Ísafold - 09.11.1901, Síða 1

'Kemnr ut yrnist eínu sinm eða
tvisr. í viku Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l’/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram.)
ISAFOLD.
Uppsögn (ski-ifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé tii
dtgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík laug’arday/inn 9. nóv. 1901.
72. blað.
ökli í Reykjavík.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBD S
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
XXVIII. árg
I. 0. 0. F. 831115872-______________
Forngripas. opið md., mvd. og ld. 11—12
Lanasbökasafh opið lirern virkan dag
kj. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og Id. til útlána.
Okeypislækning á spitalfnum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
k. 11-1.
Ókeypis tannlækning i búsi Jóns Svems-
sonar bjá kirkjunni 1. og 3. mánud. bvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. i2 — 1.
Háseto á fiskiskip
ráðum við undirritaðir, fyrir næstkom-
andi útgerðartíma (1902), upp á hálf-
drætti og mánaðarkaup.
Atvimian borgast að ötiu
ieyti í peningum.
Menn snúi sér til Sigfúsar Bergmann
í Hafnarfirði, sem gefur nánari upp-
lýsingar og semur um vistráðin.
Bíldudal í ágúst 1901.
P. J. Thorsteinsson & Co
Kommissionsforretning.
Vi tillade os höfligst at bringe til
D’ Herrer Köbmænds Kundskab, at vi
bave etableret os som Kommissions
Agenter for Færöerne & Island. Vi
have förste Klasses Forbin-
d e 1 s e r saavel her i Landet som paa
Continentet for Salg a.f Færöiske og
Islandske Produkter. De Ordres, der
maatte blive os betroede, effectueres til
lavestc Markedspriser. Til
stabile Köbmænd gives en kortere eller
længere Kredit.
Dansk Korrespondance.
Ærbödigst
Anderson Brothers
15 Robinson Row. Hull.
Yikublaðið ..Norðurland“
(ritstj. Einar Hjörleifsson, Akureyri)
hefir til sölu hér í Reykjavík K r i s t-
ján Þorgrímsson kaupm., Kirkju-
str. 10. Kostar 3 kr. árg.
Sunnanfari,9. ár, 1901.
Detta er iunikjftld í síðustu tölublöðunum 4:
6. Ráðgjafarnir nýju (i Danmörku, með
myndum af þeim 4: Deuntzer, Alberti,
Cbristensen og Horup). Aldamótakvæði eftir
Guðm. Friðjónsson. Úræfiþáttum Bisntarcks
eftir sjálfau bann. Skýjakljúfar (i Ameriku,
með mynd).
7. Holdsveikraspitalamennirnir (með mynd
af dr, P. Beyer, Cbr. Tburen og F. A. Bald).
Úr æfiþáttnm Bismarcks, eftir sjálfan hann
(niðurb). Dæmisaga eftir Guðm. Friðjóns-
son. Ferðarolla M. St.
8. Höfuðskáld Vestur-íslendinga (Steph-
an G. Stephanson, með mynd). Týndi son-
urinn (kvæði eftir St. G. St.). Gnllhúsið
lcóngsins og drengirnir. Kafliúr óprentuð-
um sjónleik eftir Indriða Einarsson. »TJti-
legumaðurinn«, listasmið Einars Jónssonar
frá Galtaíelli (með 2 myndum af þvi likn-
eski). Nokkur »spakmæli«.
9. A. P. Hovgaard (með mynd). Steinku-
dys (kvæði, eftir G. M ). Herskipið Heim-
dallur og eusknr botnvörpungur (með mynd).
Kaflar úr óprentuðum sjónleik eftirludriða
Einarsson (niðurl.). Gullhúsið kóngsins og
drengirnir (frh.). Sitt af hverju. .
Snnnanfari kostar
2‘/2 kr. drg, /2 blöð, með myndum —
Panta md blaðið i aðalafgreiðslu þess,
Austurstræti 8 í Bvik, hjd bóksölum
landsins og víðar.
Gerð hefir verið bráðabirgðasamlagn-
ing á mamitali því, er fram fór bér í
kaupstaðuum 1. þ. mati., og eru þar
með taldir þeir, er að eius voru staddir
í bænum, en slept aftur hinum, er þá
voru frá heimili og naumast hafa færri
verið, með því að þá voru meðal ann-
ars strandbátarnir ókomnir með fjölda
Reykvíkinga. Talan liefir orðið um
6,700.
Það vissu allir, að ákaflega hafði
fjölgað hér í bænum undar.farin ár,
einkum hin siðustu 3 ; ett fáum mttn
hafa til hugar komið, að böfuðstaðurinn
væri orðinn s v o n a fólksmargur.
Rétttaldirvoru íbúar höfuðstaðarins, er
síðast var talið, 3611; örtnur tala, 3886,
er skekkja, sem hægt er að gera grein
fyrir, hvernig var undir komin.
Vantar því ekki mikið á, að talan
hafi tvöfaldast síðasta áratuginn liðug-
an; og er það meira en menn vita dæmi
tilyfirleitthérí álfu á þeim tíma. Vérverð-
um að fara til Vesturheims til mann-
jafnaðar í því atriði. Vitattlega að til-
tölu að eins. [Orsmár er bærinn enn
eigi að síðttr, eftir erlendum mælikvarða.
En munar þó minstu frá því er höfuð-
staður Norðmanna var fyrir 100 árum :
8—9 þús.; nú 225,000.
Fjölgun þessa Atina geysimiklu mætti
gera að tilefni til ýmislegra httgleiðinga,
sumra ánægjulegra, en sumar miður. En
sleppa skulum vér því að þessu sinni.
Vér setjum hér í þess stað samanburð
fbúatöhinnar í Reykjavík talningarárin
á öldinni sem leið:
1801.... .... 307 1855 ... 1354
1835 .... 639 1860 1444
1840 .... 890 1870 2024
1845 .... 961 1880 ....2567
1850 1149 1890.... 3611
Bankaleysið.
Eftir
Indriða Einarsson.
XI.
Eftir því, sem bankastjóranum sagð-
ist frá á fundi sfnum hér, getur hann
fengið enskt lán, s/4 milj., með 4740/0
vöxtum, sem átti að endurborgast á
20 árum. Með því að sameina það
lán við x/2 miljónina frá Landmands-
bankanum, svo að alt lánið yrði 1250
þús. kr., sem gefa mætti út á 2x/2
miljón króna í seðlum, yrði reikningur
Landsbankans þannig, settur uppeftir
sömu reglum og á þingiuu síðast —
(Sjá Alþ.tíð. C. 1901 bls. 497).
Útgjöld:
1. Vextir og afborgun á 500 þús. kr.
(6% í 28 ár)....... kr. 30,000
2. Vextir og afborgun á
750 þús. kr. í 20 ár
(kr. 7.52 af hundr,)... — §6,400
3. Kostnaður við banka-
haldið í Reykjavík ... — 14,000
4. Kostnaður við banka-
haldið á 3 útibúum... — 24,000
5. Til varasjóðs af 1/i°/0
seðlafúlgunni........ — 6,850
kr. 141,250
Tekjur:
6. Vextir af 2,100,000 kr. útlánuðum
á 5%................. kr. 105,000
7. Provision og aðrar tekj-
ur................... — 3,000
8. Húsaleiga af bankakús-
inu frá Eorngripasafn-
inu að frádregnu árlegu
viðhaldi (1500—500kr.) — 1,000
8. Vextir af viðlagasjóði
bankans(sem ekkistend-
ur í bankahúsinu, um
150,000 kr.) ........ — 6,500
10. Arlegur ágóði af spari-
sjóði Reykjavíkur.... — 6,090
kr. 121,000
vantar þá............— 20,250
til þess að tekjurnar standis á við út-
gjöldin.
Reikningurinn þessi, er gjörður
þegar alt er komið 1 fullan gang. Eg
hefi sett 3. lið 4000 kr. hærri en
nefndin, af því að banki með ;3 úti-
búum þarf, sýnist mér, tvo banka-
stjóra, aðalbankastjórann og vara-
bankastjóra; annarhvor þeirra þarf að
vera oft fjarverandi til þess að líta
eftir útibúunum. Á útibúin verður
drepið síðar og kostnaðinn við þau.
Mér sýmst 5. liðurinn verða að standa,
þó ekkert sé til i hann, því eg skil
ekki að nokkur banki sé settur á stofn
neinstaðar, nema hann geti átt von á
að leggja eitthvað í varasjóð, og hafi
eitthvað til þess að standast tjón,
sem fyrir kann að koma. Eg gjöri
ráð fyrir (6. tl.), að bankinn hafi að
jafnaði 400,000 kr. í sjóði; því hvert
útibú þarf að hafa sjóð, og hér á
landi, þar sem það tekur langan tíma,
að senda bréf til að biðja um peu-
inga, og að fá peninga til sín, verður
sjóðuriun á hverju útibúi að vera
stærri en i öðrum löndum. Útláns-
vextirnir hafa verið settir 5% að jafn
aði, sem líklega er heldur hátt; þeir
geta vel komist ofan í H/Jlo °g 4%.
Vextir hér á landi í bankanum verða
ávalt að vera nálægt því sem þeireru
í löndunum í kringum lsland. Marg.
ir af kaupmönnum, sem verzla hér,
hafa lánstraust annarstaðar, t. d. í
Danmörku, Skotlandi og Noregi, og
hafa einnig lúnstraust hér. Hver mað-
ur tekur lón þar sem hann fær þaðó-
dýrast (fyrir lægsta rentu). Sé rentan
lægri hér á landi en í hinum áður-
nefndu löndum, þá koma allir þessir
kaupmenn til bankans hér og vilja fá
lán í honum. það má vel hugsa sér,
að 4—5 kaupmenn biðji um heila
miljón, og það er ekki þægilegt fyrir
bankastjórnina, að neita stærstu og á-
reiðanlegustu viðskiftamönnunum, sem
hún getur fengið; en þá hafa allir
aðrir menn á landinu liðuga eina
miljón, sem þeir geta fengið. Séu
vextirnir aftur á móti hærri hér á
Iandi en í löndunum næst Islandi, þá
taka stóru kaupmennirnir lánin, sem
þeir þurfa, erlendis, borga bankanum
hór það, sem þeir hafa lánað hjá hon-
um, og hann situr eftir með alt of
mikið af peningum í sjóði, sér í skaða.
Sé rentan há, taka æfinlega færri menn
lán; 8é hún lág, taka fleiri menn lán
en ella.
þótt vextirnir hafi verið mjög háir
á Norðurlöndum undanfarið, kemur
þess háttar ekki fyrir nema með köfl-
um, enda eru þeir að Iækka nú, og sækja
væntanlega í gamla horfið: 4—4J/2—
5°/0< áður en langt um líður. Vext-
irnir, sem hér eru reiknaðir af útlán-
um, eru því alt hið hæsta.
Tekjur af sparisjóðnum eru hér
taldar 6000 kr. I landsbankanum er
sagt, að þær séu 8000 kr. Hér er
gjört ráð fyrir — ef sparisjóðurinn
væri látinn fylgja bankanum, sem
mér finst að ekki sé ráðlegt, — að af
ágóðanum séu árlega lagðar 2000 kr.
í viðlagasjóð sparisjóðsins, þangað til
hann er orðinn t. d. 120,000 kr., eða
710 af því fé, sem í sparisjóði stend-
ur all-oftast.
XII.
Ekki virðist það ná neinni átt, að
kostnaður við útibúin só ekki nema
að eins 5000 krónur að meðaltali.
I kaupstöðunum, þar sem þau eiga að
koma eftir lögunum, eru engir menn,
svo kunDUgt sé, sem sé sýnt um eða
þekkja neitt til bankastarfa. |>að er
hvorki málþráður né ritsími milli
Reykjavíkur og hinna kaupstaðanna,
og þess vegna er ekki unt að stjórna
útibúunum frá aðal-bankanum. Úti-
búin hér á landi verða þess vegna að
vera sjálfstæðir bankar í smáum stíl.
Til að standa fyrir þeim verður —
sýnist mér — að taka menn, sem hafa
vanist störfum við aðal-bankann, ekki
sízt, þegar bankastjórinn á útibúinu
verður að vera annaðhvort gjaldkeri
eða bókhaldari þess jafnframt. —
Bankastjóranum á útibúinum hefi eg
hugsað mér, að væri goldið í kaup
4000 kr., hinum 2000 kr. (hvort sem
hann er gjaldkeri þess eða bókari).—
þegar maður er sendur til að standa
fyrir útibúi, þar sem hann er ókunn-
ugur, reyna margir, og þeir helzt,
sem ekkert lánstraust eiga skilið, að
nota sér þekkingarleysi haus. Við
því verður ekki gjört nema með því,