Ísafold - 10.07.1901, Blaðsíða 1

ISAFOLD.
Upp8Ögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík miövikudaginn 10. júlí 1901.
46. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBD S
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadriúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram)
xxvra. árg.
I. 0 0. F. 837199
Forngripas. opið md., mvd. og ld. 11—12
Lanasbókasafh opið hvern virkau dag
k).12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
ind., mvd. og ld. tii ótlána.
Okeypis lækning á spitals.num á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
fc. 11-1.
Ókeypis tannlækning í húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Ný landshöíðingja-nafnbót.
Stjórnarbótarfrv. afturhaldsliðsins.
Afturhaldsliðið hefir sýnilega örvænt
um að geta fengið meiri hlutann í
neðri deild til þess að f e 11 a stjórn-
arbótarfrumvarpið. Fyrir þvi hefir
það ráð verið tekið, að 11 e y g a það,
leita fyrir sór, hvort ekki væru svo
veikar sálir til í stjórnarbótarflokkin-
um, að þær kynnu að láta ginnast til
að fara enn að samþykkja stjórnar-
skrárbreytingar út í loftið, án nokk-
urrar vonar um staðfesting.
í því skyni hefir afturhaldsliðið
komið með sjálfstætt frumvarp í
stjórnarskrármálinu. |>ar eru tekin
upp breytingaatriðin úr frumvarpi
stjórnarbótarmanna. Bn svo er jafn-
framt bætt inn í atriðum, sem eiga
að verða málinu að falli hjá stjórn-
inni og auk þess mundu verða hin
stórkostlegasta skemd á frumv. stjórn-
arbótarmanna, þó að vér ættum kost
á þeim, svo mikil skemd, að stjórnar-
bótin yrði að engu nýt.
En dýrt kaupa stjórnarbótarfjendur,
sumir hverir að minsta kosti, þessa
flekunartilraun.
Fróðlegt þætti oss, til dæmis að
taka, að sjá inn í hugskot F lóa-
mannaþingmannsins, síðan er
nafn hans var ritað franaan á þetta
nýja frumvarp, — ef hann er þeirri
Bkynsemi gæddur, að hann skilji, hvað
þar stendur, sem reyndar er nú í
meira lagi vafasamt.
Ár eftir ár, mánuð eftir mánuð,
Viku eftir viku hefir hann verið með
fortölur í afturhaldsmálgagni sínu út
af setu ráðgjafans 1 ríkisráð-
i n u. í því hefir aðalviðurstygð val-
týskunnar verið fólgin, eftir hans
kenningu, að ráðgjafanum væri ætlað
að eiga þar sæti eftirleiðis, eins og
að undanförnu. Sá agnúi gerir alla
aðra stjórnarbót ónýta og skaðsamlega,
hefir afturhaldsmálgagnið stöðugt pré-
dikað — ónýta, af því að ríkisráðið
mundi drotna yfir ráðgjafanum, skað-
samlega, af því að ráðgjafinn væri
þá »lögfestur« í ríkisráðinu. |>ess
vegna hefir verið fyrsta og æðsta
boðorðið þeim megin: ráðgjafann út
úr ríkisráðinu! Allir, sem ekki að-
hyltust það boð, voru að sjálfsögðu
óþjóðhollir stjórnarvinir og landráða-
menn.
Og nú flytur afturhaldsliðið á þingi
— þar á meðal ritstjóri afturhalds-
málgagnsins — stjórnarskrárbreyting-
ar-frumvarp. sem á sammerkt val-
týskunni að því leyti, að eftir því er
láðgjafa, eða réttara sagt, ráðgjöfum
vorum ætlað að sitja kyrrum í ríkis-
ráðinu!
Svo dýrt hefir verið keypt vonin
um það, að geta flekað einn eða tvo
úr stjórnarbótarliðinu til þess að hverfa
f r á skynsamlegri stjórnarbót, sem vér
getum fengið, og a ð gersamlega óskyn-
samlegri stjórnarskrárbreyting, sem
vér getum ekki fengið.
Svo mikíð gefa þeir fyrir að halda
oss niðri í sama feninu og að undan-
förnu. Svo mikið vilja þeir til þess
vinna, að halda valdinu í höndum
sömu mannanna, sem nú hafa það.
Fyrir því berjast þeir og engu öðru.
Mergurinn málsins í frumvarpi aft-
urhaldsliðsins er sá, að vér skulum
hafa tvo ráðgjafa, sem báðum er ætl-
að að eiga sæti í ríkisráðinu. Annar
ráðgjafinn á að vera búsettur hér á
landi, hinn í Kaupmannahöfn. Báðir
hafa þeir rétt til að skrifa undir lög
og stjórnarráðstafanir með konungi.
Öllum er vitanlegt, að þetca fyrir-
komulag er ófáanlegt. Lands-
höfðingi hefir í bréfi til stjórnarinnar,
dags. 20. desbr. 1895, tekið það fram,
að það séóhugsanlegt og að það
geti eigi komið til nokkurra
m á 1 a, að ráðgjafi sé búsettur hér á
landi, sem eigi að skrifa undir með
konungi. Og þó ætlaði landshöfðingi
þá ráðgjafanum að vera utan ríkisráðs-
ins. Stjórnin félst á ummæli lands-
höfðingja í ráðgjafabréfi, dags. 29.
maí 1897, að því er búsetuna snertir.
En aðalröksemd hennar gegn búsetu
ráðgjafa hér á landi er auk þess fólg-
in í því, að hann eigi að sitja í ríkis-
ráðinu. Með því að ráðgjafinn á þar
að eiga sæti, »þá þarf engra frekari
sannana við«, segir stjórnin, »til að
sýna fram á það, að eigi geti komið
til mála að flytja til íslands frá að-
setri 8tjórnarinnar og úr aðseturstað
konungs ráðgjafa þann, er trúað væri
fyrir æðstu stjórn hinna sérstöku mál-
efna íslands, og ábyrgð þeirra mála
því hlyti að hvíla á honum«.
Skýrara, afdráttarlausara getur af-
svarið ekki verið.
En þó að vér ættum kost á þessu
stjórnarfyrirkomulagi, ættu allir þjóð-
ræknir menn að berjast á móti því
með hnúum og hnefum. því að slíkt
stjórnarfyrirkomulag yrði í reyndinni
hér um bil sama stjórnarfyrirkomulag-
ið, sem vér nú höfum — munurinn
mestur sá, að það mundi valda enn
meiri vandræðum og óánægju.
Mergurinn málsins í breytingum
þeim, er Btjórnarbótarflokkurinn berst
fyrir, er sá, að enginn ráðgjafi hafi
ástæðu né tækifæri til að fjalla um
sérmál þjóðar vorrar annar en sá, sem
er í samvinnu við þingið og ber fyrir
því eigi að eins lagalega, heldur og
siðferðislega ábyrgð.
Mergurinn málsins i breytingum
afturhaldsliðsins er sá, að um sérmál
þjóðar vorrar skuli jafnframt eiga að
fjalla ráðgjafi, sem aldrei kemur hing-
að til lands, ekkert hefir saman við
oss að sælda, ráðgjafi, sem vitanlega
væri dómsmálaráðherra Dana, eins og
ráðgjafi vor hefi verið að undanförnu,
maður, sem að sjálfsögðu yrði settur
í ráðgjafasessinn án nokkurrar hlið-
sjónar á afstöðu hans til sérmála
vorra.
jþessir tveir ráðgjafar afturhalds-
Iiðsins gætu haft gersamlega andstæð-
ar skoðanir á þjóðmálum vorum. Og
bæri þeim eitthvað á milli, má geta
nærri, hvor þeirra stæði betur að vígi
— sá, sem búsettur væri hér úti á
íslandi, eða hinn, sem alt árið um
kring ætti kost á að gera konungi
grein fyrir skoðunum sínum og væri
auk þess í hinni nánustu samvinnu
við alla ríkisstjórnina.
|>es8Í ráðgjafatign hér yrði engin
stjórnarbót, heldur eingöngu ný nafn-
bót fyrir landshöfðingja. Annað er
henni ekki heldur ætlað að vera af
öðrum en þeim, sem ekki hafa áttað
sig á þessu mjög svo óheillavænlega
frumvarpi afturhaldsliðsins, — ef menn-
irnir á annað borð gerðu sér nokkura
von um að þetta fyrirkomulag kæmist'
á nokkurn tíma hér á landi.
Og fyrir þessa nýju nafnbót Iands-
höfðingja, sem þjóðin hefir ekkert gagn
af en henni geta staðið mikil vand-
ræði af, er íslendingum ekki aS eins
ætlað að borga 12,000 kr. um árið í
ráðgjafalaun, heldur og hver veit hve
mikið af ráðgjafaeftirlaunum, afarmik-
inn stjórnarskrifstofukostnað o. s. frv.'
Bvona er nú farið þeirri stjórnarbót,
f stuttu máli, sem afturhaldsliðið hefir
á boðstólum frá sinni hendi. Er ekki
ástæða til þess að brúnin lyftist á ís-
lendingum?
Vér spáum því, að hún lyftist á fá-
um. Stjórnarbótarmenn, sem nokkuð
botna í 8tjórnarmáli voru, sjá allir, að
hér er verið að visa mönnum inn á
versta glapstig, bjóða þeim stein
fyrir brauð. Og hinir, sem að
gömlu stefnunni hallast, þeirri, sem
kend er við Ben. heitinn Sveinsson,
sjá, að hér er afneitað aðalatriðinu í
allri þeirra rökfærslu, svikist burt frá
öllu því, sem afturhaldsliðið hefir lát-
laust verið að lemja inn í höfuðin á
þeim ár eftir ór.
Fylkingarnar verða áreiðanlega þunn-
skipaðar utan um þingmenn Snæfell-
inga og Flóamanna f þessum leiðangri
þeirra.
Bókmentafélagsfundur.
Aðalfundur var haldinn hér í deild
í fyrra dag í Iðnaðarmannahúsinu, og
fór þár fram það er hér segir:
1. Forseti mintist fyrst látinna félags-
manna, þeirra Jóns prófasts Gutt-
ormssonar í Hjarðarholti, síra Magn-
úsar Jónssonar í Laufási, stúdents
og kaupmanns Péturs Guðjohnsens
á Vöpnafirði og sérstaklega heiðurs-
félaga kaupmanns Hjálmars John-
sens í Kaupmannahöfn, sem á marg-
an hátt hafði hafði sýnt félaginu
staka velvild.
2. Forseti skýrði frá efnahag déildar-
innar, nú í sjóði 500 krónur, er
prentsmiðjuskuld var greidd af
landssjóðsstyrk þ. á.
Svo skýrði og forseti frá brófi
Hafnardeildarinnar um hag þeirr-
ar deildar, átti hún í sjóði fullar
18,000 kr. nú um síðustu árslok;
hann gat og um væntanlegar bóka-
útgáfur þeirrar deildar þ. á.
3. Frá stjórnarnefnd Hafnardeildar-
innar var komin áskorun um, að
halda áfram útgáfu Sýslumanna-
æfanna; og tjáði stjórn vorrar
deildar sig því hlynta, en ennþá
lægi eigi fyrir, með hvaða kostum
þeirri útgáfu yrði haldið áfram.
4. Forseti las upp bréf frá Lands-
bókasafnsnefndinni um kaup á
handritaaafni Bókmentafélagsins;
gengur nefndin að því boði að gefa
fyrir það 22,000 kr., er borgist á
22 árum með 1000 kr. á árí, en
vextir greiðast eigi. Forseti lýsti
því yfir, að nú mætti vænta endan-
legra samninga um þetta mál, nú
í sumar, og kæmi þá alt handrita-
safnið inn í Landsbókasafnið.
5. Forseti skýrði síðan frá, að ársbæk-
ur deildarinnar væru prentaðar,
nema hvað beðið hefði verið að
fullprenta Skírni til þess að geta
komið skýrslu þessa aðalfundar inn
f þenna Skírni.
6. Forseti gat þess, að bréfafélagi Jón
Borfirðingur hefði nú sem fyr sýnt
félaginu velvild sína með því að
senda því rímnahandrit.
7. Samþykt var með öllum atkvæð-
um að fela væntanlegri stjórn að
ráða Skfrnisritara þetta ár.
8. Forseti skýrði frá því, að niðursettu
bókunum hefði fækkað svo við sölu,
að stjórnin hefði eigi viljað nota
lengur heimild sína til að selja
meira af bókunum með niðursettu
verði.
9. Rektor B. M. Ólsen spurði um,
hvaðan þau ókvæði væri komin á
kápu Tímaritsins, að ritgerðir skyldu
vera prentaðar með réttritun Blaða-
mannafélagsins, og skýrði forseti
frá, að Tímaritsnefndin hefði ókveð-
ið það.
Alllangar umræður urðu um starf-
svið Tímaritsnefndarinnar og skiln-