Ísafold - 23.11.1901, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinm eÖa
tvisv. i viku VerfJ árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
t1/* doil.; korgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram.)
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema koinin sú til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXYm. árg.
Reykjavík laugardasfinn 23. nóv. 1901.
74. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTED S
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadriúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
I. 0. 0. F. 83II2981/,.______________
Forngripas. opið md., mvd. og ld. 11—12
Lanasbókasafn opið beern virkan dag
k). 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. ti) útlána.
Okeypis lsekning á spitalsnnm á þriðjud.
og föstud. kl. 11 -1.
Ókeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjnd. hvers mánaðar
k. 11-1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Svems-
nonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn livern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Háseta á flskiskip
ráðum við undirritaðir, fyrir næstkom-
andi útgerðartíma (1902), upp á hálf-
drætti og mánaðarkaup.
Atyinnan boygast að ðilu
leytií peningum.
Menn snúi sér til Sigfúsar Bergmann
í Hafnarfirði, sem gefur nánari upp-
lýsingar og semur um vistráðin.
Bíldudal í ágúst 1901.
P. J. Thorsteinsson & Co.
Kommissionsforretning.
Vi tillade . os höfligst at bringe til
D’ Herrer Köbmænds Kundskab, at vi
have etableret os som Kommissions
Agenter for Færöerne & Island. Vi
have förste Klasses Forbin-
d e 1 s e r saavel her i Landet, som paa
Continentet for Salg af Færöiske og
Islandske Produkter. De Ordres, der
maatte blive os betroede, effectueres til
laveste Markedspriser. Til
stabile Köbmænd gives ett kortere eller
længere Kredit.
Dansk Korrespondattce.
Ærbödigst
Anderson Brothers
15 Bobinson Kow. Hull.
Uni tvent að velja.
Naumast er svo mörgum ljóst,, sem
skyldi, að lítt er hugsanlegt öðruvísi
vaxið tiltækilegt stjórnarfyrirkomulag
fyrir oss en annaðtveggja, að laga-
staðfestingarvaldið og þar með æðsta
úrsburðarvald í sórmálum vorum sé
hér í landinu sjálfu (»benedizka«, »miðl-
unin frá ’89«), eða þá að vér höfum
þann fulltrúa við hlið hins útleDda
staðfestingarvalds, er sé í fylsta skiln-
ingi vor maður, þ. e. landsins og
þingsins maður — með öðrum orðum:
sérstakur, íslenzkur ráðgjafi, er viuni
jafnt með alþingi og konungi og enginn
komist þar upp í milli löglega.
Fyrri kostinn mundu vitanlega flestir
eindregnir stjórnarbótarvinir helzt taka,
og slíkri stjórnartilhögun gerum vér
ráð fyrir fyr eða síðar, ef þjóðin á
fyrir sér sæmilegan vöxt og þroska.
Síðari kosturinn stendur oss nú til
Iboða og hefir staðið mörg ár (frá því
1897). |> a ð er aðalinnihald stjórnar-
bótar þeirrar, er þingið samþykti í
sumar.
Fyrri tilhögunin er heimastjórn. En
hin síðari raunar hvorugt, hvorki
Hafnarstjórn né heimastjórn. það er
heima8tjórn að þingvaldinu til og um-
boðsstjórnarvaidi landshöfðingja, en
Hafnarstjórn að öðru leyti. Og sér-
staklega ríður á að skilja það, að ekki
verður úr því heimastjórn fyrir það,
þótt ráðgjafinn yrði talinn eigaheimili
í Reykjavík. |>ungamiðja embættis
hans yrði eftir sem áður samvinnan
við þingið og konunginn, — við þing-
ið þann stutta tíma, sem það situr
hér, og konung hinn tímann. Um-
boðsstjórnarstarfið mundi landshofð-
ingi annast hvort heldur væri, með því
eftirliti ráðgjafans, sem ábyrgð hans
krefst.
Nafnið »heimastjórn« eða »ekki-
heimastjórn« gerir og minst til, og er
því gagnslítið að þrátta um það.
Nema þegar það er notað til blekk-
ingar, notað til þesa að fleka lands-
menn til að biðja um »steina fyrir
brauð«, eins og reynt var í sumar með
»heimsku-stjórnarfrumvarpinu« og enn
virðist vera á seiði hjá afturhaldslið-
inu með nýju útgáfunni af því, »er-
indreka«-útgáfunni, þ. e. reykvískum
ráðgjafa með dönsku ráðgjafana alla
eða hvern þeirra sem vill fyrir milli-
liði milli sín og konungs; þ á verður
nafnið hættulegt. f> á getur það flek-
að þjóðina til að sætta sig við hé-
góma, við margfalt rýrara sjálfsforræði
en felst í frumvarpinu frá síðasta
þingi.
En að því sleptu skulum vér virða
fyrir oss, hvort sá munur mundi g e t a
verið á því, á hvorum staðnum, í
Khöfn eða Reykjavík, reglulegur ís-
landsráðgjafi ætti heimilisfang, að
heyja beri langa og harða stjórnarbar-
áttu um það eitt.
Dvalið g e t u r hann langdvölum á
hvorum staðnum sem hann vill held-
ur, hvort sem bann er skrifaður held-
ur til heimilis hér eða þar. Vér vit-
um, að lausamenn eru stundum 1 viku
af árinu eða ekki það þar, sem þeir
láta skrifa sjg til heimilis. Og fer þá
búsetu-atriðið að verða nokkuð lítil-
vægt.
En gsrum ráð fyrir hinu, að búset-
unni fylgdu langdvalir, t. d. miklu
meir en helming ársins. Mundi
það eittþá gjörbreyta afstöðu ráð-
gjafans og gagni því, er hann gæti
unnið þjóðinni?
Líkamleg návist ráðgjafans er vegs-
auki fyrir höfuðstaðinn og höfðingja-
samkundunni þar félagsbót, enda og
hlunnindi nálægum héruðum, að skamt
er til hans að ná. Oðrum landshlut-
um er hann viðlíka nærstaddur í
Khöfn; samgöngur við þá héðan eru
ekki örari en það. f>jóðlegri og þjóð-
ræknari kynnu sumir að ímynda sér
að hann yrði hér búsettur heldur en í
Khöfn. En ekki bendir undanfarin
reynsla í þá átt. Vorir mestu og
frægustu ættjarðarvinir hafa alið mest-
an aldur sinn í Khöfn, svo sem Jón
Sigurðsson á öldinni sem leið og Jón
Eiríksson á öldinni þar á undan, m.
fl. Enda alkunn reynsla, að í fjarska
verður fósturjörðin hverjum góðum
dreng enn hjartfólgnari en ella. f>ó
er hitt meira um vert, hve litlar líkur
eru til, að manni, sem hér ætti heima
og skryppi að eins til KhafDar endr-
um og sinnum, yrði auðveldara að
koma fram sínum.vilja þar heldur en
ef hann ætti þar heima og hefði dag-
leg kynni af þeim mönnum, er hann
ætti nokkuð undir um landsins mál,
en svo yrði um aðra ráðgjafa konungs,
sakir eðlilegra áhrifa þeirra á hann,
konunginn, þótt ekki færi þeir að vasast
beint í vorum sérmálum. Auð-
sóttara yrði og þá minni hluta-»erind-
rekum« héðan, slíkum sem þeim í
haust, að koma fram sínum vilja,
andstæðum meiri hluta þingsins og
ráðgjafanum, ef haldið yrði uþptekn-
um hætti um að fara þess á flot, er
svo réði við að horfa, og sú aðferð þá
skírð hin háleitasta föðurlandsást, eins
og fyrnefndir erindrekar frá í haust
gera. f>að væri notandi fyrir slíka
»föðurlandsvini«, að geta brugðið sér
utan í snatri í þinglok t. d., á undan
ráðgjafanum, og komið þar ár sinni
sem bezt fyrir borð í fjarvist hans.
Slík g æ t u orðið hlunnindin að bú-
setu ráðgjafans hér, m e ð a n svo
stæði, að sækja þyrfti hvort sem
er æðstu úrslit sérmála vorra til Kaup-
mannahafnar,
f>að er þá fyrst, er því væri lokið
— það er þ á f y r s t, sem fullkom-
in stjórnarbúseta hér væri skilmála-
laust æ8kileg og vitanlega sjálfsögð,
er ekkert þyrfti til Khafnar að sækja
framar í sérmálunum.
Að öðrum kosti er 'búsetan eins
líkleg til ógagns sem gagns.
Hér er því ekki nema um tvent að
velja.
Hún verður annanhvorn kostinn að
gera oss, hin nýja, frjálslynda stjórn
í Khöfn. Og til þess hefir hún fult
tilefni, þar sem annars vegar er frum-
varpið frá þinginu í sumar, en hins
vegar ávarp efri deildar, samið með
ráði og vilja meiri hluta stjórnarskrár-
nefndarinnar í neðri deild og þar með
alls meiri hluta þingsins. KáÉið þar í
milli einhversstaðar, sem fyrir »erind-
rekunum« vakti — »eitthvað meira« —,
getur ekki leitt nema til ills eins, enda
enginn vottur þess enn, að þeir hafi far-
ið nema tóma erindisleysu, sem betur
fer, hversu borginmannlega sem þeir
láta, eins og ekki er raunar láandi; það
er aldrei fýsilegt að játa sjálfur á
sig hryggbrot eða fýlufórð.
Mjólkurbúin.
Líklegar horfur um allmikinn vöxb
og viðgang þeirrar mikilsverðu fram-
faranýbreytni hér.
Tvö voru mjólkurbúÍD f fyrra sum-
ar, fyrsti vísirinn, að eins í einum
hreppi, Hrunamannahreppi, á bæjun-
um Seli og Birtingaholti, samlagsbú
fyrir nágrennið.
Sumarið sem leið voru þau orðin 5.
Tvö bæzt við í Olfusi, á Kröggólfsstöð-
um og í Arnarbæli, og eitt norður í
Skagafirði, á Páfastöðum.
Næsta sumar er von á miklu meiri
viðkomu, auk þess sem eldribúin eiga
að verða miklu ílögumeiri og öflugri,
t. d. þau 2 í Olfusinu með nær 200
kýr samtals, í stað um 50 áður, og 3.
búið á að reisa þar nýtt, á Hjalla,
með 70—80 kúm.
Nyrðra er þá von á 2 nýjummjólk-
urbúum, á Kornsá og Möðruvöllum í
Hörgárdal. Ennfremurí Dölurn (Sauða-
felli), og talað um 1 í Mýrdal og. 1 í
Hvolhreppi, 2 í Gnúpverjahreppi og
1 í Biskupstungum.
Loks ætlar Reykvíkingur einn,
kaupm. Sturla Jónsson, að Betja á
stofn að sumri 20 kúa mjólkurbú á
hinu forna höfuðbóli Brautarholti á
Kjalarnesi og hafa auk þess samlög
bænda þar, 10—12, með 40—50 kúm.
Búi því á að stjórna Jón Jónatansson
búfræðingur.
Sala mjólknrbúasmjörsins hefir
gengið vonum betur, fengist í sipnar
t. d. 75—78 a. f>að örvar.
Aðalfrömuður mjólkurbúanna er
Sigurður alþm. og búfræðingur Sigurðs-
sonar og hans ráða jafnan leitað, hvar
sem þau eru stofnsett.
Svarið líkt.
Frézt hefir, að við fjárlagaumræðu í
ríkisþinginu um 20. f. mán. hafi Chr.
Krabbe, fyrrum forseti þar o. s. frv.,
vakið máls á óánægju vorri, íslendinga,
um stjórnarhagi vora, og spurt, hvað
stjórnin nýja ætlaði fyrir sór um það
mál.
Alberti svaraði, að málið væri nú á
döfinni hjá stjórninni, en næst skapi
væri henni að veita oss sem ríflegast
sjálfsforræði; en þó yrði að halda
óhaggaðri stöðu Islauds í ríkinu (dog
maatte det statsretlige Forhold til
Danmark bibeholdes).