Ísafold - 24.07.1901, Blaðsíða 1

Kemur út ýinist einu sinm eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
Vjt doll.; borgist fyrir miðjan
jnlí (erlendis fyrir fram)
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramiit, ógild nema komin sé til
ótgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrceti 8.
XXYIII. árg.
Reykja\Tík miðvikudaginn 24. júlí 1901.
50. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBD S
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
i. 0 0. F. 83829
Forngripas. opið md., mvd. og ld 11—12
Lanasbókasafit opið ht'ern virkan dag
ki. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Okevpis lækning á spitabnum á þriðjnd.
og föstud. kl. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
k. 11—1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni I. og 3. mánnd. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbanlcinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Ný hamskifti
Fimlegurerlandstjórnarleikurinuenn.
Bkki er hatnbrigðunum með öllu af
létt enn.
í þingbyrjun fáum vér boðskap frá
konungi. f>ar er að eins minst á eitt
landsmál, stjórnarskrármálið. Svo miklu
meira þykir það skifta, en öll ónnur
mál.
þar eru oss færðar þær gleðifróttir,
að konungur muní ekki synja um
samþykki sitt til þess, að óskum Is-
lendinga um stjórnarskrárbreyting
megi verða framgengt, ef þær sóu með
þeirri takmörkun, sem geri það hægt
yfirleitt að verða við þeim.
Svo er farið að ræða þessar óskir í
þinginu. f>á lýsir stjórnarfulltrúinn
yfir því, að ráðgjafanum sé alls ekki
hugarhaldið, að nokkur framkvæmd
verði í því eina máli, sem konuugi
hefir þótt ástæða til að nefna í boð-
skap sínum og farið svo mildilegum
orðum um — bætir því jafnvel við, að
ráðgjafinn hefði alls ekki gert kost á
neinum stjórnarskrárbreytingum, ef
hann hefði ekki talið sér skylt, að
standa við loforð fyrirrennara sinna.
Stjórnarfulltrúinn segir meíra. Hann
kemur með nýtt skilyrði fyrir stjórnar-
bót, skilyrði, sem víst er með öllu
nýtt í stjórnarsögu þjóðanna.
Nú er ekki nóg, að stjórnarbótin
hafi það fylgi, bsm stjórnarskráin og
heilbrigð skynsemi heimtar. Til þess
að stjórnin geti sint málinu, þarf
mikill meiri hluti þjóðar.
i n n a r að vera því fylgjandi!
Fyrst gerir stjórnin oss tilboð. Svo
er embættisvaldið og allir nánustu
vinir landstjórnarinnar notaðir til þess
að bola út úr þinginu þeim mönnum,
sem fúsir eru á að þiggja þetta tilboð um
samninga og ófrægja það á allar lundir.
Svo er yfir því lýst, að meira þurfi
til þess að fá stjórnina til að sinna
nokkurum samningum en meiri hluta
þingsins ; til þess þurfi m i k i n n
meiri hluta þjóðarinnar.
Svo viðsjárvertá það að veraaðsemja
viðstjórninaumstjórnarinnareigiðtilboð
eftir ummælum stjórnarfulltrúans sjálfs,
að ekki er út í það leggjandi á sama
hátt og tíðkast með öllum þjóðum,
hver vandamál sem fyrir hendi eru.
Við slíkan viðsjálsgrip má ekki semja,
nema mikill meiri bluti þjóðarinnar
hafi staðið af sér tilraunir landstjórn-
arinnar til að fá öllum samningum
hnekt.
Stjórnarfulltrúinn segir enn meira.
þvert ofan í yfirlýsingu sjálfs sín á
Bíðasta þingi, þvert ofan í ráðgjafabréf,
sem lá fyrir síðasta þingi og þvert
ofan í boðskap konungsins sjálfs segir
hann, að stjórnartilboðið sé ekki víð-
tækara en skilaboð þau, er þinginu
voru 8end 1897. Svo söðlar hann um
ísömu ræðunni og segir, að
stjórnin vilji þó samþykkja mik^s-
varðandi breytingar á stjórnarskránni,
sem ekki bar á góma einu sinni 1897,
og að þar af leiðandi sé þingið alls
ókki bundið við tilboðið 1897.
Svo hjólliðug er stjórnin orðin í
hambrigðunum, að fulltrúi hennar
fullyrðir það alveg hiklaust í miðri
ræðu sinni, sem hann tekur aftur þegar
fer að líða að því, að hann lúki máli
sínu.
Mundi Grímur ægir hafa gert þetta
alt saman fimlegar?
Mikilli þolinmæði mega þingmenn
vera gæddir, að geta hlustað á alla
þessa margflæktu vafninga, alla þessa
ótrúlega einurðarmiklu óeinlægni,
með jafnaðargeði.
Á fyrsta þinginu sem tilboð stjórn-
arinnar kemur fram, er óvíst, hvern-
ig þingmenn snúast við því. f>á er
ekkert látið ógert af stjórnarfulltrúans
hálfu til að gera það sem tortryggi-
legast.
Á öðru þinginu er víst, að tilboðið
muni falla á þinginu. f>á berst stjórn-
arfulltrúinn fyrir því með hnúum og
hnefum, að það verði þegið. þá er
ó h æ 11 að draga ekki af sér.
Á þriðja þinginu eru allar horfur á,
að þeir sóu í nægum meiri hluta,
sem við stjórnina vilja semja. f>á fer
að vandast málið. Og svo er gripið
til þess úrræðis, að segja þinginu, að
ráðgjafinn vilji í raun og veru alls
ekki semja, geri það nauðugur, ef
hann geri það, og geri það alls ekki,
ef ekki sé mikill meiri bluti með samn-
ingunum.
Bn jafnframt er á sama þinginu
lagður fram konungsboðskapur, sem
lýsir hinni afdráttarlausustu og allra-
mildilegustu samningafýsi, sem nokk-
uru sinni hefir verið uppi látin af hálfu
stjórnar vorrar.
Margt má bjóða lítilsigldu þingi og
lítilli, fátækri og afskektri þjóð!
Lagarfljótsbrúin.
Sigurður Thoroddsen verkfræðingur
hefir látið hætta við lagning hennar.
Staurarnir reyndust allir of stuttir,
þurftu að rekast miklu lengra niður en
Barth, norski verkfræðingurinn, hafði
sagt fyrir um, og lengd þeirra ekki
svo mikil, að unt só að reka þá nógu
langt. Búið var að reka niður um
helming þeirra og alt það verk verður
sjálfsagt ónýtt og staurarnir með. Auk
þess eru áhöldin, sem notuð eru, ekki
svo, að unt só að reka niður með þeim
nógu langa staura. Enn fremur höfðu
smiðirnir verið í einhverjum vafa um,
hvar ætti að leggja brúna og kenna
það ónákvæmum uppdráttum Barths.
Smiðirnir voru komnir til Eskifjarðar,
þegar síðast fróttist, áleiðis til Kaup-
manuahafnar.
Stjórnarbótin.
Bftir að frv. minni hlutans var fall-
ið við framh. 1. umr. 20. þ. mán.,
eins og þá var frá skýrt, suðu for-
sprakkarnir upp úr því breytingartil-
lögur við frv. meiri hlutaDS, með bú-
setufleyginn o. fl.„all-langa romsu,en alt
saman var það felt í gær við 2. umr.
og frumvarp minni hlutans samþ. ó-
breytt og því vísað til 3. umr. með
12 atkv. gegn 10. Atkv. skiftust
þannig:
J á
Björn Kristjánsson,
Einar Jónsson,
Guðl. Guðmundsson,
Jóh. Jóhannesson,
Magnús Torfason,
Ólafur Briem,
Sigurður Sigurð3son,
Skúli Thoroddsen,
Stefán Stefánsson, þm. Skgf.
Valtýr Guðmundsson,
þórður Guðmundsson,
þórður J. Thoroddsen.
N e i
Björn Bjarnarson, Bf.
Björn Bjarnarson, Dal.
Hannes Hafstein,
Hannes þorsteinsson,
Hermanu Jónasson,
Jósafat Jónatansson,
Lárus H. Bjarnason,
Pétur Jónsson,
Stefán Stefánsson, þm. Eyf.
Tryggvi Gunnarsson.
þriðja umræða á morgun.
Stjórnarskráin.
önnur umrœda í neðri deild.
Umeœðu-ágeip.
Ouðl. Guðmundsson (framsm. meiri
hlutans): Sérstaklega greinir nefndina
á um eitt atriði. Meiri hlutinn getur
ekki fallist á, að eins og nú stendur,
sé heppilegt að taka búsetu ráðgjaf-
ans hór á landi upp í stjórnarskrár-
breytingarfrv., því að alls engin von
væri þá um staðfesting. Og fyrir það
atriði eitt vill ekki meiri hlutinn tefla
á tvær hættur. Vér getum orðið á-
sáttir um, að umbæturnar sóu eftir
frv. meiri hlutans of litlar. En tals-
verðar eru þær. Bnda sagði landsh.
á þingi 1899, að frv. efri deildar þá
bætti úr einum tilfinnanlegasta gall-
anura á stjórnarfari landsins.
Nokkur hluti þingsins gerir sér von
um stjórnarskifti innan skamms i Dan-
mörku og að væntanleg stjórn þar
muni líta öðru vísi á vor mál en sú,
sem nú er. þetta er nokkuð bygt í
lausu lofti. Minni hlutinn vitnar í orð
C. Bergs í ríkisþinginu 1874, að ís-
landsráðgjafinn eigi ekki að vera í
ríkisráðinu, en sá maður talaði naum-
ast af verulegum kunnugleik. Grund-
vallarskoðun dönsku stjórnarinnar er
rótföst í Danmörk og engin ástæða til
að ætla að lögfróðir vinstrimenn líti
öðrum augum á málið. Sagt só, að
einstakir leiðtogar vinstrimanna hafi
verið spurðir um málið, og þeir hafi
sagst mundu verða hérlendri ráðgjafa-
búsetu fylgjandi, ef þeir yrðu ráðgjaf-
ar. Maðurinn, sem hafi flutt þessa
fregn sé merkur vísindamaður, en alls
ekki sórfróður um stjórnmál, og ekki
verði gengið að því vísu, að hann hafi
getað borið þetta mál undir ókunnuga
menn á þann hátt, sem það þarf að
gera, né heldur mjög mikið að marka,
þó að valdalausir menn segi eitthvað
um slíkt mál. Oftast mun forsætis-
ráðherrannogdómsmálaráðherrann ráða
mestu í þess konár efnum. Heyrst
hefir, hverjir þeir muni verða, ef
vinstrimenn komast brátt til valda.
En ræðum. veit ekki um neinar yfir-
lýsingar frá þeim mönnum. Á Óðrum
eins vonum og þessum sé ekkert
byggjandi.
Ýms ákvæði eru sögð vera í frv.
meiri hlutans, sem valdi því, að ekki
sé líklegt, að það yrði staðfest. Boð-
skap konungs verði þó að skilja á þá
leið, að sé ekki hreyft við stöðu ís-
lands í ríkinu, muni stjórnarskrárbreyt-
ingarfrv. ná staðfesting.
Ágreiningurinn við stjórnina hefir
verið tvískiftur. Að öðru leytinuhefir
hann verið um stöðu Islands í ríkinu.
þar er stjórn alríkisins okkur and-
stæð, hefir tekið sér það vald að á-
kveða þetta og bannar að breyta því.
Hún er okkur ofjarl. Og hún telur
búsetu ráðgjafans í.Khöfn standa í
órjúfanlegu sambandi við ríkisheildina.
Aó hinu leytinu er ágreimngurinn
um fyrirkomulag sérmála vorra. þar
er ísl. ráðaneytið eitt annar málsaðili,
og þar er eingöngu um það að tefla,
hvað haganlegt sé. Um það atriði
ætturn vór eftir boðskap konungs vors
að semja við vora eigin stjórn. það
getur verið, að ákvæði séu í frv. meiri
hlutans, sem v o r stjórn telur ekki
heppileg, en ríkisstjórnin getur
ekkert að þeim fundið. Bæðum. skil-
ur konungs-boðskapinn svo, sem stjórn-
arskrárbreytingarfrv. sé þar heitið
staðfesting, svo framarlega sem það
komi ekki í bága við stöðu íslands
í ríkinu, og að þar sé gefið i skyn, að
ráði ráðgjafinn konungi frá að sam-
þykkja slíkt frv., muni hann fá sér
annan Islandsráðgjafa.
Æskilegt væri, að landsh. léti í
Ijósi, ’n v o r t frv. meiri hlutans kom
í bága við konungsboðskapinn, h v o r t
breytingartillögur minni hlutans séu á
samninga-grundvellinum og h v o r t
nokkur ákvæði séu í frv., sem séu svo
óaðgengileg, að þau muni valda stað-
festingarsynjun.
Landshöfðingi: Bg gat þess við 1.
umræðu, að frumvarpið væri ekki lík-