Ísafold - 01.05.1901, Blaðsíða 2

102
heldur svosem umbun mikilsverðrar iðju
í landsins þarfir, er þjóðin veitti fylgi.
Vér viljum stjórn, er haldið getur
skildi fyrir konung vorn, ekki með 12
skósveinum, heldur með trausti allrar
þjóðarinnar.
Vér vdjum stjórn, sem borin er fyr-
ir nauðsynleg virðing«.
Skarlatssóttin vestra.
Eins og vikið var á lauslega í síð-
asta blaði, er skarlatssóttin farin að
stinga sér niður vestanlands víðar en
áður var kunnugt um.
það hefir verið vítalaust móti
henni tekið á Isafirði. Beitt þtgar
lögmæltri sóttkvíun og nákvæmu eftir-
liti.
En annarstaðar ekki, að því er
frekast vita menn hér.
Sumir iæknarnir, sem hér eiga
hlut að máli, hafa alls enga
skýrslu sent sínum yfirmönnum, en
aðrir alls ónóga. Og þeir virðast yfir.
leitt ekkert hafa gert tii þess að stemma
stigu fyrir veikinni — lítið eða ekk-
ert gert af því, sem lögin frá 1896
skipa fyrir Str&nglega. Jafnvel engu
líkara en að þeir viti naumast af
þeim eða séu þeim að minsta kosti
harla lítt kunnugir.
það er sannfrétt með pósti og samferða-
manni hans, núna fyrir helgina sem
leið, að Dala’néraðslæknirinn hefir
gert það vitsmunabragð og skyldurækt-
ar, með ráði sýslumanns, að eiga ekk-
ert við neinar sóttvarnir í sínu héraði,
heldur lofa veikinni að vaða um hér-
aðið, er hún var þangað komin, á sýslu-
mannssetrið. Sýslumaður, sem hafði
hana með sér heim til sín utan af
Snæfellsnesi, sjálfur eða fylgdarmaður
hans, sýndi þó lit á að vilja varna
henni að berast Iengra, er hún var
komin fram á börnum hans; hann
bannaði samgöngur fyrst í stað, af
bænum og á, og sendi þegar eftir
lækni. Hann kemur. En í stað
þess að staðfesta bannið og Iáta það
ganga um alt héraðið, þá ræður hann
af, að sleppa öllum slíkum ráðstöfunum
eða þvílíkum að svo stöddu.
Og þó skipa fyrnefnd lög svo fyrir,
að verja s k u 1 i almenning fyrir þessari
veiki, skarlatssóttinni.
Maðurinn hefir sýnilega enga hug-
mynd um annað en að það sé hann,
læknirinn, sem úr því á að skera,
hvort vörnumskulí beitaeða ekki. Hann
virðist ekkert vita um, að 1 ó g i n
skipa það afdráttarlaust, og láta slíkt
alla eigi á hans valdi eða annarra yfir-
valda.
Eyrir sig ber hann að sögn, hve
víða sóttin sé komin um næsta hérað,
Snæfellsnessýslu, og Dalahérað því
óverjandí orðið. En ekki er hans
um það að dæma, heldur aó gera það,
sem lögin skipa honura. Enda engin
leið að verja sóttinni tafarlausa rás
um land alt, ef slíkar viðbárur væru
lögmætar. Beynslan sýnir og alt ann-
að. því hvar á landinu eru meiri og
tíðari samgöngur en milli Beykjavíkur
og nágrennisins við hana? Og hefir þó
tekist að miklu leyti að verja nær-
sveitirnar þar heilt ár.
Einhver lík fyrirmunun og engu
minni virðist hafa verið á héraðslækn-
inum í Stykkishólmi. J>að er fullfrétt,
þótt enga skýrslu hafi hann gefið, að
hann hefir látið sóttina »valsa« þar í
vetur, um sitt hérað. Hvorki beitt
sóttkvíun, samgöngubanni eða sótt-
hreinsun. Yirðist ekkert hafa skeytt
um lögin, svo skýlaus og ströng sem
þau eru.
þetta er slæmt ástand.
Gera má því miður ráð fyrir, að
hin bágborna framkoma landlæknis
í málinu eigi sinn þátt í þessu. En
alls ónógar málsbætur eru það fyrir
læknana, þótt undirmenn hans séu, er
þeir hafa jafnskýlaus lagafyrirmæli
við að styðjast.
Sendur var nú héðan í fyrra dag —
af háyfirdómara, í fjarveru landshöfð-
ingja — maður gagngert vestur í Dali
og Snæfellsnessýslu með viðeigandi
fyrirskipanir til að afstýra frekari van-
rækslu í þessu efni. En mikið getur
verið þegar að orðið, um fram það er
vera þurfti, hefði engin handvömm
orðíð. Og líklegást hefði alls eigi veitt
af, að farið hefði læknir héðan vestur,
til aðstoðar áminstum læknum, sem
ekki hafa leyst sitt hlutverk betur
en þetta — samkvæmt heimild þeirri,
er 1. gr. laganna frá 1896 virðist hafa
að geyma. En það er vel skiljanlegt,
að hinum þjónandi landshöfðingja hafi
þótt það viðurlitamikið, einkum þar
sem hins reglulega er nú von á fárra
daga fresti.
Af vesturfjörðunum, Dýrafirði og
Arnarfirði, hvað veikinni líður þar,
hefir ekki frekara frézt síðan um
daginn.
Gegn landsliöfðingja.
það vitnaðist í málaferlunum land-
IæknisinB gegn Isafold, að einn meðal
margre, sera heyrt höfðu um afskifta-
leysið af skarlatssóttinni á Skeiðunum í
fyrra sumar og ekki farið leynt með
það, eins og engin var ástæða til, var
sjálfur landshöfðinginn. Bóndinn á
Húsatóttum hafði sagt honum svo frá,
að héraðslæknir (Sk. Á.) hefði aldrei
þar komið, meðan veikin gekk þar.
þetta bar landshöfðingi meir að segja
í málinu — gaf skriflegt vottorð um
það, sem jafngilt var tekið og staðfest
væri með eiði.
f>að virðist engum vafa bundið, að
vilji landlæknir vera sjálfum sér sam-
kvæmur, þá hljóti hann að skipa hér-
aðslækninum að lögsækja landshöfð-
ingja — »hreinsa sig« — fyrír þetta, sem
h a n n hefir sagt um hann. Ekki
geta orð hans, manns í æðsta valda-
sessi á landinu, verið hættuminni fyrir
orðstír læknisins heldur en ummæli
blaðamanna. Ekki getur það verið
tekið miður trúanlegt, sem ’hann seg-
ir frá en þeir.
Landshöfðingi á þá von á viðtökun-
um, þegar hann kemur heim — meið-
yrðamáli frá umgetnum héraðslækni,
eftir skipun landlæknis, og vitanlega
með gjafsókn, veittri af landshöfðingja-
dæminu!
m % m -----
„Engin líknarstofnun —
ekkert kærleiksheiniili“.
í »t>jóSólfi« 26. þ. m. stendur grein með
þeseari fyrirsögn eftir Y. J.
Lýsir grein þessi lífskjörnm manns nokk-
urs, sem nýlega er dáinn meðal vor og
jarðaður var fyrir fáum dögum frá líkbús-
inu í Reykjavik.
Þétt jarðarför þessi færi fram í og frá
líkhúsinu, var hún þó einhver hin hátíð-
legasta, og var það meðal annars að þakka
hinni aðdáanlegu ræðu dómkirkjuprestsins,
sem var svo meistaralega sniðin eftir kring-
umstæðunum; og var auðséð, að hún hafði
djúp áhrif á flesta, ef ekki alla þá, sem
við voru staddir.
En svo lýsir hr. Y. J. æfikjörum hins
framliðna á þann hátt, að hann hafi átt
verri æfi en margur hundur (það má nú
segja um fnarga, og getur þeim liðið bæri-
lega fyrir þv.i, því margur hundur lifir
herralífi); a ð hann að jafnaði hafi geng-
ið í gauðrifnum óþrifa-flikum, með botn-
lausa skó og sokkalaus á klakanum um
háveturinn; a ð hann dögum saman hafi
hvergi átt höfðí sinu að að halla, hvergi
næturskjól nema á klakanum; og að hann
loks, er i öll skjól hafi verið fokið, hafi
í leyfisleysi skriðið inn i óhygðan kofa,
matarlaus og allslaus, og þar hafi hann
dáið eftir eins dags legu.
Þessu finnur hr. V. J. sig knúðan til að
vkoma á pappírinn* til þess að eftirkom-
endurnir fái að vita, hvað gjörðist um
aldamótin 1900, sem dæmi þess, hve likn-
ar- og hjúkrunar-mál stóðu á lágu stigi bjá
þjóðinni.
En æfiferill þessa framliðna hafði líka
aðra hlið, og fyrst hr. Y. J. nú er búinn
að skýra frá binni dökku hlið hans, virð-
ist rétt, að eftirkomendurnir fái líka að
sjá bina bjartari lilið.
Hinn framliðni var einkasonur mjög vel
efnaðra, ástúðlegra foreldra, sem einskis
fremur óskuðu, en að láta honum liða vel,
og ekkert. spöruðu til þess að afla honum
mentunar og tryggja honum velgengni —
Heimili þeirra var sannkallað »kærleiks-
heimili« fyrir hann, og þess naut hann, unz
hann var um þritugt. Þegar móðir hans
var orðin ekkja, fluttist hún til Reykjavík-
ur 1895, ásamt honum Lifði bún að visu
þá fremur fátæklegu lífi, en hinn framliðni
naut hjá henni fyrst framan af búsnæðis,
matar, fata og þjónustu, alls ókeypis. Síð-
ar flutti hann sig frá henni, og leigði sér
herbergi annarstaðar í bænum, en móðir
hans gaf honum þá ágætlega uppbúið rúm
og laglegan húsbúnað allan i eitt herbergi;
eu velkominn var bann jafnan til hennar
til að matast, hve nær sem hann vildi, og
þáði hann það jafnaðarlega. Móðir hans
andaðist um jóla-leyti 1899; og víst er um
það, að þangað til átti hann »kærleiks-
heimili« að flýja til, nær sem hann þurfti
og vildi.
Það er þá árið 1900 og það sem af er
þessu ári, sem hann hefir átt að lifa sam-
kvæmt lýsingu hr. Y. J., eða hér um bil
l‘/4 ár. En frá þvi í janúarl900og þang-
að til hann dó er óhætt að fullyrða, að
hann hefir fengið milli handa að minsta
kosti 500 krónur úr að spila. Auk þess
má tilnefna eitt hús í Reykjavik, þar sem
hann var aila-jafna velkominn og boðinn,
nær sem hann vildi, til að fá mat eður
annað; og sjálfur vissi hann enn fremur, að
til voru fleiri menn í bænum, og ef til vill
viðar, sem var umhugað um, að hann
skorti ekki fæði né klæði, ef hann segði
að eins til, og þeim hefði verið kærara ef
hr. V. J. hefði skrifað grein sina fyrri,
sé lýsing hans rétt á ástandi hins fram-
liðna.
Hvað svo sem um æfiferil hans er að
segja, þá er þó eitt víst, og það er, að
óskandi væri, að enginn færi meir á mis
við að njóta og eiga að »kærleiksheimili«,
en hann átti langmestan liluta æfi sinnar.
Fr.
Slæm heybirgðaskýrslu-
fyrirmynd.
______1
Á því hefir margoft verið klifað,
að allur almenningur hér á landi væri
næsta ólöghlýðinn, og læt eg mér ekki
til hugar koma að halda því fram, að
ekkert sé hæft í þessu ámælí; en all-
oft hygg eg, að aulaleg afskifti yfir-
valda þeirra, er um það eiga að sjá,
að lögunum sé hlýtt, gjöri laganýmæl-
in óvinsæl, og sums kostar ómöguleg
til eftirbreytni.
Horfeliislögin 9. febr. 1900 eru ein
laganýmælin, er ætla má að engri mót-
spyrnu hefði mætt, ef skýrslu-fyrir-
myndin, er amtsráðin eiga að semja
eftir 6. gr. þeirra laga, væri svo lög-
uð, að auðið væri að gefa rétta skýrslu
eftir henni; en nú hefir amtsráðinu
í Norðlendingafjórðungi tekist að semja
svo lagaða skýrslu-fyrirmynd, að óhugs-
anda er, að neinir skoðunarmenn geti
gefið eftir henni rétta akýrslu, nema þar
sem svo er komið, að hey sé að þrot-
um komin; amtsráðið ætlast til þess,
að skoðunarmennirnir gefi skýrslu um
heyforðann í vættatali — einn dálk-
urinn er sem sé svona, tvískiftur:
heybirgðir: taða 100 pd. tals, xithey
100 pd. tals; mér er nær að halda,
að enginn sé sá tölvísingur, að hann
geti reiknað það út, hvað sú eða sú
stæðan, hvort heldur er í hlöðu eða
tótt, sé margar 100-pda-vættir, ef um
mikið heymegn er að ræða; já, eg tel
það víst, að stjörnumeistararnir, sem
hafa reiknað út þyngd himinhnatta,
mundu leiða sinn hest frá því, að
gefa skýrslu um það í vættatölu, hvað
miklar birgðir sé núna af heyjum t.
a. m. í blöðunum hans Jóns Skúla-
sonar á Söndum, eða hvar annars-
staðar, þar sem miklar heybirgðir eru;
hvers vegna gjörir amtsráðið það aula-
bragð, að setja það inn í skýrslu-fyrir-
myndina, að heyforðmn sé tiltekinn í
vættatölu? Eiga menn að geta þess
til, að amtsráðinu sé illa við horfellis-
lögin, og að það hafi samið skýrslu-
fyrirmyndina svo lagaða, sem það hefir
gert, til þess að enginn vandaður mað-
ur fengist til þess að gefa skýrslu?
Hver ástæða var til þess, að bregða
út af fornri venju, sem hefir verið sú,
er um heymegn ræðir, að mæla hey,
en vega ekki? Finni nýja amtsráðið
ekki ástæðu til þess að breyta að
þessu leyti skýrslu-fyrirmynd þeirri,
er amtsráðið það í fyrra samdi, þá tel
eg það berlega lýsa því, að það er
ekki nein fyrirmyndar samkunda að
hyggindum.
Mel, 20. apríl 1901.
porvaldur Bjarnarson.
Skagaflrði 10. apríl 1901.
Veðráttan hefir veiið mjög köld nú nm
tima, vindnrinn ákaflega kaldur á norð-
austan. Enn þá er þó enginn is á firðin-
um, nema fáir jakar á stangli. —
I vetur eftir nýárið var skemtisamkoma
haldin á Hólum í Hjaltadal. Þar voru
haldnir fyrirlestrar: Island á Aldamótum
(próf. Z. H.), bindindi (Jósef skólastjóri),
verzlun (Stefán Sg.), giftingar (Sigfús
kennari), sveita- og bæjaþvaður (Jósef
skólastj.). Á undan fyrsta fyrirlestrinum
varsungið: »Þið þekkið fo!d« o. s. frv., og
byrjaði samkoman með þvi, og á eftir
honum var sungið: »Eldgam!a Isafold« o.
s. frv. Síðan var söngur, svo glimur, all-
fjörugar og skemtilegar, og var mjög mikið
gaman, að sjá þessa gömlu íslenzku íþrótt,
sem óskandi er, að íslendingar fari að
leggja mikla rækt við. . Síðan voru leikar
og siða3t dans, nær 4 stundir. Samkoman
byrjaði kl. 5 síðd. og endaði kl. 6 árd. —
Yíða í firðinum hafa verið danssamkomur
í vetur, en, því miður, hefir sjaldnast verið
sameinað þeim nokkuð nytsamlegt né upp-
byggilegt., sem nauðsynlegt er að verði
gjört.
Sjónleikar hafa verið leiknir á Sauðár-
krók við ig við i vetur; einnig nokkrum
sinnum í Hofsós; hafa það verið leikar til
gamans, og þess kyns leika vill almenning-
ur helzt. Helztu leikirnir voru: »Lotterí-
seðillinn« (o: skóarinn) og »Timaleysinginn«.
Eigi er að furða, þótt viðvaningsbragur sé
á hjá sumum leikendanna. En alþýða get-
ur engan samanburð haft.
Húnavatnssýslu (Miðfirði) 20. apríl:
Eg fagnaði vorblíðunum fullsnemma um
daginn; þá voru eftir öll vetrarharðindin;
fyrir dymbilvikuna fór hann verulega að
kólna, og hana alla var kuldakólga og
harðviðri surna dagana, en á páskunum
versta briðin, er komið hafði á vetrinum;
sjókuldi hefir verið afar-mikill, svo að hve
nær sem lognstund hefir komið, befir b, ða
firöina lagt út fyrir yztu annes, en ekki
heíir komið af hafís inn á firðina nema
stöku jakar; aftur hafði ekki sést út yfir
hafísbreiðuna af Spákonufellsborg í vikunni
sem leið. Vesta komst þvi ekki að landi
hér nyrðra [þ. e. við Húnaflóa]; meun vita
ekki heldur, hvort hún hefir komist fyrir
Horn, og hræddir eru menn orðnir um það,
að aldrei skipist svo vel, að Skálholt geti
smogið inn með Ströndum; reyndar var í
gær sunnan-stórviðri, en nú má heita logn,
og liggur svört þoka inn 1 fjarðaropnn og
inn eftir nesjunum, en glaðasólekin frá
fjarðarbotninum og inn alla dali. — Áin
ruddi sig víða í gær og má ætla, að hún
verði vel reið í dag fyrir póstinn. Nú eru
kláðaskoðunarmenn vorir á ferð um sveitina
að skoða, og verða sumstaðar kláðavarir,
og ekki sizt hjá þeim, er háværastir eru
móti þvi, að hafa nokkra eftirlitamenn við
baðanir.