Ísafold - 24.08.1901, Síða 3

að flokksbræður hans séu hægnmenn,
þó að þeir vilji ekki vera með atyrði
og fúkyrði um stjórnina — V. G. er
settur í þá stöðu, sem hann hefir við
háskólann, til þess að ieiða ísiend
inga í allan sannleika í stjórnmálum.
(Stefán Stefánsson, 8kf.: Bogavísdóm-
ur!).
Ef til vlll hefir mátt snúa svo út
úr orðum hans um tíumannafrv., að
það hafi verið tilraun út í loftið, þó
að hann hafi alls ekki meint það.
Hann hafði sagt, að fyrir sér vekti
ekki neitt sórstakt stjórnarfyrirkomu-
lag, ekki benedizka, ekki miðlunin
frá ’89, ekki tíumannafrumvarpið, sem
hefði verið samið með stuttum fyrir-
vara, beldur skyidi fyrirkomulagið
vera samkomulagsmál. Fyrir undir-
róður utanþingsmanna hefðu sátta-
tilraunirnar farist fyrir.
Hætt er við, að þetta vorði skoðað
sem endilegar kröfur vorar,. ef deild-
iu mótmælir því ekki. Og þessar að-
farir munu vekja öfluga ruótspyrnu
hjá þjóðinni.
Lárus H.Bjarnason flutti enn langt
erindi; bar meðal annars Y. G. á
brýn, að hann hefði þrætt fyrir að
hafa ritað »gula snepilinn« og kvað
það hart að stimpla sig og flokks-
bræður sýna sem hægrimenn og stjórn-
arsleikjur, mennina, sem vildu útvega
þjóðinni Bem mest frelsi, enda flestir
bændurnir á þingi og stúdentar í
Khöfn í þeirra flokki.
Dr. Valtýr Guðmundss: Svo ósatt
er það, að eg hafi þrætt fyrir að hafa
ritað það, sem L. B. kallar »gula
snepilinn«, að eg hefi lýst yfir því í
ísafold, að það hafi eg gert, enda
ekkert á því blaði, sem eg þarf að
skammast mín fyrir. Enginn flugufót-
ur er heldur fyrir því, að eg hafi
fengið embætti til þess að halda fram
skoðun stjórnarinnar í stjórnmálum.
Skúli Thóroddsen: H. H. lagði á-
herzlu á, að þeir, sem nú greiddu at-
kvæði með hans tíokki, vildu unna
þjóðinni innlendrar stjórnar, hinir
ekki. þessu mótmæli eg afdráttar-
laust. Ekkert slíkt felst í þessari at-
kvæðagreiðslu. þjóðinni mun verða
Ijóst, að við erum nú að afstýra
hneyksli. því að það væri hueyksli,
að þingið biðji stjórnma fyrir aila
muni að taka ekkert tillit til þess,
sem það hefir samþykt.
Á hinn bóginn höfura við sýnt, að
við viljum ekki varna frekari kröfum
að koma fram, þar sem við höfum
boðist til að senda konungi ávarp og
láta þess þar getið, að okkur væri
kært, ef innlend stjórn fengist. — það
tekst ekki fyrir mönnunum, sem vilja
halda öllu í sama farinu, að blekkja
þjóðina með þessum hlægilega leik.
Miklar tilraunir gera þeir til að
halda því fram, að við séum íhalds
menn, þeir séu frelsisgarpar og fram-
sóknarmenn. Er ekki hlægilegt að
hugsa sér þingmann Snæfellinga sem
framsóknarforingja, mann, sem gerst
hefir sendill verstu afturhaldsstjórnar
til pólitískra ofsóknahér á landi? Eða
þá þingmann Reykvíkinga, sem alt af
hefir haldið því fram, að stjórnar-
skránni okkar eigum við ekki að breyta,
engu breyta nema helzt því, að fá
danskan mann fyrir okkar sérstaka
ráðgjafa? Meginþorri konungkjörna
liðsins er í þeim flokki og fulltrúi
stjórnarinnar er foringinn.
það er rett, að það komi fram,
hvaða kempur og garpar það eru, sem
eru að veifa frelsisfánum. það eru
mennirnir, sem öllu vilja fá frestað,
alt af eru að bjóðast til að vera með
næst, ef menn bara vilja gera það fyr-
ir þáaðfresta öllu nú. Alveg eins fór
þeim 1899. f>á voru reyndir samn-
ingar við 2 menn af mótflokknum, og
út af þeim tilraunum áttum við fund
við ýmsa þingmenn, þar á meðal nú-
verandi þingmann Reykvíkinga. Lát-
ið þið stjórnarskrármálið bara ekki
ganga fram núna, þá skulum við held-
ur vera með næst, sagði hanu þá.
235
Hvaða trúnað getum við Iagt á það,
sem þessir menn segja um samkomulag?
það er satt, að bændur eru fleiri
þeirra megin hér í deildinni. þeir eru
flestir nýir, óreyndir menn og hafa
ekki komist í góðan félagsskap. En
naumast eru fleiri fulltrúar fyrir
landbúnaðinn í þeirra flokki.
H. H. kallaði aðfinslur þær, er
komið hafa fram við stjórnina, atyrði
ogfúkyrði. þetta er vana-aðferð þeirra,
sem með stjórninni halda, hverjar
aðfinslur sem fram koma á þingi eða
í blöðum. þeir beita þessari aðferð
til þess að draga úr áhrifuaum. það
8ýnir, hve skamt þeir eru komnir, sem
sjá það ekki, að það er skylda blað
anna og þingsins, að vera á verðifyrir
þjóðarinnar hönd.
H. H. bar það af sór, að hann
hefði sagt, að tímenninga frumvarpið
væri »tilraun út í loftið«. Eg heyrði
hann segja það, og annar maður skrif-
aði orðin eftir honum á fundinum,
þegar hann talaði þau.
H. H. kastaði hnútum aö dr. V. G.,
enda alt af verið að brigzla honum úr
því liði. En hann á þakkir skilíð.
Fyrir hans framgöngu höfum vérkom-
ist það 8em vér erurn komnir með
málið. það er nokkuð undarlegt, þeg-
ar hiuir eru að bregða honum um
»bakdyramakk«. Á hverju byggja þeir
vonir sínar um vinstrimenn nema á
sams konar makki? Munurinn er að
eins sá, að þeir hafa verið að makka
við valdalausa menn.
Umræður urðu nokkuru lengri, en
lítið á þeim viðauka að græða; það
helzt sögulegt, að Pétur Jónsson lýsti
yfir því, að tíumanna-frumvarpinu hefði
aldrei verið ætlað að verða að lögum,
heldur hefði verið komið með það til
þess að sýna, hve langt sá flokkur
vildi teygja sig til samkomulags.
Enn um
Olafsdalsskólaiin.
Eftir alþm. Guðjón Guðlaugsson
VIII.
Til enn frekari sönnunar þess, að
2000 kr. sóu nægilegartil skólans, auk
kennaralauna, má geta þess, að tekju-
og gjaldareikningur Hvanneyrarskól-
ans 1899—1900 sýnir, að til skóla-
haldsins þar hafa ekki gengið nema
tæpar 1900 kr. það ár, og hefir þó að
líkindum einhver byggingarkostnaður
verið þar í talinn, en honum þarf
ekki að gjöra ráð fyrir í Ólafsdal
næstu 10—20 árin.
þá verð eg að geta þess, að mér
þykir mjög líklegt, að þingið vilji eitt-
hvað siyrkja að því, að skólinn verði
keyptur, bæði af því, hve viðurlita-
mikið það er, að eyðileggja svo veru-
legi st.ofnun einmitt þegár hún er
komin algjörlega upp eða á sitt full-
komnasta stig, og ekki síður af því,
að hér er um það að tefla, að hjálpa
marg-viðurkendum nytsemdarmauni,
sem þjóðin öll á stóra skuld við ó-
goldna. En nú eru kaupin hið eina,
sem manninum getur venð fult gagn
að, og því ætti þingið að hvetja og
styrkja amtið til kaupanna, annað-
hvort með því, að veita því eina ríf-
lega fjárhæð, 10—15 þús. kr., eða
hækka styrkinn að mun til skólans.
Báðar aðferðirnar geta verið góðar, ef
uppteknlim hætti yrði haldið um hið
árlega tillag; en hin fyrri er vissari á
báðar hliðar, og því væri mér hún
nær skapi.
IX.
En þar sem ekki er hægt, að segja
með vissu, hvað þingið gjörir í þessu
efni, en það hins vegar virðist ekki ó-
kleift fyrir amtið, að kaupa, þó styrk-
ur til þess fáist ekki, þá ætla eg hér
að sýna árleg útgjöld, seui eg tel lfk-
leg.
1., ef skólinn er lagður niður;
2., ef hann er keyptur styrklaust;
3., ef hann er keyptur með 10 þús.
kr. styrk af landssjóði; og
4., hve mikill skattauki það er, ef
hann er keyptur með eða án
styrks.
Eg tek að eins næsta 10 ára tfma-
bilið, 1902—1911, og dreg 250 kr. af-
gjald frá, ef skólinn er lagður niður.
>•
JC C3 ET *< E!
o £ s s. s
c ct ^
í»r C*T ; CL
CD -• PT
t»r
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
kr.
kr.
2450
kr.
1850
1712
1657 2450jl850
1602 2450,1850
1547 2450 1850
1492 2450 1850
1437 2450 1850
1382 2450 1850
1327 2450 1850
127 2 2450 1850
1217|2450'l850
kr.
738
793
84S
903
kr.
138
193
248
303
958' 358
,1013 413
1068 468
1123, 523
11178 578
1233 633
þannig reiknast mór þá útgjalda-
munurinn næstu 10 árin, eftir því,
hvort amtið kaupir skólann eða legg-
ur hann niður; og eru skuldirnar, sem
á eigninni hvíla, taldar koma til af-
borgunar eins og um er samið, en
næstu 5 árin er þó eftir að afborga
skuldir með 600 kr. á ári auk vaxta,
og 6°/0 af 3200 í 18 ár eða 192 kr. á
ári. Munurinn er þá 1233 kr. tíunda
árið, ef enginn styrkur fæst frá þing-
inu, én 633 kr., ef landssjóður legði
fram 10000 kr., og eftir tölu verkfærra
manna og lausfjár- og fasteignarhndr.
nú, kemur á hvern verkfæran mann
97j eyrir og hvert hundrað 21/,, a. að
meðaltali á ári í dýrara dæminu, en
32/s a. og e/io í því ódýrara.
X.
Af þessu er auðvelt að sjá, að ekki
er um neinn fjármunalegan voða að
ræða fyrir amtið, þó skólinn sé keypt-
ur, heldur má það fremur teljast
reglulegt smáræði, þar sem það í 10 ár
er að eins 9855 krónur í öðru dæm-
jnu, en 3855 í hinu; en móti þessu
kemur eign, nefnilega Stóri-Múlinn,sem
nú er metinn 1800 kr., búið 8160 kr.
og hús á Múlabökkum 1010 kr., eða alls
10,970 kr. virði, þótt búið standi að
eins í stað, og jörðin batni ekkert, sem er
alveg óhugsandi, þar sem sú jörð stend-
ur til stórbóta vegna þeirrar ræktun-
ar, sem þar er þegar byrjuð, og farin
er að gefa af sér töluverðan arð.
Ef menn því væru þeirrar skoðunar,
eftir að 10 ár væru liðin hér frá, að
rétt væri að leggja skólann niður, þá
ætti það að verða amtinu skaðminna
en nú, og það því fremur, sem þá
mætti búa sig undir niðurlagninguna, og
því miklu fremur mega selja eignina
með þolanlegum kjörum þá en nú,
þegar engin jörð er seljandi og sum-
ar fá ekki ábúanda.
XI.
það má t. d. líta á það, að eftir 10
ár mun sumum þykja kominn tími til
þess, að stofna hinn fyrirhugaða
kvennaskóla á Vesturlandi, af gjöf
hinnar nýlátnu heiðurskonu frú Her-
dfsar Benediktsen, og væri þá ekki
illa við eigandi, að kaupa skólahúsið í
Ólafsdal af amtinu fyrir þann skóla,"
því eftir 10 ár mun lítið verða farið
að sjá á því húsi með sömu hirðingu,
þar sem það er eitthvert vandaðasta
húsið á Vesturlandi. Að minsta kosti
þekki eg ekkert til líka við það.
Eg bendi á þetta sem eitt dæmi
þess, að ekki só ólíklegt, að kostur
gefist á, að selja húsin og eignina
með betri kjörum fyrir seljandann en
nú, og að sá tími geti komið, að menn
iðruðusf eftir þessa bráðræðisslátrun,
sem tæpast getur gengið vansalaust
fyrir Vesturamtsbúa og heldur ekki
fyrir landið í heild sinni. íveruhúsið
var smíðað 1896 og er því 5 ára gam-
alt. Síðan hefir verið reist timbur-
smiðja, mjög reisulegt hus, fjós úr
steini, haugshús úr steini, ein timb-
urhlaða heima og tvær á Múlabökk-
um. Litlu eldra en íveruhúsið er
smiðjuhús úr timbri með lofti og milli-
þiljum nppi og niðri, timburhjallur og
skemma með torfhliðveggjum. —
þannig eru öll hús sama sem ný og
vel vönduð, svo ekki þarf nokkurt
hús að byggja i mörg ár, og sést á
því, hve afar hrottalegt það er, að glata
þessu öllu samau, einmitt þegar skól-
inu er kominn í æskilegt lag eftir 21
árs tilveru.
Margur mun líta svo á, að amtinu
sé að minsta kosti siðferðislega skylt
aðrendurgjalda Torfa það fó, sem
hann hefir lagt frá ejálfum sér til
húsakynna þeirra, er skólahaldinu
fylgja, og er sú skuld engan veg
betur borguð, en með því, að kaupa
nú af honum með sanngjörnu verði;
það er honum kærara en nokkuð ann-
að, enda hagfeldast í alla staði og
bezt og sóma8amlegast fyrir alla hlut-
aðeigendur.
Útlend tiðindi.
Póstskipið, sem kom núna í morgun,
flutti litlar sem engar fróttir fraui yfir
þær, sem komnar eru áður í ísafold.
Eti með öðru gufuskipi (frá Engl.)
bárust í fyrra dag ensk bl. fram um
miðjan þennan mánuð, og segja þar lát
þessara merkismahna:
A. E. Nordenskiolds baróns í Stokk-
hólmi, hins fræga norðurfara, er fyrstur
mauna s'gldi alla leið norður um Asíu
á skipinu Vega 1879, fór margar ferðir
til Spitzbergen og Grænlands, að kanna
þar óbygðir, síðást 1883, kom þá (9/9
’83), við liér í Rvík á heimleið. Settist
síðan um kyrt. Hann var fæddur ls/u
1832; dó 12. þ. m.
Francesco Crispi, fyrrum ráðaneytis-
forseti hjá Ítalíukonungi, mikill stjórn-
málagarpur og frelsishetja í fyrri daga,
— var í för með Garibaldi, er hann
vann Sikiley fyrir 40 árum og hans
önnur liönd þá. Hann lézt 11. þ. m.,
háaldraður.
N/lega brunninn bærinn Farsund í
Noregi mestallur. [Jm 1300 manna
húsnæðislausir.
Bankinn.
Frv. um stofnun hlutafélagsbanka
samþykt í dag í efri deild með nokkur-
um breytingum — fleyg frá landshöfð-
ingja, sem þeir hoppuðu inn á, amtmað-
ur og Gutt. Vigfússon —. Málið geng-
ur þá aftur til neðri deildar og verður
þar rætt og afgreitt til fullnaðar á mánu-
daginn, þinglokadaginn.
Leikfélag Beykjavíkur sýndi í gær-
kveidi list sína þingmönnum og fjölda á-
horfenda annarra, húsfylli, og tókst tiltakan-
lega vel; hafði og valið sér þau verkefni,
er færasta fólkinu hefir látið hezt: Nei
Hjartsláttur Emilíu, Já, Trina i fangelsi
og Áprilsnarra (eitt atr.). Einkanlega tókst
frúStefaniu Guðmundsdóttur meðafhurðum,
enda nýtt um varninginn að sjá til hennar,
með því hún lék aldrei í fyrra vetur. Henni
jafnsnjall var Árni Eiriksson (klukkarinn)!
en þeim næst þau J.X og frk. Gþ. H. Að-
komumönnum, alþingismönnum og öðrum,
þótti skemtunin miklu fremri en þeir höfðu
við búist.