Ísafold - 17.08.1901, Blaðsíða 3

1
22T
ir mér eiginhandarrit hins Iátna, svo að
þetta fer ekki milli mála. Hver veit
því, nema Lárus þekki mann, sem
eins mikla skyldu hefði haft eins og
eg til að rétta þessum aumingja hjálp-
arhönd?
Næst skal eg minnast nokkurum orð-
um á hin nafntoguðu afskifti Lárusar af
dánarbúi fyrirrennara hans, sem hann
sjálfur er að skrifa um í jpjóðólfi. Hann
má sjálfum sér um kenna, ef honum
kann, þrátt fyrir hreystiyrðin, að
þykja miður farið, að allur sannleikur-
inn verði sagður um það máláprenti.
Sömuleiðis skal eg þá fara nokkur-
um orðum um afskifti síra Sigurðar
Gunnarssonar af deilum okkar.
E. H.
Horíurnar
um skóggræðslu hér á landi.
Nokkur atriði úr fyrirlestri
eftir
forstkandidat Flensborg.
Byrjunin.
Eyder, kapteinn í sjóliði Dana,
sem pm nokkur ár var í förum hér
við land, vakti af nýju áhuga á því,
að hlynna að skóggræðslu hér á landi,
og veitti Landbúnaðarfélagið danska
nokkurn styrk til þess. Byrjuð var
trjáplöntunin á |>ingvöllum vorið 1899;
voru þar þá gróðursettar ýmsar trjá-
tegundir, svo sem af birki, reyni, elri,
pílvið, ösp, furu og greni, og næsta vor
aukið við 5000 plöntum. Tilraunin
virðist nokkuð líklegri síðari árið, en
staðurinn er ekki heppilegur.
í vor var enn nokkuru bætt við, og
jafnframt sáð þar trjáfræi. Að því er
dæmt verður á þessum stutta tíma,
virðist sáningin bera góðan árangur,
enda er það leiðin til að fá loftvanar
plöntur.
Loftslagið á Norðurlandi er töluvert
annað ea hér syðra, og þurfti því
jafnframt að gjöra þar tilraunir, enda
virtust skilyrðin þar öllu betri. Sum-
arið 1899 lagði þingið nokkuð fé til,
og Ryder kapteinn fekk samskot að
auki, og var þá ráðinn skógfræðingur
til að gjöra tilraunir norðanlaads, og
varð ræðumaður fyrir kjörinu. Hann
kom þar upp tveim tilraunastöðvum,
annari við Grund í Eyjafirði, en hinni
í Hálsskógi í Fnjóskadal; á Grund
voru gróðursettar 15000 trjáplöntur,
en 5000 í Hálsskógi; voru flestar teg-
undirnar sömu og á þingvöllum, og
auk þess sáð nokkuru fræi. f>etta var
gjört í fyrra vor, og er eftir var litið
í sumar, var allur reynirinn með bezta
lífi, og all-gott líf með mörgum hinum
tegundunum, ekki sízt furu og greni-
tegundum; auðvitað voru sumar teg-
undirnar dauðar. Eeynslan ein getur
kent, hvað bezt lifir, og sjálfgefið, að
margt hepnast miður í fyrstu gerð.
Fræsáningarnar á Grund og í Háls-
skógi gefa góðar vonir.
Skilyrðin.
Ræðumaðurinn er orðinn nokkuð
kunnugur hér á landi, þessi 2 ár, sem
hann hefir ferðast hér um, frá Múla-
sýslum og vestur um landið suður til
Reykjavíkur, og héðan austur um upp-
hluta Árnessýslu- og Eangárvalla.
Dómur hans um horfurnar fyrir skóg-
græðslu er sá, að á mjög mörgum
stöðum eru all-góð skilyrði til skóg-
ræktar, og sumstaðar eru þau einkar-
góð.
í þeirri trú styrkist maður af því,
að skógar hafa verið all-miklir á landi
hér, og skógarleifar eru enn sumstaðar
all ásjálegar, þótt alls eigi séu friðað-
ar. Helzt er þar til að taka Hall-
ormsstað og Fnjóskadal. |>ar má finna
tré 27—28 feta bá. þessi tré hafa þó
átt mjög örðugt uppdráttar, og síður
en svo, að nokkuð hafi verið að þeim
hlúð. Reynitré all-myndarleg eru og
á stöku stöðum, t. d. á Skriðu í Hörg-
árdal. Dalir og hlíðar hafa verið
skógi vaxnar í fornöld, en þegar kem-
ur yfir 1500—2000 fet, má eigi ætla
að skógur hafi nokkuru sinni þrifist.
Hitt má telja víst, að skógurinn hafi
verið töluvert stórvaxnari fyrrum.
VarðveÍElan.
Hér á lándi verður í raun og veru
alls eigi talað um varðveizlu á skóg-
arleifunum, heldur stöðugt áfram-
haldandi skemdir. Skógarleifaruar
eru all-víðast svo stórskemdar, að þær
verða horfnar innan skamms tíma, ef
ekkert er gjört til að bjarga þeim, og
melar komnir í staðinn. Löggjöfin
verður alvarlega að taka í taumana,
að friða og auka skóg, eins og á sér
stað í hverju siðuðu landi, þar sem
meím hafa fengið réttan skilning á
því, hve mikilsverður skógurinn er
fyrir landið og þjóðina. 1 skógarleif-
unum, sem eftir standa, eru alstaðar
höggin rjóður, skógur er tekinn þar
sem hendi er næst, og þar sem upp-
gripin eru mest. Frjóasti og blóm-
legasti skógurinn verður mest fyrir
högginu, afstyrmin verða eftir og svo
úrættist alt og fer smækkandi með
þverrandi lífskrafti og hnignandi vaxt-
arskilyrðum. Fjárbeitin vinnur svo
eigi minst skemdarverkið'og fjallhrap-
inn kæfir seinustu trjáfræin. Meðan
þessi opnu rjóður eru inni í miðjum
skógi, er hættan þó ekki svo sérlega
bráð og mikil. Verst er, þegar bert
svæði verður í iitjaðri skógarins; þá
byrjar uppblásturinn, og þegar mold-
arlagið er fokið og skolað burt, verð-
ur melurinn einn eftir. Og þetta etur
um sig og færist út yfir skógarsvæðin,
meðan nokkuru er að spilla og eyða.
Alstaðar má sjá, hvernig þetta fer
sinn markaða veg. Lágur birkiskógur
verður að hrískjörrum, þá tekur við
fjallhrapi og loks melurinn snauður
og ber eftir. Og mennirnir eiga lang-
mesta sökina.
Gagnið.
Skiljanlega verður það aðalspurn-
ingin, hvaða gagn sé að því að varð-
veita skógarleifarnar og planta nýja
skóga.
Aðalgagnið verður til eldiviðar. —
Landið er víða eldiviðarsnautt, mór-
inn dugar ekki til fulls, og sumstaðar
er hann vondur og dýr, eða þá alls
ekki fáanlegur. Kol verða nauðalítið
notuð utan kauptúna. Afleiðingin er
sú, að svo miklum hluta áburðarins
er brent, til stórhnekkis fyrir grasrækt-
ina. í annan stað má treysta því, er
fram líða stundir, að sumt efni til
húsagerðar megi fá úr skógum vorum,
til verulegs sparnaðar, einkum þar
sem flutningar eru erfiðir. Enn má
nefna það, að skógurinn hlífir mjög
jarðskemdum af völdum vatna og
vinda, og skógurinn veitir skjól bú-
stöðum manna og penings, og þá er
eigi sízt varið f skjólið til grasræktar;
til þess þarf eigi syo mikið. Ofurlág-
ir moldargarðar með skýliplöntum á
eða undir mundu geta gjört ótrúlega
mikið, og kostnaðurinn nauðalítill, þeg-
ar reynsla og þekking væri fengin,
hvernig með skyldi fara. Og þá er
ekki minst varið í það, hvað alt ann-
ar blær kæmi yfir bygðirnar, þar sem
nokkur skóggræðsla væri komin. —
Landið væri alt orðið hlýlegra og
byggilegra. Enn mætti bæta því við,
að nokkur atvinna ykist við það til
sveita, þar sem dálítið væri að mun
gjört að skóggræðslu; liðlétt fólk get-
ur töluvert unnið þar að. Jótar telja
skógræktina hjá sér, sem stórfé er
lagt til árlega af almaunafé, ein-
hverja mikilverðustu hjálpina, sem
þeir hafa fengið til eflingar landbún-
aðinum.
Hvað á þá að gjöra?
Skóggræðslan er auðveldust og sjálf-
gefnust á svæðum gömlu skógarleif-
anna; jarðvegurinn er þar hagfeldast-
ur og nokkuð skjól er fyrir vindi. —
|>ar sem skógarleífarnar hafa bezt varð-
veizt hér’ á landi, svo. sam við Hall-
ormsstað og í Fnjóskadal, mætti ef-
laust fá allgóðan birkiskóg, þó eigi sé
annað gjört en að friða þá skóga, sem
nú eru, en friðun er ekki trygg nema
girt 8é í krmg með gaddavír. Um
frekari kostnað er varla að ræðá, nema
hvað maður, sem vit hefði á, þyrfti
að líta eftir skógunum. J>ar sem um
smávaxinn skóg eða kjörr er að ræða,
mætti enda búast við, að allgóður
skógur til eldsneytis kæmi upp með
tímanum, væri að eins friðað. ®Skóg-
arnir íslenzku hafa verið birkiskógar,
og er því sjálfgefið, að aðallega verður
að rækta birki, en jafnframt verður
að reyna sem flest, því að óreyndu
verður eigi um það dæmt, hvað kann
að þrífast af trjátegundum hér, þeim
sem annars þrífast í köldum löndum.
Vísast þarf að fá í og með birkifræ
frá útlöndum, vegna þess, hvað skóg-
urinn er úrættaður.
f>ó að barrtré hafi eigi vaxið hér,
er alls eigi loku fyrir skotið, að þau
geti þrifist; það er ofur-skiljanlegt, að
fræ þeirra trjáa hafi eigi hingað bor-
ist; þau eru of þung til að berast með
vindinum; en birkifræið er svo létt, að
það berst í loftinu um óravegu.
Innlendar gróðrarstíur (Planteskoler)
verður að fá á nokkurum stöðum í
landinu til fræsáningar, svo að plöntu-
ungviðin verði land- og loftvön. Frið-
aðir skóggræðslureitir (Plantager) taka
svo á móti þeim. Plönturnar úr
gróðrar8tíunum verður að láta fyrir
mjög lítið, eða helzt ekkert, til ein-
stakra manna eða félaga, sem rækta
vilja síðan; þennan fyrsta kostn-
að við gróðrarstíurnar verður hið op-
inbera að taka á sig og leggja jafn-
framt til manninn, sem hefir fulla
þekking til að geta Ieiðbeint og litið
eftir.
f>að þarf ekki annað en að almenn-
ingur sjái, að þetta getur þrifist, svo
vaknar áhuginn af sjálfu sér, og mönn-
um skilst, að hér er bæði um gagn og
gaman að ræða.
Smám saman koma þá upp í hér-
uðunum skógræktunarfélög, þar sem
menn vinna, sem lært hafa alt hið
verklega hjá skógfræðingi landsins og
undir yfirumsjón hans. Slík félög
myndu á ýmsan hátt breiða út þekk-
ingu og áhuga, og með ráðum ogdáð-
um hjálpa einstaklingunum, sem til
gagns og prýðis vilja rækta tré hjá
sér.
f>að sæti vel á Eéykjavík, sem höf-
uðstað landsins, að ríða á vaðið, og
eignast skógræktarsvæði við Rauða-
vatn hér fyrir ofan, þar sem beztu
horfur virðast vera til skógræktar. —
f>að er eigi um neitt stórfó að ræða,
og ætti í jafnstórum bæ að geta feng-
ist með smáum hlutabréfum, en á
þann hátt gjörist skóggræðslan mest
í Danmörku. |>ar rétt hjá mætti þá
hafa gróðrarstíu, og yfirumsjónina hefði
skógfræðingur landsins án endurgjalds.
f>ví verður eigi með orðum lýst, hvf-
líka ánægju bærinn gæti haft af slík-
um skógarreit rétt hjá sér, sem jafn-
framt yrði hinn bezti skemtistaður
bæjarmanna. Og slíkt dæmi Reykja-
víkurbæjar mundi hafa stórmikil á-
hrif fyrir skóggræðslu í landinu.
Bötnvörpuveiðabann.
Ný lög
Alþingi hefir í dag samþykttil fulln-
aöar svo látandi frumvarp, viöauka við
lögin fi-á 6. apríl 1898:
1. gr. Hver sá maður, er leiðbeinir
skipi við botnvörpuveiðar í landhelgi við
ísland, eða liðsinnir því við slíkar veið-
ar framar en hann kaon að vera skyld-
ur til, só hann lögskráður skipVerji,
skal sæta 50—1000 kr. sektum.
Sömu hegning skal og hver sá mað-
ur sæta, er hjálpar til að koma undan
handsömun eða heguingu þeim, er sek-
ur hefir orðið um ólöglegar botnvörpu-
veiðar, nema hann só lögskráður skip-
verji á skipi þv/, er hlut átti að hinum
ólöglegu veiðum, anda falli brot hans
eigi undir öunur þyngri hegningará-
kvæði.
2. gr. Hórlendur maður, er leggur
það í vana sinn, að dvelja á útlendum
botnvörpuskipum við veiðar þeirra, eða
er í botnvörpuskipi eða á bát við skips-
hliðina, þegar það er að veiðum í latid-
helgi við ísland, án þess að hann geti
gert þá grein fyrir dvöl sinni þar, að
auðsætt sé, að hann eigi enga hlutdeild
um eftir 1. gr.
3. gr. Hver sá skipstjóri, er sekur
verður um brot á lögum nr. 8, 6. apríl
1898, 1. gr., skal, auk sekta þeirra, er
ákveðnar eru í 2. gr. nefndra Iaga, sæta
fangelsi, eigi minna en 14 daga ein-
földu fangelsi.
4. gr. Sektir eftir lögum þessum
renna í landssjóð, og mál um brot gegn
þeim skulu rekin sem opinber lögreglu-
mál.
Frá útlöndum.
Blöð ensk frá 9. þ. m. segja látna
Viktoríu keisaraekkju, móður Vilhjálms
Þ/zkalandskeisara og systur Játvarðs
Englakonungs. Hún var elzta barn
Viktoríu Bretadrotningar og Alberts
prinz, fædd 1841, giftist 16ára Friðriki
konungssyni frá Prússlandi, er keisari
varð eftir föður sinn Vilhjálm I. árið
1888, en lifði ekki nema 100 daga í
keisaradómi. Hún var gæðakona, gáfuð
og mjög vel mentuð, unni mjög listum
og visindum, og var sjálf talin allvel
fær í pentlist m. fl. Hún dó úr krabba-
meini.
Waldersee greifi, yfirhöfðingi banda-
liðsins á hendur Kínverjum, sté á land
í Hamborg 8. þ. m., heimkominn úr
þeirri för, og var fagnað með miklum
virktum.
Eitchener lávarður heitir Búum afar-
kostum, ef þeir gangi eigi sór á hönd
fyrir miðjan sept.; en fáir búast við að
þeim segist við það,
Baukamálið.
Hlutafélagsbankafrumvarpið var sam-
þykt við 3. umr. í Nd. í fyrra dag,
ein8 og meiri hluti nefndarinnar vildi
hafa það — feldir allir fleygar aftur-
haldsliðsins, sem varð svo mikið um,
að ýmsir úr þeim flokki yfirgáfu hann
við síðustu atkvæðagreiðsluna, sem
var látin fara fram með nafnakalli,
þannig, að með málinu urðu loks 16
atkvæði, en að eins 6 á móti, sem só
í veiðiskap þess, skal, só hann eigi lög-
skráður skipverji á skipinu, sæta sekt-