Ísafold - 08.02.1902, Qupperneq 2

En mestum tíma verja nemendur til
að gera landsuppdrætti; þeir búa sjálf-
ir til öll sín landabréf. Landsupp-
drættir eru sá grundvöllur, sem öll
þekking barnanna er reist ofan á. En,
eins og flestir vita, er ekki svo hlaup-
ið að því, að lesa út úr landsuppdrátt-
um allan þann fróðleik, sem þar er
fólginn. Og eitthvert bezta ráðið til
að gera landabréfin »lifandi«, eins og
<lr. Stareke kemst að orði, er, að láta
nemendurna draga upp landabréf.
Jafnframt festist fróðleikur sá, er
landsuppdrættirnir geyma, einkarvel í
minni. Og sú dráttlist hefir auk þess
sömu kosti og ella, að hún venur nem-
endur á hagsýni og nákvæmni, og
vekur ánuga þeirra.
Að draga upp landabréf kvað ekki
vera eins erfitt og ætla mætti, því
pappírinn og fyrirmyndirnar er hvort-
tveggja rúðótt, svo að nemendur kom-
ast furðufljótt upp á að finna sam-
svarandi depla á pappírnum og fyrir-
myndunum. Auðvitað er byrjað á því,
sem auðveldast er. f>egar búið er að
gera uppdrátt af grunnfleti skólans og
gn ndinni, er tekið til við smáeyjarn-
ar dönsku, fyrst dregin upp umgjörðin,
og síðan notaðir litir. f>egar því er
lokið,' er tekið til við heil lönd og álf-
ur og búin til ýmisleg landabréf.
f>að er gaman að koma í land-
fræðistíma til dr. Starcke. Stundum
sitja nemendur uppi í dráttlistarstof-
unni og gera landsuppdrætti. f>eir
líta á hvor hjá öðrum, þegar þeim
ræður við að horfa, finna að, og veita
þar með hver öðrum efni til athugun-
ar; við ber að þeir raula vísu fyrir
munni sér, og telur dr. Starcke ekki
að því. Hann gengur meðal nemend-
anna, að líta eftir, hvernig gengur. En
nemendur langar til að fræðast um
leið um blettinn, sem þeir eru að draga
upp. f>eir spyrja í þaula um, hvern-
ig standi á því og því. »Hvers vegna
verður bugða á ánni þarna?« o. s. frv.
Alt, sem nemendur langar til að
vita um, út af því sem þeir hafa með
höndum, bera þeir upp við kennarann,
því hér biudur enginn beygur hugs-
anir þeirra á klafa, enginn kaldur
hryssingsgustur drepur hugsananý-
græðinginn í fæðingunni. Spurning-
arnar gefa kennaranum tækifæri til að
skýra hugmyndir barnanna, segja og
írá merkum atburðum, er orðið hafa á
þessum stöðum. Og eins og þyrstum
manni er ljúfast að drekka og honum
verður svaladrykkurinn minnisstæðast-
ur, eins festist það bezt í minni, sem
kom á óskastundinm'. Með þessum
hætti getur kennarinn, só hann starfi
8Ínu vaxinn, sáð ótal fræjum þekking-
arinnar svo sem eins og af tilviljun
í frjóan jarðveg barnssáJarinnar.
f>egar piltar hafa lokið við uppdrátt
af einhverjum landshluta, fá þeir ný-
prentaða örk, þar sem alt það, er
kennarinn hefir sagt þeim í dráttlist-
artímunum, og margt fleira, stendur
svart á hvítu. Svo er þetta Iesið f
sérstakri kenslustund.
Eftir því, sem gengur á landfræð-
ina, eru nýjar myndir af merkum
stöðum og mannvirkjum festar inn í
eyður, sem þeim eru ætlaðar í tekst-
anum. Piltar lesa nú upphátt sinn
atuttan katla hver, en jafnframt er
staðnæmst í öðru hvoru spori og spurt
út úr, veitt ný vitneskja um það og
það, og nýjar skýringar. Sé t. d. ver-
ið að lesa um Sámsey, er athuguð ná-
kvæmlega afstaða eyjarinnar, Iögun,
stærð, miðað við aðrar eyjar, lands-
lag, bséir, atvinnuvegir og lifnaðar-
hættir eyjarskeggja o. s. frv. En
jafnframt er sagt frá Griffenfeld, og
ekki er farið svo fram hjá haugum
Angantýs og bræðra hans, að eigi sé
minst á Hjálmar og Ingibjörgu, Her-
vöru og sverðið Tyrfing:
»Sjá mun Tyrfingr,
ef þú trúa mættir,
ætt þinni, mær,
allri spillau.
Með þeim hætti verður landsupp-
drátturinn lifandi. Saga þjóðarinnar
bregður sínum bjarma yfir hann og
æfintýrin lýsa þar eins og haUgaeldar.
Eg vildi g]arna bafa, ef rúm Ieyfði,
minst á keusluna í útlendum tungu-
málum. — f>au eru töluð við börnin í
fyrsta tímanum, sem þau eru kend,
ekki síður en í hinum síðasta, og
stundum má heyra söng í miðri kenslu-
stundiuni; það eru ljóð, sem börnin
hafa numiö á tungu þeirri, er venð er
að kenna þeim. Gaman'hefði og ver-
ið að minnast á Iestrarkensluna, réikn-
inginn, sögu og fleira; en því verð eg
öllu að sleppa í þetta sinn.
En áður en eg yfirgef skólann, þarf
eg að segja frá, hvernig danskur still
verður til einhverjum af neðri bekkj-
unurn.
Kennarinn fær drengjunum dálítið
blað með mynd á, sitt eintak hverj-
um. Og nú eiga þeir í sameiningu
að búa til dálítið sögukorn út af því,
sem á myndinni stendur. Kennarinn
bj'rjar nú á því, að láta þá hjálpast
að, t. d. 5 í senn, um að að lýsa
öllu, sem sýnilegt er á myndinni, hús-
um, trjám, lofti, mönnum og útliti
þeirra, svip, iimaburði, klæðum eða
hverju öðru, sem þar er. Og nem-
endur eru einkar-glöggir á það alt,
því á sama hátt brjóta þeir til mergj-
ar hverja mynd, sem fyrir þeim verð-
ur í lesbókum þeirra, og auk þess
skerpir dráttlistarkenslan augu þeirra
í þessu efni. f>egar búið er að lýsa
öllu í krók og kring, er eftir það, sem
erfiðast er, og það er að lifa sig inn
í það, sem myndin á að tákna. f>ví
þessi mynd, eins og allar aðrar mynd-
ir, sýnir að eins augnabliksástand;
en þetta augnablik á sér fortíð og
bendir inn í framtíðina. f>essa fortíð
og framtíð verða nemendur að skapa,
hugsa, sér hvað á undan er gengið, og
hvað á eftir muni fara, með öðrum
orðum: semja sögu. Og sagan verður
að vera í samræmi við það, sem sjá
má á myndinni.
Ef til viil verður einhverjum að
hrista höfuðið og spyrja sem svo,
hvort nú eigi að gjöra skáld úr hverj-
um skólasveini. En börn eru meiri
skáld en margur hyggur, sé ímyndun-
arafl þeirra ekki vængbrotið með
þursaskap. Og flestar sögur þær, er
eg hefi séð eftir piltana í skóla þess-
um og heyrt þá búa til, eru furðu-
smellnar.
Sagan verður nú til á þann hátt, að
piltarnir koma sér saman um, um
hvað sagan eigi að vera, og það fer
auðvitað eftir myndinni. f>egar svo
er langt komið, taka þeir til að setja
saman fyrstu setninguna; einn kemur
með þessa uppástungu, annar með
aðra, og það, sem fellur bezt í geð,
8krifar kennarinn á töfluna, þannig, að
hann lætur börnin í sameiningu stafa
hvert orð, áður en hann skrifar það,
og á sama hátt verður næsta setning
til o. s. frv. Starf kennarans er í því
fólgið, að vekja athygli á þeim atrið-
um á myndinni, sem kynnu að benda
í áttina, og yfirhöfuð brýna fyrir þeim,
að láta hvað vera í sem beztu sam-
ræmi við annað. — f>egar svo sem 6
línur eru komnar á töfluna, er rit-
smíðinni lokið í það skifti. Kennar-
inn les upp fyrstu línuna og þurkar
hana út, en nemendurnir skrifa hana
í stílabækur sínar, og svo koll af kolli.
þannig læra þeir réttritun. I næsta
tíma er þráðurinn tekinn upp aftur, og
svona er haldið áfram, unz börnin
kunna ekki söguna lengri. f>á er hún
prentuð í prentsmiðju skólans, mynd-
in límd yfir fyrirsögnina, og smátt og
smátt verður úr þessum sögum dálítil
lesbók með myndum, samin af les-
endunum.
f>að er ótrúlega gaman að látabörn
gjöra stíl á þennan hátt, og aldrei hef-
ir mig langað meir til að kenna sjálf-
ur en þegar eg sá þessa aðferð.
Börnin vinna að þessu með lífi og sál,
ímyndunaraflið fær byr undir báða
vængi og ein uppástungan rekur aðra,
og verður hin snjallasta jafnan ofan
á. Séu skiftar skoðanir um, hvort af
tvennu sé betra, ber kennarinn það
undir atkvæði. Og hér er ekki teflt
um það eitt, h v a ð segja skal, held-
ur, h v e r n i g á að orða það. Hver
um sig kemur fram með það, sem
hann á bezt til í herfórum sínum, bæði
að efni og búningi. Hið lakara verð-
ur að þoka fyrir því, sem bezt er völ
á; það er sett í hásætið. —
Hér læt eg staðar numið. Meðan eg
hefi verið að rita þessar línur, hefir
mér stundum alt í einu orðið undarlega
glatt 1 geði. Eg hefi þá séð hugsana-
leiftri bregða fyrir í sakleysislegum
barnsaugum. f>að er endurminning
frá skóla Starckes.
Kaupmannahöfn í janúar 1902.
Jarðræktarfélag Reykjavikur.
f>að hélt ársfund sinn 27. f. mán.
Unnar jarðabætur síðastliðið ár
nema 3000 dagsverkum. Sléttaðar
höfðu verið fullar 18 dagsláttur. Fimm
félagsmenn höfðu komið upp safnþróm
á árinu. Félagið átti í sjóði í árslok-
in 1280 kr., en geymsluskúr og meiri
hluti áhalda hafði vetið seldur, eftir
fundarályktun 25. okt. f. á., nam and-
virði hins selda fullum 330 kr. Fé-
lagar eru 80 að tölu. Úr félagssjóði
hafði verið varið 618 kr. tilaðstyrkja
menn til jarðabóta.
Flest dagsverk höfðu unnið á liðnu
ári: H. Andersen, klæðsali, 186; W.
Ó. Breiðfjörð, kaupmaður, 185; Vil-
bjálmur Bjarnarson á Rauðará, 179;
Sturla Jónsson, kaupmaður, 145;
Schreiber, prestur í Landakoti, 133;
dr. J. Jóuassen, landlæknir, 122;
Kr. þorgrímsson, kaupmaður, 110;
Gróðrarstöðin 106; þórhallur Bjarnar-
son, lektor, 105; Aldamótagarður 80;
þorsteinn Tómasson, járnsmiður, 78;
Sveinn Sveinsson, trésmiður, 77; þor-
leifur J. Jónsson í Mjóstræti, 72; Guð-
mundur Ingimundarson á Bergstöðum
68; þórður þórðarson í Laugarnosi 61;
Einar Finnson á Steinsstöðum 52;
Jón Guðmundsson, austanpóstur, 52;
Jón Tómasson á Grímsstaðaholti 52;
Jón Magnússon, landritari, 51; Pálmi
Pálsson, kennari, 51; Jóhannes Páls-
son í Klapparholti 50; Matthfas Matt-
híasson, faktor, 50.
Á liðnu ári hafði í fyrsta sinni inn-
anfélags verið að marki og myndar-
lega unnið að plægingu og herfingu;
kvað langmest að því hjá Sturlu kaup-
manni Jónssyni. Jón Jónatansson bú-
fræðingur hafði þar plægt 6 dagslátt-
ur, vorið 1901; af þeim voru 4 dagsl.
grasgróin jörð, smáþýfð mýri, sem var
nokkurn veginn þurkuð. Á fundinum
skýrði Jón frá þessu verki sínu; hafði
það kostað 26 kr., að einplægja dag-
sláttun í gróinui jörð, eu 42 kr. að
tvíplægja og herfa. Maðurinn og hést-
arnir tveir kostuðu 90 a. um stundina.
Fundurinn veitti stjórninni alt að 100
kr. til umráða til að ráða fyrir plæg-
ingamann handa félagsmönnum. Má
léttir sá í kostnaðinum við plæging-
una, sem hver félagsmaður nýtur á
þennan hátt, eigi nema meira en 20
a. um stundina.
Vinnustyrk til félagsmanna skyldi
veita eftir sömu reglu og undanfarið
og með sömu skilyrðum, og var ætlað
til þtíss 600 kr.
Stjórn Aldamótagarðsins lagði fram
til athugunar skýrslu og reikning um
árið 1901. Auk 600 kr. gjafarinnar
frá Jarðræktarfélaginu hafði Hið ís-
lenzka kvenfólag gefið 100 kr.; stofn-
féð þá alls 700 kr., og af því eytt um
áramótin 450 kr. Landið, sem bæjar-
stjórnin veitti, fram með Laufásvegi
neðanverðum, suður og austur af
Gróðrarstöð, er nú að meiri hluta girt
með vörzluskurði, svo og kominn garð-
ur í kringum túnauka þann, sem lát-
inn var í skiftum fyrir niðurendann á
túni Helga kaupmanns Helgasonar.
Starfsmenn félagsins voru allir end-
urkosnir, í stjórnina: lektor þórhallur
Bjarnarson (form.), dócent Eiríkur
Briem (skrifari) og bankagjaldkeri
Halldór Jónsson (féhirðir), og endur-
skoðunarmenn. ritstjóri Björn Jónsson
og yfirdómari Jón Jensson.
Hvað er nú að segja
um ,glæpiiin?‘
Lesendur »Isafoldar« mun reka minni
til þess, að prófessor Finnur Jónsson
varð til þess í haust, að saka oss 6
efrideildarmenn (meiri hlutann í efri
deild alþingis) um það, að vér hefðum
gert oss 3eka í athæfi, sem hann lýstí
glæpsamlegt, þá er vér hinn 13. ágúst
f. á. samþyktum til fullnustu stjórnbót-
arfrumvarp síðasta þings, og jafnframt
greftruðum algjörlega tillögu 10-
manna-frumvarpsins.
Hvernig víkur þessu n ú við?
þannig, að það er nú á daginn komið,
a ð konungur mun staðfesta stjórnar-
breytingarfrumvarpið, ef það verður
aftur samþykt af alþingi; a ð ráðgjaf-
inn hefir algjörlega hafnað fyrirkomu-
lagi 10-manna-frumvarpsins, sem pró-
fessor Finnur færði oss, og eru orð
ráðgjafans þar að lútandí þessi: »en
slík tvískifting mundi, jaínvel eins og
vanalega gerist, hvað þá helaur ef
ráðgjöfunum kemur ekki saman, bera
í sér svo mikla og bersýnilega bresti,
að telja verður hana fyrir-
fram alveg óhafandii; og að
stjórn vor ætlar að verða við ósk
þeirri, sem kemur fram í ávarpi
efri deildar, sömdu og samþyktu af
oss, hinum sömu 6 þingmönnum, um
þær frekari umbætur á stjórnarfarinu,
sem hún tjáist geta fallist á, og mua
leggja frumvarp um það fyrir þingið £
sumar. þannig hefir stefna og að-
gerðir rneiri hlutans í efri deild leitt
til hins farsællegasta árangurs, og ár-
angurinn réttlætir stefnuna. Nú hef-
ur almenningur tæbi til þess að dæma
um það, hvort getsabir og æcumeið-
andi áburður prófessors Finns á osa
bafi verið réttlátur; úrslitin, sem orð-
in eru, leggja forsendurnar upp {
hendur almenningi.
Annars hefir engum kunnugum,
sanngjörnum og réttvisum manni get-
að blandast hugur um það, að efri
deild gerði það eitt í málinu í sumar,
er rétt var. Átti hún þó þá við ým-
islegt að stríða, og eigi sízt við undir-
róður og mótspyrnu prófessors Finns;
kom þá mörgum til hugar gamla heil-
ræðið: iSkomager, bliv ved
d i n Læsti, og þótti það eiga vél
við prófessorinn, eigi síður nú en fyr-
ir nokkurum árum, þá er því var vik-
ið að honum út af afskiftum hans af
öðru máli. Reykjavík, 3. febrúar 1902.
Kristján Jónsson.