Ísafold - 12.06.1901, Page 3

151
hann þvi við, að orgelin kosti »lít,ið eitt
minna« hjá öðrurc orgelsölumönnum á
Korðurlöndum?
Það er ofurskiljanle-gt.
Hann álítur P. & S. hættulegasta keppi-
naut sinn, og því gripur hann til þeirra
örþrifsráða, að segjaósatt um þá verksmiðju
Eða dettur nokkurum manni í hug að
trúa þvi, að hann viti um verðið á sams
konar orgelum hjá öllum orgelsöluuiönnum
á Norðurlöndum? Eg er viss um, að hann
þekkir nöfn fæstra þeirra, og því síður
verðið hjá þeim.
Þá kemur rúsínan i endanum : 2 5 á r a
áhyrgðin!! Þetía atriði á að sanna
alveg fráhœra endingu orgelanna, langt
um meiri en alment er gert ráð fyrir.
Því gœta verður þess, að það sem við er
átt með slikri ábyrgð er, að bætt só ó-
keypis hver smábilun, sem á orgelinu verð-
ur í 25 ár. Nú getur smábilun komið
fram á orgeli innan fárra ára, t. d. að hné-
typpi hætti að gera skyldu sina, fjöður
brotni eða því um likt. Eru orgelsölu-
menn þvi venjulega svo varkárir með að
gefa langa ábyrgð, að þeir áhyrgjast þau
að eins i 5 ár. Það eru verzlunarhús, sem
gæta að því að lofa ekki því, sem þau
geta ekki efnt.
En hvernig fer svo um framkvæmd þess-
arar löngu ábyrgðar, ef til kemur ? Hvern-
ig hugsar kaupandinn sér að fá viðgerð-
ina nægilega fljótt afgreidda hjá verzlun-
arhúsinu í Yesturheimi? Og hvernig ætlar
kanpandinn sér að koma fram áhyrgð sinni,
ef verksmiðjan skorast undan að efna iof-
orð sín ?
Eg sé það ekki.
Áhyrgð verksmiðju i Ameriku hlýtur að
vera einskisvirði fyrir mann hér úti á ís-
landi, og það sérstaklega þegar um smá-
ábyrgðir er að tefla, eins og hér mundi
standa á. Og ekki er liklegt, að verk-
smiðjan i Yesturheimi mundi kosta flutn-
ing orgelsins fram og aftur.
Eg hefi gert þessar athuaasemdir við
auglýsingu þessa vegna þess, að mér er
vel kunnugt um, að verzlunarhúsið Peter-
sen & Steenstrup er eitthvert hið vandað-
asta verzlunarhús, sem eg þekki, og að það
verzlar aldrei með önnur orgel en þau, sem
eru með vönduðustu gerð, og setur sann-
gjarnt verð á vöru sina, miðað við vöru-
gæðin. Fyrir nokkurnm árum setti það
sjálft á stofn orgelverksmiðju, sem hefir
stækkað svo og eflst, að í henni eru nú
notaðar fullkomnustu gufuvélar. Svo mik-
il hefir eftirspurnin verið eftir þeirra eigin
orgelum, og bendir það meðal annars á,
að þeir herrar P. & S. selji ekki dýrara
en allir aðrir orgelsalar á Norðurlöndum,
eins og hr. Þ. A. segir.
Loks vil eg vara menn við að fara eft-
ir þessum eða þvílikum skrumauglýsing-
um, og ennfremur vil eg vara alla við þvi
að meta gildi orgels eftir y t r a útliti.
Um orgelkaup skyldi lielzt eiga við þá
menn eina, sem reyndir eru að góðri þekk-
ingu á hljóðfærum og panta frá þeim ein-
um verzlunarhúsum, sem ekki vilja verzla
nema með vönduð orgel, eins og t. d. P.
& S. gerir.
Það er haft eftir síra Arnljóti, föður hr.
Þ. A., að hann hafi eitt sinn á námsárum
sínum komið inn til klæðskera i Khöfn til
að panta sér föt. Þegar klæðskerinn varð
þess vis, að klæðþurfinn var íslenzkur
námsmaður, kom honum þegar i hug, að
íslenzkir námsmenn væru vanir að fá sér
föt, úr ódýru efni, og kom því með ódýr-
ustu fataefnin, sem hann var vanur að
sýna íslendingunum.
Er þá mælt, að síra Arnlj. hafi sagt:
»Eg bið yður að afsaka, að eg hefi, því mið-
ur, ekki efni á að kaupa ódýrt efni i föt«.
Þó verið geti, að hr. Þ. A. hafi ekki að-
hylst þessa skoðun föður síns, eðaaðhann
sé ófús á að innræta liana öðrum, þá vseri
óskandi, að þeir sem ætla að kaupa orgel
eða aðrar vörur, litu i budduna, áður en
þeir ráða við sig, hvort þeir hafi efni á
að kaupa óvandaða vöru.
Reykjavík í maimán. 1901.
Bjöbn Kbistjánsson.
Eyfellingasamskotin. Meðal þeirra
nál. 1000 kr., er frá var skýrt um daginn
að nefndin hér í hænum hefir safnað og
sent austur, var ágóði af samsöng þeim,
2. þ. mán., er hr. Brynjólfur Þorláksson
gekst fyrir og mikið vel tókst, um 174 kr.
Áfengisnautnin
fyrrum og nú.
Kafli úr ræðu héraðslæknis Guðm.
Björnssonar fyrir minni Groodtemplarregl-
unnar í stórstúkuþingssamsæti i Reykjavik
8. júni 1901.
I æfi mannkynsins eru þúsund ár
sem eirm dagur og hver öld sem stund
úr degi.
Vér vitum fæst af því, sem á dag-
ana hefir drifið frá aldaöðli. Bn það
vitum vér, að nautn áfengra drykkja
hefir tíðkast frá því er sögur hefjast,
en afneitun þeirra — bindindi —
kemur fyrst í Ijós fyrir rúmum 100
árum.
Hvernig stendui á þessu?
Orsökin er sú, að í fornöld var miklu
minna um áfenga drykki en nú gerist;
menn týndu ber af jörðinni, þresktu
úr þeim safann og geymdu hann, þar
til er ólgan gerði hann áfengan; þessi
berjasafi — vín — var eini áfengi
drykkurinn í heitu löndunum. En
vínberin uxu ekki á hverri þúfu og
hreint berjavín er ekki mjög áfengt;
þess vegna gat öll alþýða manna ekki
neytt svo mikils víns, að alisherjarböl
stæði af því; til þess var vínið of
þunt og of sjaldfengið. Mjaðargerð
var að vísu snemma kunn í hinum
kaldari löndum, en svo virðist sem öll
alþýða manna hafi ekki hitað mjöð
nema á hátíðum og mjöðurinn gat auk
þess aldrei orðið mjög áfengur.
Á þessu Áarð mikil breyting fyrir
nokkurum öldum; þá lærðist mönnum
að gera áfengi úr korni (rúg), jarðepl-
urc o. fl., og um líkt leyti fanst að-
ferð til þess að skilja áfengið úr á-
fengisvökvum, náþvíhreinu og óblönd-
uðu. Bpp frá því óx áfengisgerðin ár
frá ári að heita má, og nú var hægt
að gera áfenga drykki svo sterka, sem
hver vildi hafa; jafnframt urðu þeir
miklu ódýrari en áður. Áfengisgerðin
varð brátt svo mikil, að allir gátu afl-
, að sér áfengra drykkja eftir vild, og
fengið þá veika eða sterka eftir ósk-
um, — fyrir miklu minna verð en
fyrrum.
Af þessu hefir leitt, að áfengisnautn-
in hefir stórum farið í vöxt á síðustu
öldum. Áður var ofdrykkja fremur
sjaldgæf, ef á alt er litið; nú varð hún
afaralmenn. Áður var áfengisnautnin
yfirleitt mannkyninu meinlítil. Nú
varð hún að veraldarmeini, og hefir
verið svo alt til þessa dags, og mun
enn verða um langan aldur.
þetta gat ekki dulist til lengdar.
það er ein af framförum 19. aldarinn-
ar, að hennar menn hafa sýnt og
sannað, að framtíðarþrifum mannkyns-
ins er afarmikill háski búinn af áfeng-
isnautninni, eins og hún nú er orðin.
Og víðs vegar um heiminn hafa skap-
ast öflug samtök, er miða aö því að
afstýra þessu böli.
jÞannig eru þá bindindisfélögin til
orðin, og af því sem hér segir er hægt
að skilja, hvers vegna þau eru svo ný-
tilkomin.
Ef þeir menn allir, sem beztaþekk-
ingu hafa á þessu máli, væru spurðir,
hvert sé merkast af þeim bindindisfé-
lögum, sem fæðst hafa á 19. öldinni,
þá hygg eg að flestir mundu þar til
nefna Goodtemplarregluna. þetta fé-
lag stendur nú á fimtugu; það er stofn-
að í Ámeríku, en hefir dreifst þaðan
út um allar álfur jarðarinnar, og í því
eru nú full 600,000 manna. þ>að er
alþjóðlegra en flest eða öll önnur þess
konar félög, fer ekki í manngreinarálit,
býður alla menn velkomna, allar kyn-
kvíslir jarðarinnar, jafnt svarta menn
á hörund sem hvíta, rauða eða gula,
og gerir ekki a ð s k i 1 y r ð i nein
ákveðin trúarbrögð. það hefir enn
fremur þá yfirburði yfir flest önnur
slík félög, að aðalmarkmið þess er
ekki það, að fá menn í bindindi, held-
ur hitt, að fá því smásaman til leiðar
komið í hverju landi, með hverri þjóð,
að þau ráð séu tekin upp, sem ein eru
einhlít til að afstýra áfengisbölinu, en
það eru lagafyrirmæli, er banni tilbún-
ing, aðflutning og sölu áfengra drykkja.
Vér Islendingar höfum ef til vill
fremur en nokkur þjóð önnur ástæðu
til þess, að minnast þessa 50 ára af-
mælis Goodtemplarreglunnar, því að
óvíða mun þetta félag hafa komið
jafnmiklu góðu til leiðar sem hér á
landi.
Póstþ.i’ófuilnn.
pilturinn Ásgeir Bgilsson, er upp
vís varð hér í vor að því að hafa stol-
ið peningabréfum m. m., er strokinn,
mun hafa komist í botnvörpung. Hon-
um hafði verið slept úr varðhaldi, er
prófum var lokið. Hór er sýnilega
ekki ráð að láta glæpamenn ganga
lausa, meðan þeir bíða dóms, svo hægt
sem þeim er orðið um vik að leynast
á brott, með hinum miklu og tíðu
samgöngum, að ógleymdum mökunum
við botnvörpunga. Hann hafði játað
á sig um 200 kr. stuldi úr peninga-
bréfum. Auk þess hafði saknað verið
úr frímerkjapeningakassa pósthússins
siðasta ár rúmra 100 kr., er hann bar
ekki á móti að hann kynni að hafa
nælt sér; vissi það ógjörla.
Dáinn
er 3. þ. m. Jón próf. Guttormsson
í Hjarðarholti. Æfiatriða hans mun
getið verða næst.
Strandbátar j
fóru héðan að ákveðnum degi, 10.
og 11. þ. m., troðfullir af farþegum.
Sömul. »Laura« til Vestfjarða 8, þ. m.
Veðrátta
mjög köld, síðan hitakaflann um
hvítasunnuna, — eins og sjá má á
veðurskýrslunui hér í blaðinu. þ>að
er að þakka áminstum bitakafla, að
gróður er þó í góðu lagi eða vonum
betri.
Um hvað erum vér
sammála?
Ræðnágrip eftir Einar ritstj. Hjörleifs-
son fyrir minni íslands i stórstúknþings-
samsæti í Rcykjavik 8. júni 1901.
Eg veit ekki, hvort þið hafið veitt
(því eftirtekt, hvað örðugt er orðið að
mæla fyrir minni íslands svo, að ekki
sé annað sagt en það, er allir hlut-
aðeigandi samsætisgestir geta fallist á
— sem helzt ætti að vera. það staf-
ar af því, hve örðugt oss íslendingum
veitir að koma oss saman um, hvað
orðið geti ættjörð vorri til blessunar
eða ills.
Auðvitað komum við, sem hér er-
um, okkur saman um e i 11 mál í að-
alatriðunum, bindindismálið. En um
það vil eg nú ekkert tala, af því að
svo mikið hefir verið um það talað
og svo mikið á enn um það að tala á
þessu stórstúkuþingi. Annars geri eg
ráð fyrir, að þau séu ekki ýkjamörg
ættjarðarmáliu, sem okkur kemur öll-
um saman um.
Sumir okkar gera sér miklar vonir
um, að mörgu yrði í lag kipt, ef vér
fengjum ráðgjafa vorn á þing. Aðrir
fullyrða, að þá fyrst færi nú um þver-
bak fyrir okkur, ef byrjað væri á þeirri
tilbreytni. — Sumir okkar hyggja, að
framfarir ættjarðarinnar yxu stórum,
ef við fengjum öfluga peningastofnun
inn í landið. Aðrii ganga að því vísu,
að þá fyrst færum við á sveitina að
fullu og öllu, ef við kæmumst yfir
peninga. — Sumir eru sannfærðir um,
að vér þurfum að verja miklu fé,
miklu starfi, miklum vilja til þess að
menta þessa þjóð. Aðrir virðast ætla,
að hún geti ekki tekið á móti öllu
meiri kynstrum af mentun en húnhafi
til brunns að bera, þar sem hún sé
bókvísasta þjóðin á Norðurlöndum og
þó víðar væri leitað.
Jafnvel tungan okkar er orðin að
ágreiningsefni, tungan, sem Snorri
Sturíuson og höfundar Eglu og Njálu
rituðu, tungan, sem Jónas Hallgríms-
son kvað á, tungan, sem mæður okk-
ar töluðu við okkur börn, tungan, sem
þær kendu okkur á alt það bezta,
sem við kunnum. Við elskum hana
sumir, eins og lífið í brjóstinu á okk-
ur. Aðrir eru farnir að telja það
versta ólánið, sem við höfum ratað í,
að tala hana, og engra verulegra fram-
fara von fyr en við hættum þeirri
vitlaysu.
þó er eitt stórmál, sem eg er að
gera mér von um, að okkur komiöllum
saman um. |>að er kærleikurinn.
Eg get ekki hugsað mér, að neinn haldi
því fram, að ættjörð vor væri ver farin
fyrir hann, þá fyrst færi illa fyrir
henni, er vér færum að elska hana
heitt. Eg get ekki hugsað mér, að
neinn fullyrði, að vér yrðum sjálfir
meíri og betri menn, ef vér hættum
að eleka hana.
Og eg geri ráð fyrir, að vér gerum
það allir, miklu meir en vér höfum
gert oss grein fyrir, margir hverir.
Einu sinni, þegar eg var í skóla,
heyrði eg embættismann, sem ekki
hafði lifað æskuár sín hér á landi,
fullyrða í ræðu fyrir minni íslands, að
okkur þætti ekkert vænt um þetta
land, þessa hóla og steina og börð og
fjöll. En sú dæmalaus vitleysa! Eg
hefi verið 14 ár samfleytt erlendis.
Allmikið af þeim tíma dreymdi mig
vakandi og sofandi um þessi fjöll og
þessa dali, þessa fossa og þessar fann-
ir, þessa læki og þessar lindir, sem
eru ísland. Og á morgnana hefi eg
stundum vaknað með einhvern óum-
ræðilega Ijúfan ilm fyrir vitunum, af
því að mig hefir verið að dreyma um
blauta, íslenzka vorjörðina í gróand-
anum. Svona er okkur auðvitað öll-
um farið í raun og veru.
f>ó verð eg að mótmæla einni góð-
vildartegund, sem sumir kalla kær-
leika — tilhneigingunni til þess að
draga fjöður yfir rangsleitnina og
heimskuna. Slíkur kærleikur gerir
08S aldrei að mikilli þjóð, gerir ísland
aldrei að góðu landi.
Vér þurfum á þeim kærleik að halda,
sem »samglaðst sannleikanum*, eins og
Páll postuli kemst að orði, þeim kær-
leik, sem æfinlega þorir að horfa í
augun á sannleikanum, hvað óviðfeld-
inn sem hann kann að vera fyrir þjóð
vora.
Ug vér þurfum á þeim kærleik að
halda, sem »trúir öllu, vonar alt«,
þeim kærleik, sem hefir gert sér það
fyllilega ljóst, að
»ef trú og dáð og dugur ei þig svíkur,
er drottinn lífs þíns enn þá nógu ríkur«,
til þess að géra oss að góðum og mikl-
um mönnum, þetta land að ágætis-
landi.
Af því að þessara hliða á kærleik-
anum hefir of lítið gætt, hefir oss
hætt við alt af öðruhvoru að gera
oss f hugarlund, að vór séum sjálf-
dæmdir til að vera afstyrmi veraldar,
sjálfdæmdir til að láta oss vera alt
um megu, sjálfdæmdir til að una hverju
því, sem oss er gert til skaða og
skammar.