
kaupmenn, að verða að kaupa allar
sínar vörur erlendis, neyðast til að
takast á hendur kostnaðarsamar ferð-
ir árlega til annarra landa og vera
tímum saman fjarotaddir verzlun sinni
og heimilum, hvernig sem á stendur.
»Selstöðu«-verzlunin, sem svo tíðrætt
hefir orðið um og íslendingum eðli-
lega er svo meinilla við, hlýtur að
haldast við, meðau verzlunarfyrirkomu-
laginu er þann veg háttað, að mikið
af vandasamasta starfi kaupnvanna
verður að fara fram í öðrum löndum.
Menn hafa viljað kveða hana niður
með löggjöf. En það liggur alt að
því í hlutarins eðli, að þess verður
ekki auðið á annan hátt en þann, að
gagngerð breyting verði á verzlunar-
fyrirkomulaginu að öðru leyti.
Stórkaupaverzlun.
Mikilvægasta og gagngerðasta breyt-
ingin, sem verzlunarfyrirkomulagið gæti
tekið, væri vafalaust sú, að hér risi
upp öflug stórk&upaverzlun, sem birgt
gæti kaupmenn bæði hér og annar
staðar á landinu að öilum þorra af
vörum sínum.
Að því takmarki verður höfuðstað-
urinn að keppa. jþví að þar er á-
reiðanlega um afar-mikilsvert fram-
farastig að tefla, eigi að eins fyrir
hann, heldur og fyrír landið alt.
Vér bendum hér á nokkur hlunn-
indi, sem mundu verða þeirri breyting
samfara:
1. Vöruþrotin yrðu margfalt sjald-
gæfari. Auðvitað er ekki unt að fá
algerða trygging gegn þeim. En lang-
mest stafa þau af tvennu: Kaupmenn
hafa ekki fjármagn í höndum til þess
að fá nógu miklar vörur í eínu frá
öðrum löndum. Og þeir rerna að
miklu leyti blint í sjóinn, að því er
söluna snertir, af því að þeir vita ekki
um væntanlegar vörubirgðir keppinauta
sinna. Stórkaupaverzlun stæði alt
öðruvÍ8Í að vígi, að því er til þess
kemur að fá ljósa hugrfaynd um vöru-
þörfina. Og kaupmennirnir stæðu alt
öðruvísi að vigi, þegar þeir gætu geng-
ið að vörunum hér, jafnóðum og þær
þryti í búðum þeirra.
2. Ekki gæti hjá því farið, að unt
yrði að selja vörurnar við lægra verði,
ef megnið af þeim fengist hingað
beint frá þeim stöðum, þar sem þær eru
framleiddar, eins og vikið er á hér að
framan. Og mjög lítil likindi eru til
þess, að þeirri breytingu fengist fram-
gengt til nokkurra muna á annan hátt
en þann, að hér risi upp stórkaupa-
verzlun.
3. Arðurinn af stórkaupaverzluninni
mundi lenda hér, í stað þess sem vér
förum hans gersamlega varhluta og
hann lendir allur í öðrum löndum.
Vór fengjum stórkostlega hjálp til að
bera þær byrðar, er menningar-við-
leitninni eru samfara.
4. Kæmi hér upp stórkaupaverzlun,
sem að miklu leyti birgði upp verzlan-
irnar iiti um land, væri með því feng-
inn afarmikill atvinnuauki fyrir bæjar-
búa án þess að jafnframt væri á nokk-
urn hátt rýrð atvinna manna í öðrum
verzlunarstöðum.
5. Innlendir stórkaupmenn, sem
vitanlega létu ekki vörur sínar af
hendi öðruvísi en gegn peningaborgun,
hefðu hina ríkustu hvöt til að stuðla
að því eftir megni, að landsmenn gætu
fengið góðan markað fyrir vörur sín-
ar í öðrum löndum og borgunina fyr-
ir þær í peningum. Að öðrum kosti
gætu ekki viðskifti sjálfra þeirra blómg-
ast.
6. Ættu íslenzkir kaupmenn yfir-
leitt kost á að fá vörur sínar hóðan,
yrðu samgöngurnar með ströndum fram
eigi að eins miklu tíðari, heldur mundu
þær að miklu eða öllu leyti svara
kostnaði, og landssjóður fyrir það
losna við þá útgjaldabyrði, er þeim
er nú samfara. Jafnframt yrðu þá
og að sjálfsögðu öll innanlands-við-
skifti manna auðveldari.
7. Tollgæzla yrði að miklum muu
auðveldari og áreiðánlegri.
8. Höfnin yrði höfuðstaðnum marg-
falt arðsamari, og fyrir það ólíkt hægra
að standast kostnaðinn af þeim hafn-
arumbótum, sem höfuðstaðurinn þarf
fyrir hvern mun að fá framgengt.
Sórhvert þessara framantöldu atriða
er einkar-mikilsvert. |>egar litið er á
þau öll í heild sinni, gatur það naum-
ast neinum dulist, að hér er að ræða
um óvenjulega mikilfenglegt framfara-
mál.
j>á kemur til greina sú spurning,
hvort vér getum á nokkurn hátt stuðl-
að að því, að stórkaupaverzlun rísi
upp hér í höfuðstaðnum, hvort hún
sé nokkurum þeim skilyrðum bundin,
sem á voru valdi eru.
Tollfrjáls vörugeymsla.
Hún er sjálfsagt eitt af þeim skil-
yrðunum, sem óhjákvæmilegust eru.
fíún er í því fólgin, eins og mörg-
um lesendum vorum er sjálfsagt kunn-
ugt, að vörurnar eru geymdar undir
yfirvalds-umsjón, án þess að gengið
sé eftir tolli af þeim, þangað til eig-
andinn þarf á þeim að halda. j>á
sparast leigur af tollgjaldinu, meðan
vörurnar liggja arðlausar. Og fyrir
stórkaupmann, sem verzlaði með toll-
skyldar vörur, mundu þær leigur að
sjálfsögðu nema stórfé.
Hvað sem nú hugsanlegri stór-
kaupaverzluu hér líður, er brýn þörf
á, að þessi vörugeymsla komist hér á,
og næsta alþingi ætti að samþykkja
lög um hana. Meðan h&na vantar,
eiga efnalitlir kaupmenn naiklum mun
örðugra að birgja sig upp að toll-
skyldum vörum, og verða jafnframt
að selja þær dýrara en ella, ef þeir
geta birgt sig upp.
Kostnaðaraukinn við þessa breyt-
ingu yrði nauðalítill. Kaupmenn geta,
hvort sem er, ekki geymt vörur sér
að kostnaðarlausu og mundu borga
geymsluna að fullu. Viðtaka, eftirlit
og afhending af yfirvalds hálfu yrði
allur kostnaðurinn.
Helzta hugsanlega mótbáran ar sú,
að meiri dráttur verði á tollgreiðslun-
um og að landssjóður missi íyrirþað af
leigu af peningum. En hann fær,
hvort sem er, enga tolla af vörunum,
meðan þær liggja f vörubúrum í öðr-
um löndum. Og aðalbreytingin yrði
í því fólgin, að vörurnar lægju um
stund ótollaðar hér, í stað þess sem
þær liggja óseldar erlendis.
Öflug peningastofnun. Ritsími.
Annað aðalskilyrði fyrir því, að stór-
kaupaverzlun geti þrifist hér, er að
sjálfsögðu öflug peningastofnuu.
Með innlendri stórkaupaverzlun
mundí verzlunarfyrirkomulagið breyt-
ast að því leyti, að umboðsmenn
kaupmanna hyrfu úr sögunni. Kaup-
menn mundu skifta beint við stór-
kaupmennina. Og til þess að geta
það, yrðu þeir að hafa peninga í
höndunum. En, eins og öllum mönn-
um er kunnugt, geta kaupmenn það
ekki, nema öflugur banki sé í landinu.
Hér bsr að sama brunni, eins og
svo margsinnis hefir verið bent á hér
í blaðinu. Framfarir, sem nokkuð
munar um, eru alveg óhugsanlegar hór
á landi, meðan ekki er til í landinu
peningamagn, sem samsvarar þörfum
vorum.
Að líkindum er ritsími ekki jafn-
óhjákvæmilegt skilyrði fyrir stórkaupa-
verzlun hér í bæ eins og banki. En
hætt er samt idð því 1 meira lagi, að
peningamönnum mundi þykja fremur
ófýsilegt að leggja út í veigamikla
stórkaupaverzlun hér, meðan svo er
ástatt, að ekki er unt að fá verzlun-
arfregnir utan úr veröldinni oftar en
póstur er á ferðinni frá útlöndum.
Höfnin.
Ganga má að því vísu, að nú sé
öllum mönnum ljóst orðið, hve afar-
mikil nauðsyn verzluninni og sjávar-
útveginum, og þá höfuðstaðnum í
heild sinni, er á því, að fá góða höfn,
sem ekki verði skipum að farartálma,
þó að ilt só í sjóinu, og aldrei valdi
neinum vöruspjöllum. j>ess vegna
virðist ekki þörf á að fjölyrða um
gagnið, er verða mundi af þeim um-
bótum.
Bæjarstjórn Beykjavíkur viðurkendi
nauðsynina hér um árið með því að
fá hingað hafnfræðing og láta harm
gera áætlun um, hve miklu fé mundi
nema að gera svo við höfnina hér,
sem nú hefir verið á vikið. Niður-
staðan varð sú, að slík viðgerð yrði
oss ókleif fyrir kostnaðar sakir.
Síðan hefir málið legið í þagnargildi,
og svo virðist, sem margir séu nú al-
veg vonlausir um, að vér fáum nokk-
urn tíma, eða þá um fyrirsjáanlegan
tíma, almennilega höÍD. Koma