Ísafold - 14.06.1902, Blaðsíða 2

146
fiski, en allur franski, íslenzki og fær-
eyski fiskifiotinn afla hér aliir að sam-
anlögðu.
Hugsið yður dæmi, að eftir því sem
Guðm. Binarsson í Nesi sagði mér, þá
hafði af 10 botnvörpuskipum, er lágu
á sama fiskimiði í Faxaflóa nóna á
sunnudaginn, verið kastað í sjóinn að
minsta kosti 5—600 skpd. af fiski,
þennan eina dag. Við Vestmanneyjar
skifti það tugum þúsunda, sem þeir
fleygðu í sjóinn daglega frá því í byrj-
un marz og þangað til síðast í maí.
Enda ber og Englendingum saman um
það, að nú sem stendur geti þeir með
engu móti fiskað á beztu fiskimiðum
við Ingólfshöfða og Dyrhóla, af því að
varpan troðfyllist undir eins af dauð-
um og morknum fiski.
Hvernig á nó að taka hér í taum-
ana? Hér er sannarlega margt, sem
þarf að athuga.
|>að er mjög mannóðlegt og rétt,
sem hr. kommandör Hammer sagði
nó fyrir nokkrum dögum: »það er
ljótt og skaðlegt, að íslendingar skuli
hafa svona mikil viðskifti og mök við
botnvörpungana; en það er líka sorg-
legt að hugsa sér, að þessum auðæf-
um skuli öllum vera fleygt í sjóinn
aftur«.
En eins og ástatt er hjá oss getum
vér ekki öðruvísi en með samkomulagi
við þá, er hlut eiga að máli, skift oss
neitt af því, sem botnvörpungar að-
hafast fyrir utan landhelgi, en vér ætt-
um þó að minsta kosti að reyna að
gera ráðstöfun um, að ekki sé
fleygt ót fiski á fiskimiðum í land-
helgi.
|>að gefur að skilja að íslendingum
sjálfum ætti að vera það áhugamál, að
botnvörpuskip þau, er fiska í land-
helgi, fái makleg málagjöld, og ættu
þeir þvf að gjöra alt sem í þeirra
valdi stendur til að koma upp um þá.
Enda hefir höfuðsmaðar sá, er nó er
fyrir »Heklu«, kommandör R. Hamm-
er, látið þann boðskap ót ganga til
margra bér við land, að ef botnv rpu-
skip sé í landhelgi, pá skuli róa út að
þeim, og taka nákvœmlega mið af þeim
stað, sem botnvörpungur er á, ásamt
nafni hans, heimili og tölu, og senda
þœr skyrslur svo til sýslumanns eða til
hans (B. Ilammer) við fyrsta tœkifcerú.
f>að liggur í augum uppi, að ekkert er
að græða á þeim skýrslum, sem marg-
ir hafa komið með til Heklu, að
»margir« botnvörpungar hafi verið í
landhelgi þann og þann dag og á
þeim og þeim stað, þegar enginn veit
um nöfn þeirra eða nómer.
Áður en eg lýk við þetta mál, vil
eg í sambandi við það minnast hval-
veiðanna hér við land.
f>ær eru orðnar sannarleg landplága,
bæði til skaða og minkunar landi voru
og löggjöf.
f>að er nærri því orðið ofseint, að
reyna til að reisa skorður við ótrýmingu
hvalsins við ísland.
Hér er gjöreytt hval á öllu því
svæði, sem hvalarar hafa veitt á und-
anfarin ár. Nó hafa þeir orðið að
flýja Vestfirði og flytja sig til Austur-
lands, vegna þess að þeir hafa engan
hval fengið. En það verður skamm-
góður vermir, því eftir nokkur ár sést
þar heldur enginn hvalur, og erhon-
um þá gjöreytt við ísland. Verður
þá hvorutveggja jafnsnemma, að hval-
urinn hverfur, og að eigendur ótvegsins
hafa sig á kreik til að reyna fyrir sér
annarstaðar. Eru þá úr sögunni fram-
lög þeirra til landssjóðs og sveita.
f>að er annars eftirtektavert, að lög-
gjöfin gjörir ekkert til að stemma stigu
við þessu, að hvölum sé gjöreytt við
ísland.
Hugsið yður áður á tíðum, þegar
landið hefir verið umkringt af hafís
og engar siglingar hafa komist með
matbjörg til landsins, þá hafa það
verðið hvalrekarnir, sem hafa haldið
lífinu í fjölda manna víðs vegar um
land, og hafa orðið til að stemma stigu
við því, að kvikfénaður eyddist í heil-
um sýslum mönnum til bjargar.
f>að er síðast að á minnast um 1880,
er Norðlendingar fengu hina miklu
hvalreka með ísnum, er bjargaði
mörgum héruðum við hungri og hörm-
ungum.
En hvernig fer?
Nó þetta ár hefir hafísinn legið í
kringum landið langan tíma, og víða
sorfið að mönnum um bjargræði, en
ekki orðið vart við nokkurn hvalreka.
Mér finst annars það vera skylda
fiskifræðings landsins, að opna augun
á þjóðinni fyrir botnvörpu- og hval-
veiðamálinu, því það má sannarlega
ekki ganga þegandi fram hjá aðför-
um þessara útlendu ránfugla.
f>ótt bvalararnir eigi að heita að
nafninu búsettir hér, þá eru þeir ein-
göngu farfuglar, sem von bráðara yfir-
gefa landið, þegar þeir sjá, að útgjörð-
in svarar eigi lengur kostnaði, en það
verður nó eftir nokkur ár, ef þeir
mega eyða honum alveg fyrirstöðu-
laust á síðasta griðastað hans hér við
land, sem er nú norðurhluti Austur-
lands frá Langanesi að Gerpi.
það sem gera þyrfti til að reyna að
létta þeim vandræðum er:
1. Að fá hingað til strandgæzlu
tvo fallbyssubáta á stærð við botn-
vörpunga, sem séu hér alt að 9 mán-
uði árlega.
2. Að íslendingum sé gjört að
skyldu að hafa eftirlit með þeim botn-
vörpungum, er koma í landhelgi, sam-
kvæmt því sem kommandör Hammer
hefir gefið reglur fyrir, og jafnframt
að þeir fái endurgoldna fyrirhöfn sína,
ef þeir botnvörpungar nást, sem ljóst-
að hefir verið upp um.
3. Áð öllum Islendingum sé með
lögum bannað að eiga verzlun við þá
úti á sjó, eða sækja fisk til þeirra.
4. Að reyna að koma samningum
á við ótlend ótgerðarfélög, að euginn
botnvörpungur fleygi neinum fiski út
neinstaðar við Island.
ð. Að hverjum botnvörpung verði
gjört að skyldu að sigla á næstu höfn
og selja þar fisk þann, sem þeir
mundu annars fleygja, eða álíta ekki
avara kostnaði að fara með á markað
erlendis.
6. Að engan hval megi skjóta í
landhelgi við ísland, og að hvalarasé
eins gætt og þeir háðir sömu lögum
sern botnvörpungar, ef þeir verða upp-
vísir að broti.
7. Að lagt sé 50 kr. gjald til lands-
sjóðs á hvern hval, sem skotinn er og
fluttur til hafnar á íslandi, umfram
það sem uó er.
P. t. varðskipinu »Heklu« við Island 6. júni 1002
Matth. pórðarson.
Bankaþjónninn með tekju-aukaupp-
götvanina nafntoguðu (að auka tekjurnar
með því, að bæta við þær nokkrum hluta
útgjaldanna) kvað vera að ólmast enn og
botnveltast ragnandi i bankatóls-flaginu
þeirra fóstbræðra. Hann heldur að ekki
þurfi annað en að bljóða nógu bátt og
títt, að 2 og 2 sé 7 eða 9 eða hvað ann-
að, er vera vill, til þess að renna fari
tvær grirnur á tilheyrendur um, hvort
gamla kenningin um, að 2 og 2 séu 4,
muni nú vera áreiðanlega rétt og sönn.
Og svo imyndar hann sér, að það sé vitna-
leiðslu-atriði, lögmálið um, hvað fram
kemur, ef tvær eða fleiri tölur eru lagðar
saman; og ennfremur, að slík vitnaleiðsla
firri hann vítum fyrir iilmæli, — illmæli
um alt annað efni, meir að segja.
»Kosningalækninum« hefði veríð meiri
þörf að taka mann þenna til venjnlegrar
lækningar en að leggja í leiðangur suður
um nes til að reyna að pota honum inn á
þing.
Hafisinn og ritsími.
Herra ritstjóri ! Hór meö leyfi eg
mér að biðja yður um rúm í yðar
heiðraða blaði Isafold fyrir nokkrar at-
hugasemdir út af hafísnum, vorum
skæðasta óvin hér á Norðurlandi, er
hefir sýnt oss, hversu ómetanlegt gagn
ritsími (telegraf) hefði gjört þessum
landsfjórðung þetta ár, þótt verzlunar-
stéttin finni alt af mest til þessarar
vöntunar í viðskiftalífinu.
Eftir áætlun sinni átti Vesta að koma
hér um miðjan marzmán., en um sama
leyti rak hafísinn inn á alla firði og flóa
hér, og að Horni og Langanesi, svo að allar
skipaferðir teptust, og verið var í verzl-
unarstöðunum hér nyrðra viku eftir
viku að gizka á, hvar Vesta væri þann
og þann daginn, og hve nær hún mundi
korna.
Um þessar mundir voru rnenn mjög
áfjáðir í að fá einhverjar fréttir með
landpósti í hverri ferð að sunnan, kannske
fréttir til gufuskipaafgreiðslunnar hér
fyrir »Sameinaða félagið«, hvað skipstj.
Gotfredsen ætlaði að gjöra við vörurtr-
ar hingað, hvort hann ætlaði sér að af-
ferma þær einhversstaðar, eða hafa þær
í skipinu þar til hann gæti skilað þeim.
En ekki kom nokkur fregn frá hinum
heiðraða afgreiðslumannni í Reykjavík,
sem líklega hefir þótt óþarfi að láta
afgreiðslumenn á Norðurlandi vita um
fyrirætlanir skipstj. Godtfredsens.
Loks kom sú fregn með ferðamönn-
um að sunnan, að skipstjóri »Vestu«
hefði sagt, að ef ís tálmaði honum að
komast fyrir Langanes og Horn, þá
atlaði hann að bíða til 1. maí, og sjá,
hvort ísinn lóhaði ekki frá; en lengur
biði hann ekki, og þann dag færi hann
frá Islandi.
Sé þessi fregn sönn, hvers vegna var
þá konsúll Zimsen í Reykjavík ekki
svo hugulsamur, að tilkynna afgreiðslu-
mönnum »Vestu« á Norðurlandi þessa
fyrirætlun skipstjóra Godtfredsens, setn
öllum hér hefði þótt fróun að fá svo
mikla vitneskju um áætlun "Vestu, sem
öll var komin á ringulreið?
Hvar vörurnar hafa verið affermdar,
er mötrnum hér jafn-óljóst ennþá, því
»Norðurland« flytur þær fróttir eftir
»Hólum«, ab Vesta hafi farið með vör-
urnar til Færeyja og affermt þær þar,
en með sunnanpósti kom sú fregn, að
skipstj. Godtfredsen hefði lagt vörurnar
fil Norðurlands upp í Hafnarfirði og
Reykjavík.
Hvað af þessu er sannleikur, hverju
á að trúa ? Er það ekki skylda af-
greiðslumanns »Sameinaða félagsins« í
Reykjavík, að skýra afgreiðslumönnum
á Norðurlandi frá þessu ?
Það er von, að kaupmenn, sem eiga
vörur með Vestu, vilji mjög gjarnan
vita, hvað verði gjört við vörur sínar,
hvar þeim verður skipað upp, er svona
stendur á o. s. frv. Þetta er óskiljan-
legt athugaleysi frá afgreiðslumannsins
hálfu.
Póstbréf þau, sem hingað áttu að
fara með Vestu, var póstmeistarinn,
S. Briem, svo hugulsamur að senda þeg-
ar norður með landposti. En hvers
vegna voru ekki póstbrefin, sem kontu
með»Skálholti« fráútlöndum, einnig send
með landpósti norður ? Póstbrófin, sem
voru með Skálholti, komu því 1 mánuði
seinna til viðtakenda, heldur en þau
mundu hafa gjört, hefðu þau verið send
með landpósti, sem kom hér um sama
leyti og »Skálholt« átti að koma hing-
að í 1. ferð sinni að sunnan.
Það virðist vera sjálfsagt, þegar ísinn
auðsjáanlega tálmar skipaferðum kring-
um landið, að öll bréf og blöð sóu send
með landpóstum, þar til full vissa er
fyrir því, að bréf og blöð komist tafar-
laust til viðtakenda.
Eg hefi leyft mér að vekja athygli
á ofangreindum atriðum, þar eð það
því miður verður varla í síðasta sinn,
sem ísinn legst að ströndum vorum og
hylur þær með sínum hvíta hjúp; og
það muudi gleðja mig, ef línur þessar
gætu orðið til þess, að vér Norðlingar
yrðum ekki framar olnbogabörn lands-
ins í þessum atriðum, er líkt stendur á.
Sauðárkrók 22. maí 1S02.
Chr. Popp.
Manntjón af landskjálftum
og eldgosum.
Út af voðatíðindunum frá Marti-
nique rifja blöð upp samkynja slys frá
ýmsum tímum víðs vegar um heim, er
sögur fara af, fyr og síðar. Ber sú
skrá með sér, að nokkur dæmi eru til
enn meira manntjóns er þar hefir orð-
ið, svo voðalegt sem það er; en það
eru landskjálftar, sem því hafa valdið
ávalt hér um bil, en ekki eldgos.
Landskjálftarnir hafa þá oft tekið yfir
stórt svæði, og tjónið orðið þeim mun
meira fyrir það.
Að fráskildu gosinu úr Vesúvíus ár-
ið 79 e. Kr. eru skýrslurnar að eins
frá 3 síðustu öldum.
1667 gengu landskjálftar í Sche-
macha í Kákasusfjöllum 3 mánuði sam-
fleytta og urðu að bana 80,000 manna.
1692 hrundi borgin Port Royal í
eynni Jamaica (í Vesturheimseyjum)
og banaði 3000 manna.
1693 hrundu í landskjálfta 54 borg-
ir á Sikiley og 300 þorp. þar týnd-
ust alls um 300,000 manna.
1703 hrundi borgin Yedda í Japan.
þar fórust 200,000 manna.
1751 urðu landskjálftar í nánd við
Peking í Kína. þar týndust 100,000
manna.
1746 týndust 18,000 manna í land-
skjálfta í Lima og Callao í Peru.
1755 varð landskjálftinn mikli í
Lissabon. þar týndust að sögn
50,000 manna.
1797 hrundi borgin Santa Fe í Pa-
nama. Manntjón 40,000.
1812 urðu landskjálftar 12,000
manna að bana í Kákasus.
1868 létust 20,000 manna í land-
skjálfta í Port Royal í Peru.
1883 fórust 35,000 manna af eld-
gosi í eynni Java.
1895 létust 1000 manna af land-
skjálfta í Kamaschi í Japan, en sjór
gekk á land þar og banaði 20,000
manna.
Loks gerðu landskjálftar stórtjón í
vetur (1902) í Schemacha í Kákasus og
bönuðu 4,000 manna.
Gód skilvindukaup.
Herra söluagent S. B. Jónsson i Rvik.
hefur birt í Isafold greinarstúf dags. •/*
1902, er hljóðar þannig:
»Eftir þvi, sem nákttnnugur maður og
skilrikur hefur skrifað mér, þá stendur svo
á hinum óvenju-ódýru skilvindum, sem get-
ur um i grein úr Austur-Skaftafellssýslu í
ísafold 19. f. mán, að þær voru afgangur
af vélum með eldra lagi og óumbættu, sem
verksmiðjan taldi sér hag að losna við
fyrir eitthvert verð« o. s. frv.
Þar eð ummæli þessi munu eiga við
skilvindur þær, er eg veturinn 1901 pant-
aði fyrir okkur Austnr-Skaftafellinga, þá
álit eg skyldu mina að leiðrétta þau, og
leyfi mér þvi, að skýra lesendum ísafold-
ar frá skilvindukaupum mínum, svo að
þeir geti séð, hve ummæli þessi ertt ósönn
og af illum toga spunnin
Um haustið 1900 skrifaði eg hlutafélag-
inu »Titan« i Kaupmannahöfn og spurði
hvað það seldi skilvinduna Alexandra nr.
13, ef keyptar væru 5—10 skilvindur í einu.