Ísafold - 03.12.1901, Síða 2

302
fjendur verði í munni mótstöðumann-
anna að stjórnarbótafjendum er ekki
tiltökumál og ríður engan bagga-
mun; það sem þeir kalla stjórnarbót,
kalla hinir að eins stjórnarbreyting.
Alveg eins og annar kallar það aftur.
hald, sem hinn kallar framsókn.
Um flokkanöfnin »heimastjórnar-
menn« og »Hafnarstjórnarmenn«, er
afturhaldsliðið tönlast á sí og æ —
kallar sig »heimastjórnarmenn«, en
mótstöðumenn sína »Hafnarstjórnar-
menn«,—sagði ræðum. svo, að það væru
að eins veiðibreltu-orð eða agnyrði.
Kvaðst að eins eigi fortaka, að í
minni hlutanum kynnu að finnast ör-
fáir menn svo vitsmunalega lítilsigld-
ir, að þeir trúi á þetta sjálfir. En
hinir allir, sem þessum orðum beiti,
hljóti að nota þau móti betri vitund.
|>eir hljóti að skilja vel og vita, að
þau eru rangnefni sem aðgreining á
flokkunum; en það sé blettur á vönd-
uðum mönnum, að beita tilefnislaus-
um agnyrðum eða veiðibrelluorðum
vióti betri vitund. að eins til að reyna
að fleka hugsunarleysi grunnhygginna
manna.
Skakt var það hjá ræðumanni, er
hann lagði að jöfnu málaleitun dr.
Valtýs við stjórnina eftir þing 1895
og ferð »erindrekans« eða »erindrek-
anna« á stjórnarinnar fund eftir þing
núna í haust. f>ví erindi dr. V. var
að reyna að fá því framgengt, er
meiri hlutinn á þinginu 1895 hafði
samþykt og óskað fastlega eftir, að
stjórnin legði fyrir þingið 1897 stjórn-
arskrárfrumvarp, er færi sem næst
því, er tiltekið var í þingsályktuninui
(frá 1895). f>að tókst ekki til fulls
eða beinlínis, heldur að eins óbeinlín-
is; og kunnu flestir mætir menn og
sannarlegir stjórnarbótarvinir honum
beztu þakkir fyrir, sem maklegt var,
en þeir einir óþökk, sem annaðhvort
sáu ofsjónum yfir, að hann varð til
þess, en ekki þeir, eða þá sáu fram
á, að úr því mundi stjórnarbótinni
eigi afstýrt verða til lengdar. |>á
komst málið úr vonleysis-sjálfheldu
þeirri, er það hafði í verið til þess
tíma, og inn á þann framsóknarrek-
spöl, er það hefir haldið síðan. En
hins vegar fór »erindrekinn« í haust
til þess að fá ónýttar aðgerðir þings-
ins í sumar, til að afflytja meiri hlut-
ann fyrir stjórninni, og fá hana til að
virða að vettugi vilja hans og gjörðir.
f>ar er því svo ólíku saman að jafna,
sem framast má verða.
f>ess þarf ekki að geta, að fyrir-
lesturinn var áheyrilega fram fluttur
og snjalt orðaður, eins og ræðum. er
lagið, og margt skarplega athugað.
Ganga mun og mega að því vísu, að
haun birtist á prenti áður langt um
líður (í Andvara?).
Grjafsókna-farganið.
Skrifað er frá Khöfn núna, að rekt-
or (B. M. Ó.) hafi fengið hryggbrot
þar með gjafsóknarbeiðni sína í hé-
gómamálinu gegn ábyrgðarmanni
»Reykjavíkur« út af stafsetningargrein-
inni þar í fyrra (sbr. ísaf.14/9 þ.á),þrátt
fyrir sterkleg meðmæ'li héðan, eftir
því sem að vísu þykir mega ganga.
f>að er þó eins og votti fyrir ein-
hverju skýjarofi, þar sem er hin nýja
stjórn, að minsta kosti í gjafsókna-
farganinu. Og skulum vér vona, að
fleira fari þar á eftir.
Raunar er ekki ólíklegt, að þessi
gjafsóknarbeiðni hefði einnig gengið
fram af hinni eldri stjórn. En hver
ábyrgist það samt? Ekki var hún vön að
kalla alt ömmu sína í þeim efnum og
þvílíkum.
Trúaöir og vantrúaðir.
f>að er gaman að afturhaldsliðinu
hér um þessar mundir.
Svarið stjórnarinnar í stjórnarbótar
málinu gerir það sér nú vísa von um
að verði eftir sfnu höfði, sem sé að
oss verði boðið upp á kák, er annað-
hvort veldur nýrri margra ára deilu,
eða þá tryggir því lögfesting ástands-
ins, sem nú er, með nafnbreytingum
einum, breyting á embættistitli. Láta
svo málgagn sitt æpa svo hátt, að
heyrist landshornanna í milii, að nú
standi oss til boða ómenguð, glæsileg
»heimastjórn«; svo sé þeim fyrir að
þakka, frelsishetjunum þess.
Hitt stórmálið, bankamálið, telur
það sig einnig hafa í sinni hendi, úr
því að þeir Arntzen og Warburg séu
frá gengnir að svo stöddu og banka-
stjórinn eigi vísar svo margar milj-
ónir, sem hann fýsir, að lúni handa
Landsbankanum.
þennan fagnaðarboðskap flytja þeir
í samkundum sínum og á gatnamót-
um og láta málgagn sitt þeyta fyrir sér
lúðurinn með því lagi einu viku eftir
viku, trúuðum þjónum sínum til in-
dællar fróunar og hugarléttis.
»Mikill er bankastjórinn og mikill
er »erindrekinn«!
8vo hljóða orð hinna trúuðu, innan
borgar og utan.
En þá koma hinir vantrúuðu og
kveða við annan tón. Og þeir eru í
ískyggilegum meiri hluta, utan borgar
að minsta kosti.
Eigum vér, segja þeir, meginþorri
þjóðarinnar, að sætta oss við það,
þótt landsbankaholan dugi nokkurn
veginn einum bæ á landinu, þó að
fráskilinni kaupmannastéttinni þar
yfirleitt, sem hvarvetna þarí samt einna
mesta peninga að hafa handa í milli?
Eigum vér að gera oss að góðu, að
aðrir landsfjórðungar séu bankalausir,
útibúalausir, 20—30 ár enn, eða hver
veit hvað, til þess að geðjast höfð-
ingjagerinu í Reykjavík?
Eigum vór að láta það við gangast,
að vér verðum að bíða enn eftir því
heilan mannsaldur, eða hver veit
hvað, að verzlunin komist í sama
horf og gerist með siðuðum þjóðum,
svo að jafnhægt sé að komast yfir pen-
inga eins og hverja aðra vöru fyrir
þá, sem eitthvað hafa fyrir þá að
láta, og geta svo sætt aftur þeim
kaupskaparhlunnindum, sem á boð-
stólum eru fyrir peninga út í hönd, í
stað þess að þurfa að fara auðmjúka
bænarleið til þess að geta orðið þeirra
aðnjótandi af skornum skamti og það
að eins á stöku stað á landinu?
þarf hin ómengaða, eldheita föður-
landsást nauðsynlega að koma fram í
ókvæðisorðum í röksemda stað, í sak-
næmum meiðyrðum um þá, er af viti
og þekkingu tala eða rita um lands-
ina annað mesta velferðarmál, banka-
málið?
Svona heimskulegum spurningum
önzum vér ekki, segja hinir rétttrúuðu
og drotnar þeirra. Vér rotum þá með
landráðanafns-sleggjunni, trúleysingj-
ana, og höllum oss á eyrað að því
búnu.
Myndarlegt kosningabrask!
Gerður hafði verið nýlega maður
héðan úr höfuðstaðnum til Vestmann-
eyja, að ráða þar ríki undan dr. Val
tý, lævís legáti nokkur, er laumaðist
þar hús úr húsi og bæ frá bæ með
miklum hraða, til þess að ekki yrði
tóm til að búast til varnar. En áður
hafði verið stráð þar út, til að greiða
götu hans og undirbúa jarðveginn,
miklu fjaðrafoki af rógbæklingum aftur-
haldsliðsins um dr. Valtý og aðra
stjórnarbótarvini, sem nógar eru birgð-
irnar af hér á höfuðstöðvunum, með
því að endursendar kváðu hafa verið af
þeim hingað á sína sveit margar hest-
klyfjar jafnóðum, bæði »draughendurn-
ar« og annað góðgæti af líku tægi;
varla nokkursstaðar á landinu fyrir-
fundist svo lítilsigldir kjósendur og
fávísir, að til nokkurs hlutar væri að
bjóða þeim slíka andlega fæðu.
En hugmyndir afturhaldshöfðingjanna
sýnilega ekki hærri en það um eyja-
skeggja, að fúahrat það mundi falla
þar í góðan jarðveg, þótt hafnað væri
víðast annarstaðar með smán og fyrir-
litning. En með hverjum hætti þeir
hafa aflað sér þannig vaxins trausts
hjá afturhaldshöfðingjunum, það mega
þ e i r bezt vita. Oðrum mun það
miður kunnugt, að þeir séu hóti lítil-
sigldari að vitsmunum og þekkingu
eða skilningi á landsmálum en annar-
staðar gerist, þar sem sæmilega þyk-
ir mega við una.
Eigi að síður kvað afturhaldsliðið
vera stórum hreykið af árangrinum af
för legátans.
En lakast er, að helzt til marga
rekur meðal annars glögt minni til
sigurhróss-öskursins mikla, er málgagn
þess rak upp hér í fyrra f y r i r
f r a m yfir annari sendiför frá því á
austurvegu og herfilegum óförum eins
höfuðkappans í liði stjórnarbótarvina,
þ ó 11 svo færi, sem fór, er á hólm-
inn kom, að úr sigrinum varð ein hin
mesta sneypuför því til handa, aftur-
haldsliðinu, sem dæmi eru til í kosn-
ingabaráttu hér á landi.
Nú hefir það og farið þar á ofan
8vo viturlega að ráði sínu, að hafa á
boðstólum til þings þar í eyjunum
mann, sem alls eigi hefir gefið kost á
sór, og kunnugir hafa fyrir satt, að
alls eigi muni gera það!
Mikilsverð vitrun.
ÞaS er afturhaldsmalgagnið hórna,
sem þykist hafa fengið vitrun um það
á eftir póstskipinu, j>yfir England«, aS
IslandsráSgjafinn ætli sór aS láta oss fá
»innlenda stjórn«; eu er vitanlega svo
hyggið aS verjast frétta um þaS, hvern-
ig sú innlenda stjórn eigi aS vera,
hvort hún eigi aS vera annaö en kák,
er horfi heldur til afturfarar en fram-
fara frá því sem er, að öSru en því, að
vér eigum aS fá aS bera allan stjórnar-
kostnaðinn, 20—30 þús. minst á ári,
um fram það, sem nú er, auk allmikill-
ar fúlgu eitt skifti, aS upphafi.
En ef aSrir hefSu nú fengiS samstund-
is sams konar vitrun, meir aS segja af
munni sjálfs ráðgjafans,þess efnis,aS hann
hefði þ á ekki verið lengra kominn en aS
vilja hallast einmitt aS uppsuSu úr tíu-
mannafrumvarpinu, og henni líklega
heldur lakari en það var? Sjálfsagt »í
beztu meiningu« bæSi fyrir sig (þ. e.
ríkissjóS) og oss.
Glæsilegur árangur af iðju Finnlapp-
anna og kögursveinaskottsins aftan í
þeim!
Ekki einu orði.
Ekki er einu orði að því vikið í því,
sem stjórnin sjálf minnist á úrslit
stjórnarbótarmálsins á þingi í sumar,
hvorki á ríkisþinginu né annarscaðar
— og auðvitað ekki heldur í ræóu
Krabbe né grein Scavenius o. s. frv.
— að þingið hafi spilt fyrir rífari
stjórnarbót með því að samþykkja í
sumar frumvarp það, sem þá lá fyrir.
Ekki kunnugri en hlutaðeigendur
eru lætur enginn sér um munn fara
þá lokleysu, að vór nöfum fyrirgert
rífari stjórnarbót með því að sam-
þykkja það frumvarp, jafnhliða og
svo rík áherzla var á það lögð í á-
varpi efri deildar, sem lýsti skoðun
a 11 s meiri- hluta þingsins, að þáfyrst
samsvari stjórnarskipun landsins full-
komlega þörfum vorum, er hin æðsta
stjórn landsins í sérmálunum sé bú-
sett hév á landi. En það er hún vit-
anlega því að eins, að lagastaðfesting-
arvaldið og hið æðsta framkvæmdar-
vald hafi hér aðsetu.
það eru forkólfar afturhaldsliðsins,
— það eru þeir einir, sem láta sér
koma slíka fjarstæðu í hug, að góð-
vild í vorn garð, sem allir vita að þá
skortir ekki, er nú hafa stjórnartaum-
ana í Khöfn, g e t i komið fram í
lagasnáps-undanbrögðum. Og þeir láta
sér það vitanlega alls ekki til hugar
koma, heldur er sá heimskulegi til-
búningur blátt áfram ein af mörgum
blekkingarsmíðum þeirra, er villa á
lýðuum sjónir og fleka hann með tii
fylgis við þá kumpána.
„Heimastjórn11
nefnist bæklingsómynd, nýprentnð í
Khöfn, x/2 örk aS stærð, flogrit hingað
sent nú með póstskipinu til útbýtingar
um land alt, af einhverjum græningjum,
sem hafa látið blekkjast af heimastjórn-
arhjali afturhaldsliðsins og skynja ekki
það, að þar er ekki átt við annað en
aumlegt kák, sem roynast mundi a f t-
u r f ö r frá því, er nú er, Það er hið
aumasta og kjánalegasta stóryrða-fimb-
ulfamb, sem heyrst hefir enn í ollu
stjórnarbótarþrasinu, og er þá langt til
jafnað, fléttað innan um laklega þýð-
ingu af fyrirspurnarræðu Krabbe í fólks-
þinginu í haust og svari ráðgjafans,
sem löngu er kunnugt orðið, svo og á
blaðagreinarstúf eftir Scavenins kam-
merherra, rituðum af einlægri góðvild til
vor íslendinga, en mjög óljósri hug-
mynd um, hvað oss hentar og hvað vér
kjósum og vér getum meira matið en
gagnslaust eða jafnvel skaðlegt kák.
Aðalviðkvæðið gegnum allan bækliug-
inn er páfagauks-ópið: »Valtýskan er
dauð! valtýskan er dauð!«, sem. aftnr-
haldsmálgagnið hér hefir sí-klifað á, ár-
um saman, og aldrei hærra en þegar
hún hefir lifað beztu lífi.
Og þessi ósköp »leppar« h á s k ó I a-
k e n n a r i n n Finnur!
Hann er ábyrgðarmaðurinn aftan á
bæklingsóverunni!
AlþingLkostnaðurinn
hefir orðið þetta ár lægri en gerst
hefir lengi, að eins 36,700 kr. rúml. —
Var síðast 37,200 kr., og þar á undan
yfir 38,000; komst einu sinni, 1893,
upp í 41,500. Alþingistíðindin urðu í
styttra lagi, og þingmenn líkl. farið fleiri
sjóveg á þing og af en áður.
Meiðyrðamál hefir revisor Indriði
Einarsson orðið að höfða gegn bankastjór-
annm fyrir illyrði hans i afturhaldsmál-
gagninu í svörum hans gegn greinum hr.
I E. hér i hlaðiuu — jókvæðisorð í
röksemda stað. Málið var fyrir sáttanefnd
i morgun, og gekk ekki saman. Um gjaf-
sókn hefir hr. I. E ekki sótt.