Ísafold - 28.08.1901, Blaðsíða 3

239
Alt verður þetta áranguralaust.
Frumvarp afturhaldsliðsms reynist
sumpart vitleysa, sumpart háski, þeg-
ar farið er að skoða það. Breyting-
artillögurnar eru af sama toga spunn-
ar og stjórnarbótarmenn vilja ekki við
þeim líta. Fortölur landshöfðingja
láta þeir eins og vind um eyrun þjóta
og telja sig komast af án þeirrar að-
Stoðar hans, sem er ófáanleg. Stjórn-
arbótarmenn láta ekki ginnast. Og
afturköllunarflanið lízt þeim fjarstæða
og ósvífni.
þá ér síðasta úrræðið tekið. Tveir
af nánustu vinum og fylgismönnum
landshöfðingja, Tryggvi Gunnarsson
og Hannes Hafstein, eru sendir á
fund stjórnarinnar.
Náttúrlega segjast þeir ætla að fara
til að útvega eitthvað »meira«. Agnúinn
er sá einn, að þeir vita ekkert, hvað
þetta »meira« ætti að vera. Alinn-
lendri stjórn hafa þeir báðir verið
fjandsamlegir alt af síðan er farið var
að berjast fyrir henni. Tíumanna-
frumvarpið bafa þeir ekki þrek til að
biðja um, eftir þær viðtökur, er það
hefir fengið í sumar.
|>eir g e t a ekki átt neitt slíkt er-
indi, sem að biðja um meiri umbætur
á stjórnarskránni fyrir þjóðarinnar
hönd. J>ví fer svo fjarri, að þeir hafi
nokkurt umboð til þess, að þeír hafa
enga hugmynd um, nvað þjóðin mundi
nú aðhyllast annað en frumvarpið,
sem samþykt var í sumar.
Og þeir fara ekki heldur í neinum
slíkum erindum. f>eir fara í sömu
erindum, sem hinn sanni umbjóð-
andi þeirra, landshöfðingi, fór í vet-
ur. jpeir fara til þess að spilla
fyrir stjórnarbótinni, telja stjórninni
trú um hina og aðra vitleysu í því
máli.
Svo langt erum vér þá komnir!
f>egar báðar deildir alþingis sam-
þykkja frumvarp um umbæturástjórn-
arskránni, þá takast nánustu vinir
landshöfðingja ferð á hendur á stjórn-
arinnar fund til þess að fá hana til
að sinna e k k i löggjafarþingi þjóðar-
innar!
Væntanlega kunna íslendingar að
meta slíka þjóðrækni.
Bða finst mönnum það ekki ánægju-
leg tilhugsun, ef það fer að tíðkast,
að sá flokkurinn, sem undir verður á
þingi, rjúki í stjórnina til þess að fá
hana til að virða samþyktir þess að
vettugi?
Hingað til hefir mönnum þótt nóg
um synjunartillögur landshöfðingja
eins, hafa kunnað því hálfilla, þegar
hann hefir lagt kapp á að fá gjörðir
þingsins ónýttar.
Nú treysta menn því sýnilega ekki,
að synjunartillögur hans muni reynast
nógu öflugar, hafa ekki fulla von um,
að vinstrimannastjórnin muni meta
hans orð meira en þingsins. þess
vegna eru þingmenn sjálfir sendir á
stað — þeir, sem eru sama sinnis sem
landshötðingi.
Framfarirnar eru miklar. Og þjóð-
in kann vonandi að meta þær.
Enn um
Ólafsdalsskólami
Eftir alþm. Guðján Guðlaugsson.
XTI.
þ>á verð eg að geta þess að lokum,
að eg get ekki verið þeirrar skoðunar,
að hyggilegt væri að leggja þennan
skóla niður, þótt betur stæði á en nú.
Skólinn stendur að minni hyggju
fullkomlega jafnfætis hinum búnaðar-
skólunum og er að líkindum enn fremst-
ur þeirra, að því er aðalatriðið snert-
ir, nefnil. kenslu piltanna. Hann er
prýðilega 6Óttur og það úr fjarlægum
héruðum, í nánd við Hóla- og Eiða-
skóla. Nemendur þaðan hafa reynst
yfirleitt beztir af búfræðisnemum vorum
og ávalt fá þeir næga atvinnu, þegar
náminu er lokið. þeir eru orðnir ráðair
hjá félögum eða einstökum mönnum
nokkuru áður en þeir lúka náminu,
og er ekki að sjá neina hnignun í
því efni; því síðasta vetur voru þeir,
sem í vor fóru af skólanum, allir
ráðnir um miðjan vetur, og vissi eg
af mönnum, sem hefðu tekið fleiri
þeirra, ef fleiri hefðu verið til, og sann-
ar þetta alls ekki, að skólinn sé ó-
þarfur.
Sú ástæða gegn skólanum, sem eg
hefi heyrt fleygt, ef ástæðu skyldi
kalla, að nemendurnir væru allir úr
öðrum landsfjórðungum nú síðustu ár-
in, sem vér þyrftum ekki að kosta
skóla fyrir, virðist mér ærið léttvæg,
þegar þess er gætt:
1. að það sannar að eins, hvað skól-
inn er í meira álití en þeir skól-
ar, sem nemendurnir voru nær;
2. að þessi skóli hafi betur birgt
upp sinn landsfjórðung með jarð-
yrkjumenn, en hinir sína; og
3. að það virðist engu máli skifta,
hvaðan nemendurnir koma; því
þó þeir komi norðan og austan,
þá gotur vesturamtið notið þeirra
eins og hin, þegar þeir hafa num-
ið búfræðina, epda eru þau dæmi
alls ekki fá.
þó það kunni að vera orðin almenn
skoðun, að leggja eigi niður 2 búnað-
arskólana, með því að tveir skólar á
landinu séu nægilegir, þá getur það
ekki talist ráðlegt, að byrja á þeim
skólanum, sem fremst stendur, og
ekki getur það talist hyggilegt, að
hrapa að því, að afmá gamla og rót-
gróna stofnun, fyr en hún sjálf fer að
sýna á sér einhver dauðamerki, og
lítur svo út, sem Vestfirðingum farist
nokkuð öðruvfsi að stöfum en Norð-
lendingum, sem eru með öllum ráðum
að reyna að basla við Hólaskóla, sem
sjálfur hefir þó unnið sér til ólífis að
undanförnu, og furðanlegt má það
heita, að enginn hreyfir því á þing-
inu, að nokkuð sé við þann skóla at-
hugavert, þó það sé flestum vitanlegt,
að hann er þegar hættur sem búnað-
arskóli; og er það nokkuð undarlegt,
ef sá skóli þykir sjálfsagður til lífs,
sem flestir búfræðisnemar hafa fælst
að undanförnu, og er nú hættur við
alla verklega kenslu, búinn að sleppa
því verklega, er allir hafa óskað að
yrði aukið, en heldur eftir bóklegu
kenslunni, sem allir hafa talið minna
virði og án hinnar getur aldrei orðið
nema hégóminn einber. En Ólafs-
dalsskólinn, sem hefir dregið að sér
nemendur úr fjarlægum hóröðum, og
heldur öllum sínum veg, hann skal
falla.
XIII.
Margir hafa fundið Ólafsdalsskól-
anum það til foráttu, að jörðin Ólafs-
dalur væri of lítil og kostasnauð bún-
aðarskólajörð. En þó að það sé á
nokkurum rökum bygt, að hentugri
búnaðarskólajarðir sóu til á nokkur-
um stöðum, þá er nú búið að bæta
svo úr því með hinum jörðunum, að
kostavöntun Ólafsdals getur ekki kom-
ið að gjaldi héðan af, enda hefir Ó-
lafsdalur líka mikla og góða kosti í
ýmsum greinum, og víst er um það,
að engir þeir ókostir fylgja henni, er
valda þvi, að námið geti ekki verið
þar eins fullkomið og á hverri annari
jörðu sem er, og þ a ð e r þ ó a ð a 1-
a t r i ð i ð. Og til frambúðar tel eg
þá hagfeldasta búnaðarskólajörðina.sem
er þægilegust og hættuminst, sem minst
þarf að eiga framtíð sína undir frá
bærri atorku og hæfileikum skólastjór-
ans; því ávalt hlýtur að velta á ýmsu
um þá hepni, að fá slíkan manu.
XIV.
Að þessu leyti tel eg Ólafsdal langt-
um fremri en Hvanneyri, sem hefir
þá ókosti samfara hinum stærstu kost-
um, að þar getur alls ekki þrif-
ist búnaðarskóli nema með fyrirtaks-
skólastjóra að atorku og hæfileikum,
og er það eitt af því óviðfeldna, ef
Hvanneyrarskólinn á sterkastan þátt
í því að drepa Ólafsdalsskólann; þessi
skólí, sem eingöngu fyrir það, að hann
fekk lærisvein frá Ólaísdalsskóla, hefir
hafist upp í álitlegan búnaðarskóla úr
því einstakasta óstands- og óverubæli,
hinu áþreifanlegasta búnaðarhneyksli
með búnaðarskólanafni, sem hægt er
að hugsa sér. Atorka þessa manns,
sem er lærisveinn frá Ólafsdalsskólan-
um og tengdason Torfa, á þá að verða
til þess óbeinlínis, að kippa fótunum
undan þeim skólanum og þeim mann-
inum, sem Hvanneyrarskólinn á mest
að þakka, þegar flett er niður í kjöl-
inn.
Eg vil ekki segja, að Hvanneyrar-
skólinn falli með sínum skólastjóra;
én hann géturgjört þ a ð, og af
því að hann getur það, þ á ættu Vest
firðingar að hugsa sig um, áður en
þoir kasta allri smni áhyggju í bú-
fræðislegum efnum upp á hann. Eitt
tel eg víst, og það er, að margir munu
sakna Ólafsdalsskólans, þegar hann er
farinn, og því fleiri mun taka það
sárt, ef iðjuþróttur Torfa Bjarnasonar
fellur úr sögunni fyrir tímann,
»Betri er biðlund beðin, en bráðla
illa ráðin«. Munið það, Vestfirðingar!
18/8—1901.
Ávarp til konungs
frá efri deild alþingis.
Mildasti herra konungur!
Boðskapur Yðar Hátignar til alþingis
þess, sem nú er að ljúka störfum sín-
um að þessu sinni, þar sem oss er heitið
því, að Yðar Hátign muni ekki synja
um staðfesting á þeirri breyting á
stjórnarskrá vorri, er haldi sér innan
þeirra takmarka, sem boðskapurinn af-
markar, ef fylgi alþingis fáist til slíkrar
breytingar, hefir glatt oss hjartanlega.
í frumvarpi því til stjórnarskipunarlaga,
sem nú hefir verið samþykt af báðum
deildum alþingis, höfum vór leitast við
að sameina það tvent: að fara ekki út
fyrir þann grundvöll, sem afmarkaður
er í boðskap Yðar Hátignar, og jafn-
framt að taka til greina óskir þær frá
hálfu þjóðar vorrar, er fram komu við
kosningar til alþingis síðastliðið ár og
endurteknar hafa verið á þingmálafund-
um á síðastliðnu vori, að svo miklu
leyti sem þær halda sér innan nýnefndra
takmarka, enda erum vér sannfærðir
um, að sú breyting á stjórnarskipun
vorri, sem farið er fram á í frumvarpi
þessu, feli í sór umbætur á stjórnarfari
voru, sem muni reynast oss mikilvægar
og heillavænlegar og bezt samsvari
högum vorum, eftir þeim skilningi á
sambandi voru við Danmörku, sem hing-
að til hefir verið haldið fram af stjórn
Yðar Hátignar. En vór teljum oss
jafnframt skylt að láta þess getið, að
hin íslenzka þjóð hefir aldrei verið fylli-
lega ánægð með það fyrirkomul&g, sem
bygt er á þessum skilningi, og það er
sannfæring vor, að sú skoðuu só enn
ríkjandi hjá þjóð vorri, að stjórnarskip-
un Islands sé þá fyrst komin í það horf,
er fulikomlega samsvari þörfum vorum,
þegar æðsta stjórn landsins í hinum
sérstaklegu málefnum þess er búsett
hór á landi, enda hefir þessi skoðun
komið fram á þingi í sumar hjá mörg-
um þingmönnum.
Þar sem nú breyting sú, sem farið
er fram á í hinu samþykta frumvarpi,
að eins er komin hálfa leið og nú er
fyrir höndum þingrof og nýjar kosn-
ingar, ölum vér þá von, að Yðar Hátign
megi þóknast að láta uppi að Yðar
hálfu og stjórnar Yðvarrar yfirlýsing
um málið, og leyfum vér oss allraþegn-
samlegast að taka það fram, að hver
svo sem afstaða stjórnar Yðvarrar kynni
að verða, þá mundi það að sjálfsögðu
greiða mjög fyrir framgangi málsins og
heillavænlegum úrslitum, ef Yðar Há-
tign mætti þóknast að skipa nú þegar
sérstakan ráðgjafa fyrir Island, er geti
helgað málum vorum krafta sína óskifta
og verið í heillavænlegri samvinnu við
alþingi. Væri hinn nýi ráðgjafi fyrir
ísland sjálfur staddur hér í Reykjavxk
um þingtímann næsta sumar, til þess
ásamt landshöfðingja vorum að sernja
um málið við fulltrúa þjóðarinnar,
væntum vór þess fastlega, að það mundi
leiða til hinnar farsællegustu úrslita.
Jafnframt og vér með hjartanlegu
þakklæti minnumst margra og dýrmætra
velgjörða Yðvarrar Hátignar við laud
vort á liðinni tíð, biðjum vór algóðan
Guð að blessa Yðar Konunglegu Hátign
á ókomnum tíma, Yðar konunglegu ætt,
lönd Yðar og ríki.
Fjárlögin. Rúm l[/2 milj. eru tekjurn-
ar áætlaðar um næsta fjárhagstímabil, árin
1902 og i 903, í f járlögum þeim, er hið ný-
afstaðna þing hefir samþykt og afgreitt.
En útgjöld rúml. 130 þús. kr. meiri. Sá halli
gengur á viðlagasjóð.
Hér verða taldar ýmsar fjárveitingar,
nýjar, eða þá svo merkilegar, að almenningi
þykir fróðleikur í.
Flutningabrautir. Til þeirra, ak-
vega samkv. vegalögnm frá 1894, eru ætl-
aðar als 48 þús. kr. um fjárhagstímahilið,
og því fé skift þannig niður:
fram Eyjafjörð . . 12 þús.
um Fagradai ... 6 —
upp Borgarfjörð . . 6 —
til viðhalds flutn.brauta 24 —
Þjóðvegir. Þá eru ætlaðar til þjóð-
vega, annara en flutningahrauta, samtals
92 þús. kr., er skiftast þannig:
a.) framhald Mýravegarins frá Urriðaá að
Hitará....................20 þús.
h.) vegur við Stykkishólm . 5 —
c.) vegagerð á Hrútafj.hálsi . 10 —
d) — á Fjarðarheiði .
(N.-múl.) . . 6 —
e. ) — á Mýrum í Aust-
urskaftafs. . . 3 —
f. ) — í Hrútafirði . . 2 —
g. ) hrú á Skaftá (gegn 1000 kr.
frá sýslunni).............7 —
h. ) vegahætur og vegaviðhald:
í N.-múlasýslu 4 þús., S.-
múla. 4 þús, i N.-amti 18
þús., í Suður- og Yestnr-
amti 13 þús., Samtals. 39 —
Annað vegafé. Þar eru ætlaðar til
fjallvega, er landssjóður kostar að öllu
leyti. 10 þús. kr. alls, og styrkur veittur
til sýsluvega, rúm 15 þús alls, þar á meðal
til Breiðadalsbeiðar 5 þús. (gegn 2^2 þús.
frá sýslufélögunum), til Brekknaheiðar í
N.-múl. 5 þús. (gegn 2'/2 þús. frá sýslnnni),
til dragferjuhalds á Héraðsvötnum 600 kr.
(300 hvort árið), viðbótarstyrkur til brúar-
gerðar á Hörgá 21/, þús., til að brúa Ós-
inn í Bolungarvík 2 þús. gegn jafnmiklu
frá héraðsmönnum.