Ísafold - 19.04.1902, Page 2

t
82
bezta orð; segir, að hann sé mað-
ur einstaklega viðfeldinn og yfir-
lætislaus. það lét hann lýsa fyrir
sér skólamálum og skólatilhögun hér
á landi og gerir glögga og rétta grein
fyrir því, og að í ráði sé gagugerð um-
bót á þeim málum. f>að spurði hann
síðan, hvernig honum hefði litist á sig
í Kristjaníu, á alþýðuskóla þar. Hann
lét mjög vel yfir því, kvaðst hafa
komið þar í 3 'skóla, er hann til nefn-
ir og kendir eru við Oslo, Foss og
Lilleborg, og hlýtt þar á kenslu. Mér
virtist alt ganga þar svo kyrlátlega og
rólega, mælti hann; cilsögnin fjörug og
örvandi, nemendur hlýða henni með
áhuga, og viðbúð kennara og nem-
enda frjálsleg og óþvinguð. Nú hefi
eg einnig átt kost á að vera við próf,
og hefir mér ekki litist síður á fyrir
það.
Eg hefi auk þess um prófið komið
í 7 skólaeldhús, með hinni einkar-
skynugu og ötulu umsjónarkonu yfir
þeim, frk. Helgesen. Eg hefi séð hús-
mæður ókomna tímans vinna þar, í
eldhúsunum, og þótti mér mikið til
koma að sjá, hve alt fór þar fram
með öruggri reglu, og hversu vinnuá-
nægjan lýsti sér þar í hverju viðviki.
Eg var látinn borða matinn, semtelp-
urnar bjuggu til, og fanst mér hann
mikið góður. Eg þóttist sjá, að hér
væri verið að sá því fræi, er heimilis-
ánægja og góður efnahagur sprytti
upp af síðar meir í þúsundum heim-
kynna.
Loks vil eg taka það fram, mælti
hann, að dvöl mín hér hefir verið
mjög ánægjuleg, með því að eg hefi
átt mestu greiðvikni og alúð að fagna
hvar sem eg hefi fyrir mér leitað.
„Bóndason" eða Halldór?
Eankagjaldkeri Halldór Jónsson
hefir í |>jðlf. 11. þ. m. gert tilraun
til að svara grein minni í ísafold 29.
marz, sem gjörði glögga grein fyrir, að
bankareikningsdæmi »Bóndasonar« væri
rammvitlaust. Svo mikil vansmíði
voru á því, að óhugsandi er, að tveir
menn í senn skuli hafa getað haft
sömu villuna í höfðinu, að tveir menn
samtímis skyldu ekki geta áttað sig
á því, að reikningsdæmið var vitleysa,
aftir að eg svo glögglega var búinn að
sýna þeim fram á það. Og það eitt,
að »Bóndason« fær 62,143 kr. tekjuaf-
gang, en eg 15 þús. kr. tekjuhalla,
hefði átt að vera nóg til þess, að
vekja umhugsun H. J. um það, að
dæmi »Bóndasonar« gæti þó verið vit
laust.
Svona mikið athugaleysi hlýtur að
gefa manni ástæðu til að ætla, að ein-
mitt H. J. sé »Bóndasonur«, sem
dæmið samdi og hann er að svara
fyrir.
H. J. furðar á því, að eg skuli ekki
þekkja »kassareiknings«- og ijafnaðar-
reikninga«-form það, sem »Bóndason«
notar, er sé alveg rétt, og alveg sam-
kvæmt jafnaðarreikningum í Stjórnar-
tíðindunum, reikningum HalldórsDan-
íelssonar, Jóns Sigurðssonar, Páls
Briem o. fl.!!
Beikningur »Bóndasonar« er hvorki
•kassareikningun né »jafnaðarreikn-
ingur«; og af því að ekki er hægt að
dæma um rsikningsdæmið, nema mað-
ur hafi það fyrir sér, þá neyðist eg til
að taka dæmið í annað sinn upp í
ísafold, í von um, að mér takist að
gera H. J. skiljanlegt, hvað fljótfær
hann hefir veríð, er hann samdi þetta
dæmi.
Dæmið var þannig:
Tekjur: Kr.
1. Vextir af 2*/4 miljón á 5°/0 . 112,500
2. Provision og aðrar tekjur . . 14,000
3. Vextir af varasjóði bankans . 0,000
4. Arleg afborgnn af gullforðan-
um, sem bankinn eignast árlega,
að meðalalti.................. 44,645
Kr. 177,143
Gjöld:
5. Vextir og afborgun af 1 */4 milj.
kr. 6°/0 i 28 ár, á ári að með-
altali....................... 75,000
6. Kostnaður við bankahaldið í
Reykjavík.....................22,U00
7. Kostnaður við 3 útibú (6 þús.
hvert)........................18,000
8. Tekjuafgangur legst við vara-
sjóð..........................02,143
Kr. 1 <7,143
þetta dæmi »Bóndasonar« telur H.
J. »bæði rétt og mjög venjulegt reikn-
ingsform*.
Eg sýndi fram á í grein minni, að
bæði reikningsformið og allir liðir
dæmisins væru skakkir, að undantekn-
um 5. lið. Nú hefir H. J. ekkert á
kveðið á móti því, að eitthvað kunni
að vera bogið við suma reikningslið-
ina; en formið telur hanu bæði rétt
og venjulegt.
Til þess að gera H. J. sem hægast
fyrir að skilja mig, ætla eg að skýra
formhliðina á dæmi hans, án þess að
breyta tekju- og gjaldaupphæðunum
hans.
Hinar sönnu árstekjur eftir hans
áætlun eru 1., 2. og 3. liður dæmisins,
samtals kr. 132,500, og hin sönnu árs-
útgjöld 5., 6. og 7. liður, kr. 115,000;
tekjuafgangur kr. 17,500.
Tekjuafgaugur «Bóndasonar« er því
ekki 62,143 kr., heldur að eins 17,500
kr. f>etta sannar fullkomlega, að
tekjuhæðinni 44,643 kr. í dæminu er of-
aukið, eins og eg staðhæfði í grein
minni.
Hvernig þeir »Bóndasonur« og H. J.
fara að reikna, sést bezt á svo lát-
andi samanburðardæmi, sem er ná
kvæmlega eins og þeir vilja hafa:
H. J. hefir í árslaun t. d. 2400 kr.
og á að að borga þar af upp í lán 1000
kr. á ári. En í staö þess að segja
eins og er, að árstekjurnar geri hvorki
að minka né vaxa fyrir það, að þeim
er varið svo eða svo, eða þá að draga
1000 krónurnar frá og segja: þá eru
eftir 1400 kr. fyrir hann á að lifa, þá
gera þeir svo vel og bceta þessum
1000 kr. við árstekjurnar og koma
þeim þar með upp í 3400 kr.!
Dæmið þetta verður hjá þeim svona:
Tekjur. Kr.
1. Árslaun........................2,400
2. Af þessum launum greidd
afborgun af láni .... 1,000
Kr. 3,400
Gjöld.
3. Gréidd afborgun af láni . . 1,000
4. Lagt til heimilis á árinu 2,400
Kr. 3,400
f>arf nú meir en hin einföldustu, ó-
bjálaða skynsemi til að sjá, hver
haugavitleysa þetta er? f>að er auð-
sætt, að í dæmið vantar að setja lið
gjaldamegin til jafnaðar á móti 2.
tekjulið, kr. 1,000; því auðvitað hefir
H. J. ekki nema 1400 kr. til að lifa
á, þegar hann er búinn að borga af-
borgun, (1,000 kr.), af launum sínum,
sem eru 2,400 kr.
Jafnaðarreikningur »Bóndasonar« er
að forminu til alveg eins og þettadcemi,
en að efninu til enn þá vitlausari; því
fjárhæðin 44,643 kr. gat aldreí staðið
þar tekjumegin, heldur að eins 17,500
kr. Og svo ber þess að gæta, að H.
J. hefði getað aukið starfsfé sitt með
því, að taka þegar lán út á þessar
I, 000 kr., er hann græddi í eign sinni,
en bankinn getur ekki tekið slíkt lán
út á innunninn gullforða.
Sá maður, sem vílar ekki fyrir sér að
staðhæfa, að jafnskökk reikningsdæmi
eins oghans, séu rétt, getur alls ekki vænst
þess, að fá rúm fyrir jafnmikið rugl
og fjarstæður, eins og hans grein er, í
nokkru heiðarlegu blaði. f>að er skylda
allra heiðarlegra blaða, að bægja frá
öllum greinum um mikilsverð lands-
mál, sem eru villandi og blekkjandi.
H. J. finnur að því, að áætlun mín
hafi ekki sýnt, hver væri sannur árs-
gróði, og er hissa á því, að eg skyldi
ekki setja hana upp í jafnaðarreikn-
ingsformi, eins og hann — það er
ekki furða, þó hann hafi mætur á þessu
formi, sem hann ræður ekkert við! —
og lætur sem hann hafi ekki séð at-
hugasemdir mínar við áætlunina. Ein
þeirra var þannig:
•Ejárhæðin eða reikningshallinn, 15
þús. kr., er að vísu ekki tap, heldur
vantar 15 þús. kr. upp á, að bankinn
geti grætt nóg til þess, að geta af
gróða sínum svarað allri afborguninni,
25 þús. kr.; hann hefir því eftir dæm-
inu lagt upp 10,000 kr. upp í afborg-
unina fyrsta árið«.
f>essi skýring mín hefði átt að vera
næg til þess að sýna hverju meðal-
greindu skólabarni, hver gróðinn var
1 raun og veru; en H. J. nægir það
ekki; hann er svo dæmalaust hneigð-
ur fyrir að semja »jafnaðarreikning«(H).
f>á segir H. J.: »|>að sem er þó
allra afkáralegast hjá B. K., er það,
að hann kemur nú í grein sinni með
sömu villuna, sem Indr. Einarsson
flaskaði á síðastliðið haust, en sem B.
K. þó segir, að Indriði »hafi leiðrétt í
sömu grein«, villuna þá sem sé, að
baukinn verði að svara útlendum lán-
ardrotnum sínum reikningshalla sín-
um í gulli af gullforðanum, með öðr-
um orðum, að útlent gulllán verði að
borgast í gulli.
Eg hefi hvergi sagt, að I. E. hafi
haft rangt fyrir sér í þessu; þvert á
móti er eg alveg samdóma honum um
það.
f>að sem eg átt við, er, að úr grein
hans hafði fallið allur bankakostnað-
urinn, sem gleggra hefði verið að stað-
ið hefði í dæmi hans.
Má vera, að I. E. hafi gert ráð fyr-
ir, að læsir og reiknandi menn mundu
geta sagt sér sjálfir, að bankakostnað-
ur hlyti að loða við Landsbankann á-
fram eins fyrir því, þó hann tæki út-
lent gull-lán.
Til sönnunar því, að ekki þurfi að
borga reikningshalla bankans af gull-
forða hans, segir H. J., að banki, sem
fái »á ári hverju yfir \ milj. tekjur
innborgaðar erlendis, muni geta notað
75 þús. kr. af þeim til að borga afborg-
un og vexti skuldar sinnar þar«.
f>essi röksemdaleiðsla er á jafn-
lausum sandi bygð eins og»kassareikn-
ingur« og »jafnaóarreikningur« H. J.;
því þótt innborgist £ milj. á ári er-
lendis í reikníng bankans, þá getur
hann vel staðið í skuld við viðskifta-
vin sinn þar um áramót, svo að til gull-
forðans verði að taka, svo framarlega
sem bankaviðskiftin við menn erlendis
eiga að ganga sinn eðlilegan gagn alt
árið. f>að kemur alveg undir árferð-
inu, hvort bankinn á þar inni um ára-
mót eða skuldar þar, og er því alls
ekki hægt að byggja neitt útlent gull-
lán á því, að bankinn eigi alt af
trygga inneign í útlendum bönkura
um áramót; bankinn hér getur eins
vel staðið þar alt af í skuld, og hlýt-
ur að gera það í sumum árum, eins
og að eiga þar að jafnaði inni.
H. J. er því bezt að halda sér við
þann sannleika, að útlent gulllán verður
að borgast í gulli.
Eg rona að H. J. þreyti ekki leng-
ur lesendur blaðanna á ritgerðum um
bankamál, hvorki undir sínu nafni,
»Landnema«, »Bóndasonar« eða öðrum
nöfnum. Hann hlýtur að sjá það
sjálfur, að honum er annað starf bet-
ur lagið en að rita um bankamál, og
að semja »kassareikning« og »jafnaðar-
reikning*. Björn Kristjánsson.
%ZSr Munið nú eftir, bæj-
armenn, að athuga kjör-
skrána nýju, þá sem kosið
verður eftir að vori (1903),
fyrir mánudag 21. þ. m.; ella
er það um seinan.
t
Valdimar Ásmundsson
ritstjóri
lézt í fyrra kveld, eftir sólarhringslegu
tæpa, úr »slagi« eða heilameinsemd,
vart fimtugur að aldri, f. í júlímán.
1852 að Hvarfi í Bárðardal. Hann
ólst upp hjá foreldrum sínum þar og
norður í J>Í8tilfirði, og var ekki til
menta settur utan það er hann ment-
aði sig sjálfur mestmegnis, en það var
furðumikið, því námsgáfur hafði hann
miklar. Milli tvítugs og þrítugs kom
hann hingað suður á land og fekst
um hríð við alþýðukenslu (Leirá,
Flensborg), þar til er hann stofnaði
blaðið »Fjallkonuna« 1884, er hann
stýrði síðan til dauðadags, og átti sjálf-
ur nema fyrstu árin. Hún hlaut
skjótt allmikið gengi, því maðurinn
hafði óvenjumiklar blaðamannsgáf-
ur. Annað aðalstarf hans var að
búa undir prentun útgáfu hr. Bigurð-
ar Kristjánssonar á íslendingasögum
mestalla og semja við þær vísnaskýr-
ingar m. m., er þótti vel takast. Rit-
reglur íslenzkar samdi hann og, er
brátt urðu alþýðukenslubók mjög mik-
ið notuð. Nýbúinn var hann, er hann
lézt, að lúka við Alþingisrímur, er
birzt höfðu áður að nokkru í blaði
hans, en hann jók nú mjög og breytti.
Hann var töluvert hagmæltur. —
Hann kunni til muna í útlendum
tungum, þýzku, ensku og frönsku, auk
dönsku; hafði kent sér það alt sjálfur
að mestu. Hann var og mætavel að
sér í íslenzku.
Hann var kvæntur Bríet Bjarnhéð-
insdóttur, útgefanda Kvennablaðsins
m. fl., er lifir mann sinn ásamt 2
börnum þeirra hálfvöxnum.
Markarfljótsskemdirnar
°g
varnir við þeim.
í 8. bl. ísafoldar þ. á. hefir síra,
Skúli Skúlason í Odda skýrt vel og
greinilega frá spjölium þeim, er Mark-
arfljót veldur, sökum þess, að það fell-
ur í |>verá, og er þar ekki neinu veru-
legu við að bæta.
En hvernig á að varna þessum
skemdum?
|>að er mál, sem þörf er á að ræða,
og nauðsyn er að athuga.
Til þe8B að verja sýsluna að neðan-
verðu, mætti ef til vill sýnast nægi-
legt, að hlaða í alla þá ósa, sem
|>verá hefir brotið í bakka sína, og á
þann hátt halda henni í farveg sín-
um.
En reynslan ætti að vera búin að
kenna oss það, að það er hvergi nærri
einhlítt.
Meðan vatnsmegnið er svona mik-
ið, meðan Markarfljót liggur í þverá,
megum vér alt af búast við, að vötnin
brjóti einhversstaðar skörð í bakkana,
og það jafnvel um hvaða tíma árs sem
er, einkurn ef *hlaup* (vöxtur) kemur í
Fljótið, og getur það, ef það er að
sumrinu, verið margfalt skaðlegra en
að vetrinum; en að vetrinum er því
auðvitað hættast og þá helzt í frosta-
vetrum.
Meðan Fljótið liggur í |>verá, er þar
að auki mjög hæpið, að takist að teppa
í alla þessa ósa; það kostar að minsta
kosti mjög mikið. En hitt er þó lak-
ara, að árangurinn er ákaflega óviss.
|>ó að vötnin brjóti ekki skörð í
bakkana, geri ósa, þá bera þau svo