Ísafold - 02.03.1901, Blaðsíða 2

hafnfræðingsins hefir því orðið oss
til inikils ógagns, í stað þess, sem til
þess var stofnað, að vér hefðum mik-
ið gagn af henni.
Nú virðist svo, sem rannsókn þess
manns hafi nógu lengi dregið úr oss
kjarkinn.
Iíann mun hafa leyst af hendi það
vt-rk, sem honum var á hendi falið.
En hann vann ekki nema nokkurn
hluta þess verks, sem hann hefði átt
að vinna. I stað þess, sem hann var
spurður um það, hver kostnaður
muudi verða við að búatil höfn handa
höfuðstaðnum á tilteknum stað, hefði
sýnilega átt að spyrja hann að því,
hvar sá staður sé hór í grend við
höfuðstaðinn, þar sem vór getum
komið upp góðri höfn með þeim kostn-
aði, sem oss yrði kleifur.
Vér verðum að fá aftur mann, sem
fær er um að rannsaka málið til hlít-
ar þann veg. |>ví að við hafnleysi
má höfuðstaðurinn ekki una og getur
hann ekki unað lengi úr þessu.
Mjólkurbú og rjómabú.
Eftir
Sigurð Sigurðsson.
I
Ýmsir hafa óskað eftir, aðegskýrði
almenningi frá fyrirkomulaginu á
mjólkurbúinu á Seii í Hrunamanna-
hreppi, og hver reynsian hafi orð-
íð um sölu á smjörinu. jáetta er
mér ljúft að gjöra, og það þvífremur,
sem eg er þeirrar skoðunar, að stofn-
un mjólkur- og rjómabúa og sala á
smjöri til Englands sé eitt af vorum
meiri háttar framfaramálum.
Síðan eg fór að hugsa um þetta
mál — og það er all-Iangt síðan —,
og kynna mér það, hefi eg ávalt styrkst
betur og betur í þessari skoðun, og
það er mín sannfæring, að mjólkur-
búin séu eitt af því, er bjargað geti
landbúnaðinum við, breytt búskapn-
um og lyft honum upp.
En hér er þess að gæta, að hug-
myndin er, til þess að gera, ný hjá
oss, og innlend reynsla að kalla má
engin. |>ess vegna er áríðandi, að
fara að öllu gætilega, kynna sér mál-
efnið sem bezt, og rasa ekki fyrir
ráð fram.
Mörgum nættir því miður við, að
telja sig hafa fullkomið vit á þeim
hlutum, er þeir botna þó raunar ekk-
ert í, svo sem eðlilegt er. f>etta
kemur svo oft fram, bæði í ræðu og
riti, og í þessu máli — stofnun mjólk-
urbúa og smjörgjörð — bólar á því sama.
|>ess er eigi að dyljast, að margir telja
smjörgerðina auðlærða og eigi vanda-
sama, og að það sé enginn »kunst«
að búa til smjör til útflutnings. En
þetta horfir nokkuð á anuan veg við
frá mér að sjá. Smjörgerðin er vanda-
söm og lærist eigi til hlítar á fáum
dögum. Sérstaklega kemur þetta til
greina, er verka skal smjör til útflutn-
ings. Eg hefi áður bent á þetta, og
reynt að gjöra mönnum það ljóst,
hve mikilsvert er, að vanda smjör-
gerðina sem bezt, svo að smjörið geti
orðið boðleg vara á mörkuðum er-
lendis.
Eg ætla nú að hverfa að mjólkur-
búinu á Seli, hinu fyrsta mjólkurbúi,
er komið hefir verið upp bér á landi.
Að því búnu getur verið, að eg fari
nokkurum orðum um þetta mál, í
þeirri von, að það skýrist onn betur
en crSið er. Einkum vildi eg taka
fram mismuninn á mjólkurbúi og
rjómabúi, og gefa fáeinar bendingar
um stofnun þeirra.
það var ekki fyr en um 10. júlí f.
á., er mjólkurbúið á Seli komst á
stofn og tók til starfa. í félaginu
voru 5 bændur. þeir tóku lán í fé-
lagi til þess að kaupa fyrir helztu á-
höldin, svo sem skilvindu, strokk,
flutníngsfötur og fleira. í þessum föt-
um var mjólkin flutt til búsins. f>eir,
sem skemst áttu, fluttu mjólkina tvisv-
ar á dag, eða í bæði mál; hinir, sem
lengra áttu, að eins einu sinni á dag,
að morgni til, eftir að mjöltum var
lokíð. Föturnar eru úr stálþynnu, og
tóku þessar 20 og 25 potta. |>ær eru
smíðaðar hér í Beykjavík, og gerði
það Pétur Jónxson blikksmiður. þær
kostuðu 8 kr. hver; eu Pétur hefir nú
skýrt mér svo frá, að eftirleiðis muni
verðið verða heldur lægra. Hann er
fús að smíða þessar fötur fyrir þá, er
óska og þurfa þeirra með. — Föturn-
ar eru með sérstöku lagi, og einkar-
hentugar til að flytja í þeim mjólk,
hvernig sem flutningnum er hagað,
enda alveg sams konar og fötur er-
lendis, sem mjóik er flutt í til mjólk-
urbúanna.
Meðan mjólkin var mest, hafði bú-
ið til meðferðar um 700 pund á d >g.
|>að var bæði kúa- og sauðamjólk, hér
um bil helmingur af hvorri. Mjólkin
frá hverju heimili var skilin sér, og
tóku félagsmenn undanrenninguna
heim til sín. jpegar búið var aðskilja,
var rjóminn vigtaður frá hverju heim-
ili fyrir sig, og vigt hans rituð í bók.
Fitumælir var ekki hafður. Eftir að
búið var að vigta rjómann, var honum
belt í sérstakt ílát og hann sýrður, og
strokkaður daginn eftir. Félagsmenn
réðu bústýru til að standa fyrir bú-
inu og annaðist hún að öllu leyti
smjörgerðina. Henni var hjálpað til
að skílja mjólkina á málum. Búið
var sameignar-mjólkurbú.
Eins og gefur að skilja, var við
marga erfiðleika að etja framan af
og kostaði marga snúninga og erfiðis-
muni að koma öllu í lag. En eg dá-
isi jafnan að því þoli og þeim áhuga,
er félagsmenn sýndu; þeir hétu því,
að gefast ekki upp, og það efndu þeir.
|>etta er sérstaklega eftirtektarvert,
þar sem hér var um alvég spánnýtt
fyrirtæki að ræða, og alla reynslu
vantaði. En eftir alt afstaðið, eru nú
félagsmenn vel ánsfegðír; þeir undu
fyrirkomulaginu hið bezta, og er á-
setningur þeirra að halda áfram. En
búinu verður, ef til vill, breytt í
rjómabú.
Um sölu smjörsins er það að segja,
að það var alt sent út og selt þar.
Sumt af því var selt á Englandi fyrir
milligöngu Asgeirs kaupmanns Sig-
urðssonar, en nokkuð var sent út í
kaupfélagi Arnesinga. Um það, hvern-
ig salan gekk að öðru leyti, Jæt eg
mér nægja að vísa til ritstjórnar-
greinar í »ísafold« 77. tbl. f. á. f>ar
er skýrt nákvæmlega frá þessu og
fleiru, er stendur í sambandi við þetta
mál.
Rangárv.s. (Austar-Landey.) 9. febr.:
»Arferð er vonum betra og heilsufar
gott hér fremur. Ágætt tíðarfar siðan
seinni hluta janúarmán. Bliða og hJáka
um þessar mundir.
Kviðið er fyrir skarlatssóttinni, ef hún
skyldi hingað herast. Læknir okkar hefir
mikið að gjöra fram og aftur um umdæm-
ið, og tekst vel, að mælt er.
Austur-Landeyjar missa góða menn i
vor: Jón Bergsson á Hólmum, sem fer ug
flytur sig með allan sinn hóp út að Skál-
holti; Þórodd Sigurðsson í Búðarhólshjá-
leigu, er flyzt að Skálmholtshrauni, og
Jón Þórðarson i Stóru-Hildisey, sem fer
að Núpum i Öifusi. Þetta er gott fólk alt
og nýtir bændur, og er óskandi að þeim
verði gott af breytingunni*.
Hershöfðingjarnir liðlausu.
Svo má nefna þá uu þessar mund-
ir, ráðherrana dönsku.
Fráleitt muu þesa nokkurt dæmi um
þingbundna stjórn í nokkuru land,
sem gerist með Dönum.
Algengast er, að ráðaneyti þyki ekki
vært í valdasessi, ef það hefir ekki
nokkurn veginn öruggan meiri hluta
með sér á þingi í báðum þingdeildum
þar sem þing er tvfskift.
Stundum lætur stjórn sér lynda, et
hún hefir sér fylgispakan rneiri hluta
í annarihvorri deild, þar sem tvær
eru málstofur, og þá oftast þeiiri, sem
fjölmennari er og skipuð eingöngu
þjóðkjörnum fulltrúum.
Danastjórn hefir lengi haft sér það
til ágætis, að láta sér lynda
fyígi öflugs meiri hluta í fáliðaðri
deiidinni, sem kosin er sumpart af
öriitlum minni hiuta kosningarbærra
manna í landinu og surnpart af kon-
ungsvaldinu, þ. e. stjórninni sjálfri.
Meiri hluta í hinni deildinni, fólks-
þinginu, hefir hún haft á móti sér
lengst af síðasta þriSjung liðinnar ald-
ar, en þó oftast töluverðan minni
hluta með sór þar.
Nú kastar þó tólfunum, á ríkisþingi
því, er háð er þennan vetur, alda-
mótaveturinn.
Hún hefir nú ekki með sér nema
hér um bil */9 hluta af fólksþinginu
eða 12 þingmenn alls þar af 114. f>ar
eru 8 um hvern einn stjórnarliða, eða
liðsmunur víðlíka og gerst hefir tíðum
í orustum með Bretum og Búum.
En þá kemur landsþingið, efri deild
ríkisþingsins danska. Tala þingmanna
er þar 66, og eru 12 þeirra konung-
kjörnir.
Að forseta frátöldum, sem er stjórn-
arliði, eru 33 liinna 65, sem eftir eru,
stjórninni fylgjandi, en 32 á móti. —
Undir eins og 1 þessara 33 forfallast
frá fundi, vegna veikinda eða annars,
eru flokkarnir orðnir hnífjafnir en for-
fallist 2 þeirra, lendir stjórnin í minni
hluta. f>eir eru sumir allhrumir orðn-
ir í stjórnarflokknum og því hættara
við forföllum þar en hinumegin. En
svo er enn fremur þess að gæta, að í
þessari liðstölu stjórnarmegin eru sjálfir
ráðgjafarnir 4, auk 8 konungkjörinna
þingmanna anuarra; 2 þeirra eru
hinumegin.
f>að vitnaðist ekki fyr en í vetur
snemma, að ráðaneytið er svona lið-
litið, sem það er, í landsþinginu. f>að
hafði talið upp á 9 atkvæðum fleiri,
er það komst á laggir í vor, sem leið.
En svo kom það upp úr kafinu, að
sú von var á tómum misskilningi bygð
eða rangri eftirtekt ráðaneytisforsetans
væntanlega þá, Hannibals Sehested.
Hann hafði spurst fyrir um,
hvort »greifahópurinn« í landsþing-
inu, þeir Mogens Frijs-Frijsenborg og
hans nánustu kunningjar, mundu eigi
vilja styðja hið fyrirhugaða ráðaneyti,
en þeir svarað nokkuð á hnldu, og
þó sett það skilyrði, að skattamálið
yrði skaplega til lykta leitt þá á næsta
þingi. En þess var enginn kostur
öðruvísi en með samkomulagi við
fólksþingið, sem »greifarnir« kusu svo
heldur í vetur en að elta ráðaneytið
út í nýja rimmu um það mál við
fólksþingið.
f>ennan misskilning bar á góma
með þeim Frijs og Sehested á þing-
fundi 22. nóv.,og stappaði nærri meiri-
háttar tíðindum. Sehested (ráðaneytis-
forsetinn) bar á móti því, að þeir
Frijs og hans félagar hefðu haft
áðurnefndan skildaga. Frijs kvaðst
taka það svo, sem hann vildi væna
sig um ósannindi, og kvaðst þá eigi
út í það mál fara frekara á þessum
stað. Var það skilið svo af sumum,
sem hann ætlaði að skora á forsætis-
ráðherrann til einvígis, ef hann tæki
eigi orð sin aftur. Fundu 2 vinir Frijs
ráðgjafann að máli eftir fund, og lauk
svo, að hann tjáði sig á næsta fundi
mundu hafa haft rangt fyrir sér. Við
það urðu þeir Frijs aftur sáttir að
kalla; i n þó sögðu »greifarnir«, 8, sig
úr löguneyti við hægrimannaflokkinn í
landsþinginu og halda síðan hóp, á-
samt H. N. Hansen konferenzráði,
er gengið hafði úr þeirri sveit í fyrra
vor.
Mogens Frijs greifi mun vera einna
auðugastur lendra manna í Danmörku.
Hann er sonur Frijs greifa af Frijsen-
borg, þess er ráðaneyti stýrði hjá
Kristjáni konungi níunda á fyrstu rík-
isárum hans og það er þakkað meðal
annars, að Dani henti eigi það gíap-
ræði, að þrífa til vopna með Frökkum
gegn þjóðverjum 1870. — Meðal ann-
ara í þessum greifahóp má nefna
Beedz-Thott, er ráðaneyti stýrði fyrir
fám árum; þá Ahlefeldt Laurvigen,
Neergaard, Bottboll, Steensen-Leth
o. fl.
f>ví er það, að hafi danskt ráða-
neyti nokkurn tíma verið á heljarþröm,
þá er það þetta, sem nú hangir við
völd.
f>ví tókst, með 1 atkvæðismun, að
fá skattamálanefndina í landsþing-
inu þann veg skipaða, að íhenniurðu
8 þess liðar, en 7 úr andvígisflokkn-
um. Nú eru sumir þessara 8 sagðir
nokkuð á báðum áttum. f>eir sjá þ ið,
að ef þeir elta stjórnina í því máli
og það ónýtist fyrir þá skuld enn á
þessu þingi, þá verður þeim hætta
búin surnum hverjum á kjörfundum
í sumar, með því að landslýður, jafnt
höfðingjar sem aðrir, sár-þráir viðunan-
lega réttarbót í skattalöggjöf Dana.
En fram getur málið eigi gengið öðru-
vísi en að meiri hluti í landsþinginu
þýðist það, er fólksþingið vill vera láta,
eða samþykki þess frumvarp, en hafni
stjórnarinnar. f>á hlýtur stjórnin að
veltast úr völdum, og er þá búíst fast-
lega við vinstrimannastjórn eða þá að
minsta kosti samsteypuráðaneyti —
með því að hægrimenn eiga úr því
vísan meiri hluta mótdrægan eér í
báðum þiugdeildum. En hafi ráða-
neytið sinn vilja fram í skattamála-
nefnd landsþingsins og þá líklega einn-
ig í þeirri þingdeild sjálfri, getur það
setið kyrt að vanda að svo stöddu,
t. d. þangað til í sumar, er kjósa skal
af nýju helming landsþingsins; þá er
óskiljanlegt annað en þær kosningar
verði því skeinuhættar.
Um fólksþingskosningarnar þarf vit-
anlega eigi að sökum að spyrja, — að
þær verði stjórninni eindregið andvíg-
ar. f>ær eiga nú fram að fara bráð-
um, í síðasta lagi 5. n. m. (apríl).
En það mótlæti er nú stjórnin danska
alvön að hrista af sér og láta sem
ekkert hefði í skorist.
f>að er sama stjórnarfars-andstreym-
ið, sem bræður vorir í Danmörkueiga
við að búa eins og vér íslendingar:
framtakslitla afturhaldsstjórn, sem
þeim finst liggja eins og farg á þjóð-
inni og tefja fyrir og tálma brað-
nauðsynlegustu framförum landsins.
Munurinn er sá, að það erþarekki nema
örlítið brot af þjóðinni, sem heldur í
hönd með slíkri stjórn. Allur þorrinn
er þar löngu vaxinn frá þeirri bernsku,
að láta blinda sig á báðum augum og
ginna sig og fleka til að vera sjálfs
sín böðJar með því að kjósa þá menn
á þing, er halda vilja við hinu óhaf-
andi stjórnarfarsástandi.
Sáttanefnd Reyk.iavíkur.
Hana skipa nú þeir Eiríkur Briem
prestaskólakennari og H. Kr. Friðriks-
son fyrrum yfirkennarí í stað þeirra
Hallgríms biskups og Árna Thorsteins-
sons landfógeta, er lausn hafa feng-
ið í vetur.