Ísafold - 23.11.1901, Blaðsíða 2

294
Svona segir 1 Borsen, eina blaðinu,
sem hingað hefir borist með fréttir af
þessari fyrirspurn.
Svarið er góðvildarlegt f vorn garð,
eins og ganga mátti að vísu. Hin
nýja stjórn vill hvarvetna láta á sann-
ast, að orðin sé breyting til batnaðar
frá því sem var hjá fyrirrennurum
hennar. En furðulíkt er þó svar þetta
að efni til, ef til mergjar er klofið,
því sem viðkvæðið var hjá eldri Btjórn-
inni, t. d. þessu um ríkiseininguna í
kgl. auglýsingu frá 2. nóv. 1885, eða
þá yfirlýsingu stjórnarfulltrúans á al-
þingi 1899 um, að öll stjórnarbótarat-
riði væri samningsmál milli þings og
stjórnar, nema sambandið milli ís-
lands og Danmerkur.
»Heimastjórn« nefnir ráðgjafinn ekki,
og er í stuttu máli ekkert nýtt á
þessu svari hans að græða, nema ef
vera skyldi þetta, að jafnvel þá, seint
í oktbr., var stjórnin ekki búin að
hugsa sig um; og má af því marka,
hvað henni muni hafa liðið 5—6 vik-
ur áður, þegar »erindrekinn» var að
makka við hana. Um góðan vilja
hennar í vorn garð hefir enginn efast
nokkurn tíma. En það er ekki nóg.
|>ví verða að fylgja á k v e ð n a r
undirtektir undir málið, og það þær
undirtektir, sem vit er í frá voru
sjónarmiði og oss geta að haldi komið.
Skilríki
aftm*haldsmálgagn8in8
Ritstjóri þess hefir birt í heilu líki
greinina í »Politiken« 13. september:
ísland og Danmörk. Grein þessi er
rituð með alvöru og hógværð og mik-
illi góðvild í vorn garð; en eigi er hún
laus við misskilning og missagnir, svo
sem Fjallkonan þegar hefir bent á, t.
d. um r é 11 ráðgjafans til að mæta
á alþingi, því alveg sams konar fyrir-
mæli eru í stjórnarlögum Dana, og
dettur þó víst engum annað í hug en
að þessi r é 11 u r ráðgjafanna til að
mætá á ríkisþingi sé sama sem
s k y 1 d a; einnig er það misskilning-
ur, sem margbúið er að hrekja, að
Rump hafi sett þann skildaga, að með
frumv. því, sem dr. Valtýr flutti á
þingi 1897, skyldi allri stjórnarbaráttu
lokið um aldur og æfi. Dálítið bros-
legt er það einnig, að sjá síra Arnljót
talinn »radikal« eða stækan framsókn-
armann, mann, sem var mótstöðumað-
ur Jóns Sigurðssonar og ritaði marg
ar greinar móti honum í Norðanfara,
mann, sem hæddist að frumv. B. sál.
Sveinssonar, og nefndi hina innlendu
stjórn, er það vildi koma á »skrifvéla-
báknið«, mann, sem nú er 77 ára;
menn eru þó sjaldan á þeim aldri
stækir framsóknarmenn.
|>ýðing blaðsins á téðri grein er og
hvergi nærri nákvæm. Eg nenni þó
eigi að vera að elta ýmsa smámuni,
en vil að eins minnast á tvent.
I greininni er dr. Valtýr talínn
dugandi stjórnmálamaður (kraftig Poli-
tiker); en eigi vill þýðandinn nota
þetta algenga íslenzka orð, heldur
»pólitíkus«, af því auðsjáanlega, að
það er stundum baft í daglegu tali í
fremur óvirðandi merkingu, — ann dr.
Valtý ekki þessa lofs, og reynir að
draga úr því með klaufalegri þýðingu.
Svo bætir ritstjórinn gráu ofan á svart
með því að fullyrða, að alt það hól,
sem borið er á dr. V. í greimnni, sé
ritað í háði. Er þetta heimska eða
lymska? Um þriðja getur eigi verið
að ræða, því hver meðalgreindur mað-
ur, sem les greinina með athygli, mun
fljótt sjá, að þar er ekki nokkur ein
málsgrein 1 háði rituð; öll greinin köld
og róleg alvara frá upphafi til enda.
Hvernig lízt mönnum á þjóðarleið-
toga, sem beita slíku lagi til að ó-
frægja mótstöðumenn sína? Geta
slíkir menn ætlast til, að þeir haldi
óskertum orðstír í augum heiðvirðra
manna?
I greininni stendur um ráðgjafann
væntanlega, sem höfundurinn ætlast
til að verði búsettur hér á landi: »han
kau ikke lösrives fra den siddende
Regering*. f>etta þýðir blaðið svo:
»f>að má eigi m e ð ö 11 u slíta hann
frá hinni ríkjandi stjórn«. þessum
orðum er hér auðsjáanlega vísvitandi
bætt inn 1; það er dálítið betra bragð
að þessari viðbót, svo sem að það megi
þó slíta hann að mestu leyti frá hinni
ríkjandi stjórn eftir skoðun höfundar-
ins. Nei, það er hreint og beiut skoð-
un þessa vinstrimannaritstjóra, svo
sem flestra danskra lögfræðinga, að
ráðgjafi íslands eigi að bera öll lög
og stjórnarráðstafanir undir staðfest-
ingu konungs hvergi annarstaðar en í
ríkisráðiuu; hann vill alveg eins og
hægrimenn »negla hann fastan« —
svo sem blaðið hefir nefnt það — í
ríkisráðinu, þótt hann verði búsettur
á íslandi. í þessu efni er hann þó
sannarlega ekki betri en dr. V. og
flokksmenn hans, því þeir hafa þó
aldrei farið því fram, að hann endi-
lega ætti að sitja í því um aldur og
æfi, heldur sagt, sem satt er, að stjórn-
in teldi annað fjarstæðu; en hér eru
tvímælin tekin af i því efni. Betur
að vonir þær rættust, sem sumir gera
sér um stjórnfrelsi það, er vinstnmenn
muni veita oss; vér munum sannar-
lega ekki slá hendinni á móti því; vor
flokkur, stjórnbótarmanna, hefir eigi
farið lengra í stjórnfrelsiskröfum en
gert hefir verið, af því engin von var
um að fá meira, en engan veginn af því,
að vér höfum talið þær fullnægjandi
— svo sem ávarpið til konungs sýnir
bezt —; það var spor í áttina, og dr.
V. tók það fram á þingi 1897, að
þetta ætti að vera meðal til þess síð-
ar að öðlast frekara stjórufrelsi, og
muuu þau orð að sögn hafa fallið ráð-
gjafabroti voru, er þá var, fullþungt.
En fyrnefnt málgagn ætti ekki í til
efni af glæsilegum vonum að vera að
spúa eitri yfir alla andstæðinga sína
og ata þá auri; ritstjórinn verður engu
meiri maður fyrir það; til þess eru of
margir þjóðkunnir heiðursmenn í þeirra
hóp; eða mundi Kristján yfirdómari
vera minni föðurlandsvinur en Pétur
bróðir hans, eða Ólafur Briem heldur
en Eiríkur bróðir hans, þótt þeir hafi
verið sínir á hvoru máli í stjórnmála-
baráttu vorri? Væri eigi sæmra fyrir
blað þetta, að reyna að stuðla að því,
að ófriðaröldurnar færu smám saman
að fækka og lækka, og að sem flestir
góðir menn sameinuðu nú krafta sína
til að leiða hina langvinnu stjórnar-
baráttu vora til farsællegra lykta.
f>að er ofmikið komið af rifrildi, og
að minsta kosti sum blöð vor ættu
eftirleiðis að beita meiri vitsmunum
og einkum meira siðgæði en hingað
til. Ritstjóri fyrnefnds málsgagns er
kandídat í guðfræði frá prestaskólan-
um með loflegum vitnisburði, og man
það eflaust, að lærifeður hans hafi
gefið bonum aðrar lífernisreglur en
þær, að hann ætti að sá ófriðar- og
tvídrægnissæði út á meðal landa
sinna, þá er hann var að búa sig
undir að verða boðberi erindis friðar
og kærleika.
S tj órnarbóta rvinur.
Saltfisfesmarbaður með daufasta móti
erlendis og talað jafnvel um stórkostlegt
verðhrun á ísl. saltfiski, en þó svo að
heyra, sem það sé naumast alment að svo
komnu, sem betur fer.
Viðskifti
„Hins sameinaða gufuskipafélags“
við Island.
Herra ritstjóri' Mætti eg biðja yð-
ur gjöra svo vel og ljá eftirfarandi
línum rúm í blaði yðar?
Alþingi síðasta á þakkir skilið fyrir
að það gekk ekki að ókostum þeim,
er erindreki gufuskipafélagsins hafði
með að fara í sumar og lét hann
snúa aftur við svo búið.
Viðskiftum félagsins og meðferð þess
á Islendingum, eins og nú er, er í
mörgu svo ábótavant, að vér ættum
alls ekki að taka nýjum ^samningum
við gufuskipafélagið, nema því að eins,
að vér jafnframt fengjum eínhverjum
af hinum mörgu agnúum breytt til •
batnaðar; því öllum mönnum hlýtur
að vera það ljóst, hve mikið er kom-
ið undir greiðum og góðum samgöng-
um.
Of langt mál yrði að tína upp alla
hina mörgu galla á viðskiftum vorum
við »Hið sameinaða gufuskipafélag«,
enda gerist þess ekki þörf. þeir eru
svo alkunnir. Eg drep að eins á
nokkura hina helztu.
Pyrst verða þá fyrir viðkomurnar í
Eæreyjum.
þær baka oss svo mörg óþægindi og
mikið fjártjón, bæði farþegum og vöru-
eigendum, að væri það tölum talið,
mundi Sá skaði nema mörgum þús-
undum króna á ári hverju, auk tíma-
missis fyrir farþega. Er þó ekki á-
bætandi tímalengdína til ferðarinnar,
þar sem skipin eru miklu seinskreið"
ari en póstflutninga- og farþegaskip
siðaðra þjóða gjörast ella nú átímum.
Færeyjar hefðu helzt átt fyrirlöngu
að vera teknar út af áætlun póstskip-
anna, þótt aldrei væri nema í hingað-
leiðinni, með því að póstskipin hafa
þráfaldlega svo mikinn vöruflutning til
Reykjavíkur, að fólagið hefir neyðst
til þess að senda önnur skip jafnhliða
póstskipunum með vörur, sem þau hafa
ekki getað rúmað, einmitt af því, að
sömu skipin eru látin flytja póst og
vörur til Færevja. Nú þetta ár varð
t. d. tvívegis að senda aukaskip hing-
að, en hefði í hvorugt skiftið þurft, ef
ekki hefði verió eytt svo og svo miklu
rúmi í aðalpóstskípunum handa Fær-
eyjum.
Hitt er þó enn verra, að þegar ekki
liggja svo miklar vörur eftir af skip-
inu, að félaginu þyki svara kostnaði
að senda aukaskip, þá lætur það vör-
urnar, sem afhlaups hafa orðið, eiga
sig til næstu ferðar, og þá helzt að
öllum jafnaði þær frá Skotlandi; og
sjá allir, hvilíkt tjón slíkt hlýtur að
vera fyrir íslenzka verzlun.
Farþegum er, eins og lrunnugt er,
gjört að skyldu, að borga fæðispen-
inga allan þann tíma, sem gengur til
ferðarinnar, og ekkert skift sér af því,
þótt viðkoma skipanna í Færeyjum
lengi ferðina svo mörgum dögum
skiftir.
f>ar eð póstskipin hafa vanalega lít-
inn vöruflutning héðan til útlanda,
þá mundi verða of kostnaðarsamt fyr-
ir 088, ef Færeyjum væri slept alveg
burt úr ferðaáætlun skipanna. Hins
vegar virðist tiltækilegt að sleppa Fær-
eyjum segjum t. d. í 5 ferðum, 3., 4.,
5., 16. og 18. ferð, og með því það
hefir sýnt sig, að skipin hafa venju-
lega fullfermi til íslands allar þessar
ferðir og geta því þeirra hluta vegna
vel verið án þ9ss, að taka einnig vör-
ur til Færeyja. Skipin sem fara kring-
um land gætu þar á móti komið í
Færeyjar báðar leiðir, eins og verið
hefir, og eins hin skipin í útleið. —
f>etta væri mikil bót í bráð.
f>á vil eg minnast lítils háttar á
vöruflutningsg j aldið.
Nú er á farmgjaldsskránniekki tiltek-
inn flutningseyrir frá Kh. nema fyrir
helztu vörutegundir, í 6 liðum. Annað
er svo vanalega talið undir dýrasta
flokkinn, hvort sem nokkurt vit er í
eða ekki. Til dæmis að taka eru
lampar hvergi nefndir í skránni, og tek-
inn fyrir 5. flokks flutningseyrir, sem
verður 3| kr. fyrir 100 pd, En fyrir
lampaglös ekki uema 2 kr., af þvi, að
þau eru talinn til 3. flokks.
Vörur þær, sem nefndar eru í 5.
flokki, með 3J kr. flutningseyri á 100
pd. eða 70 a. tenipgafetið, eru: lyfja-
vörur, burstar, vindlar, neftóbak o. s.
frv., og geta allir séð, hversu sann-
gjarnt er, að telja jafnþungar og ó-
dýrar vörur eins og lampar til þessa
flokks, og taka hæsta flutningseyri fyr-
ir. Svona mætti telja margt fleira.
Farmgjaldsskráin er auk þess að
sumu leyti sjálfri sér ósamkvæm, þar
sem flutningsgjaldið frá Skotlandi er
dýrara fyrir sumar vörur en samkynja
vörur frá Kaupmannahöfn, t. d. fyrir
leirvarning frá Khöfn 2 kr. á 100 pd.,
en frá Leith er 9 d. = 67 aur. á ten-
ingsfetið.
Auk þess kemur ýmislegur auka-
kostnaður á vörur frá Leith, svo sem
gjald fyrir farmskírteini, aukaþóknun
til umboðsmanns félagsins þar o. fl.
En við þenna aukakostnað eru menn
lausir, þegar vörurnar koma frá Khöfn.
|>á er flutningsgjald á sumum vörum
svo afarhátt: t. d. steinolíu 6 sh. = kr.
5,40 á tunnuna, að frágangssök er að
flytja slíkar vörur með skipum félags-
ins, en það getur komið sér mjög
bagalega fyrir kaupmenn, að geta ekki
fengið aðra eins nauðsynjavöru og
steinolíu flutta með skipum gufuskipa-
félagsins öðru vísi en með sannkölluð-
um afarkostum.
Um fargjald er það að segja, að
ekki er síður þörf á að fá því
breytt, því næsta ósanngjarnt virðist
vera, að leyfa gufuskipafélaginu að
krefjast sama fargjalds fyrir menn,
sem fara frá Islandi til Leith með
skipum félagsins, eins og þótt þeir
fari alla leið til KaupmaDnahafnar;
og þó er fargj aldið milli Leith og K-
hafnar hjá félaginu annars í fyrsta
farrými 36 kr. og í öðru 27 kr. þetta
álít eg vera svo bersýnileg rangindi,
að ekki þurfi frekari útskýringar við.
þetta er vitanlega samkepnisleysinu
að kenna. Af því stafar einnig, hve við-
urgjörningi við farþega er að mörgu á-
bótavant, við það sem gerist ella með sið-
uðum þjóðum. Til dæmis eru í 2 far-
rými hrákadöllum ætlað að duga til
allra svefnhúsíláta.
Eg held, að ekki væri vanþörf á, ef
til þess kemur, að alþingi gjöri nýja
samninga við gufuskipafélagið, að það
krefðist þess, að félagið ætti eftir-
leiðis varnarþing í Reykjavfk í öllum
þeim málum, sem snerta viðskifti fé-
lagsins við Island; þá fyrst og fyr
ekki er rétti vorum gagnvart félaginu
nokkurn veginn borgið.
Mercator.
Bæjarstjórn Reykjavíkur.
Vilhj. Bjarnarsyni á Rauðará og
Jóni Jenssyni yfirdómara m. fl. var á
fundi 7. þ- m. seldur á erfðafestu mó-
grafageiri milli landa þeirra, gegn 6
álna eftirgjaldi af dagsl.
þorleifi J. Jónssyni veitt viðbót við
erfðafestuland hans Vatnsmýrarbl. nr.
2 með 5 álna eftirgj.
Afsalað forkaupsrétti að þorsteins-
bletti (Gamalíelss.).
Bæjarstj. samdóma veganefnd um,
að ekki bæri að sinna vegabeiðnum
frá Sig. Jónssyni í Görðum og Ben.
Gröudal.
Staðfestur samningur veganefndar
við eigendur Félagsbakaríisins nýja
um gangstétt sunnan fram með Amt-
mannsstíg.