Ísafold - 09.08.1902, Side 2

l'J8
Umræðulok.
Hinar hógværlegu og alveg áreitnis-
laust rituðu greinar þeirra »Háv.
höggvanda* og »Atla hins ramma« hér
í blaðinu muna verða síðustu deilu-
greinar 1 þessu blaði um innihald
hinnar nýju stjórnarskrár, sem nú er
sama sem að hlaupa a! stokkum. |>ar
voru rækilega útlistuð fáein merkileg,
söguleg ágreiningsatriði í stjórnbótar-
baráttunni, sem ekki máttu í gleymsku
falla, en var heldur úrhættis á að
minnast síðar, og reynt mundi hins
vegar hafa verið að nota fyrir átyilu
til vélráða við málið nú á þessu þingi
eða afsökunar þess kyns viðleitni, ef
komið befði áður, — áður en fengin var
full trygging fyrir framgangi málsins.
Að öðru leyti er það vafalaust Fram-
faraflokksins einlægur ásetningur, að
fyrirgefa móstöðumönnum sínum allan
andróður þeirra, fyr og síðar, bæði
þann, er fyrnefndar greinar minnast á,
og annan, — nú, er sigurínn er unn-
inn og málinu borgið.
Hitt er annað mál, að verði enn
haldið áfram af téðra andstæðinga
hálfu uppteknum hætti um róg og
svikráða-getsakir, til að blekkja lýð-
inn og ala á tortrygni manna, þá
munu málgögn Framfaraflokksíns vit-
anlega ekki telja sér skylt að taka
slíku eða því um líku með þögn og þol-
inmæði.
Minni Vestur-íslendinga.
Þjóðhátíðarræða
frk. Olcifíu Jóhannsdóttur.
Þegar eg kom "hérna áðan, heyrði eg
sungið »Norður um ■sjó fer sigling
glæst«, og mór komu þá í hug landar
vorir erlendis í fornöld, eins og sögurnar
segja oss frá þeim við Svoldur og á
Stiklastöðum, austur í Garðaríki, suður
í Miklagarði, vestur á írlandi og vestur
á Vínlandi, og mér fanst að um eng-
an flokk Islendinga erlendis yrðum vór,
sem hér erum í dag, eins sammála eins
og um þessa menn, sem standa lengst
burtu í frægðarljóma fornaldarinnar og
þó svo undurnærri hjörtum vorum, þó
vór því miður sóum of mjög farnir að
vanrækja fornsögur vorar.
Þeir kunna að vera hór í dag, sem
þessi orð »íslendingar erlendis« að eins
minna á svo og svo mikinn mannfjölda,
svo og svo mikið af vinnukrafti og fjár-
magni, sem land vort hefir mist; en
þeir eru margir hér og enn þá fleiri
víðs vegar um landið, sem finna þessi
orð snerta hjarta sitt, af því þau tákna
máske dýrasta þáttinn í lífssögu þeirra.
— Hvað mikið af von og gleði og sorg
hefir mörg íslenzk móðir átt geymt
meðal íslendinganna, sem fóru erlendis?
Og hvað mikið þ/ða þessi orð: »íslend-
ingar erlendis«, þegar vór lítum á
stærsta hópinn, íslendingana vestan hafs-
insl — Sumir af oss lítum stundum svo
á þá, að vór viljum sem minst um þá
hugsa, því oss finst þeir hefðu ekki átt
að yfirgefa land sitt og þjóð, og það
er víst, að vór höfum ástæðu til að sjá
eftir þeim, sem fara og koma ekki aftur.
En þó mundi enginn horfa tilfinningar-
lítið á þessa menn, ef þeir líta dýpra
en á yfirborðið. Flesta knúði löngun
eftir að komast betur áfram í lífinu en
þeim fanst þeir geta hór, að sjá fleira
og þekkja fleira, og það varð gegnum
marga eldraun saknaðar og sársauka,
að þeir lærðu að þekkja krafta sína,
og að vinna sér og öðrum gagn. —
Ef vér skildum þá betur, þá mundi
hugur vor fyllast velvild og samhug'
þá mundum vér elska þá eins og í
annleika bræður vora, og þeir verða
oss nátengdir, þó að þeir hefðu aldrei
verið það fyr. Og ekkert tengir oss
eins innilega umheiminum eins og þessir
landar vorir, því milli vor og þeirra
fara boðberar um þúsund hulda vegu,
sem hvorki þurfa á málþráðum nó þráð-
lausum firðritum, eða hvað það nú
heitir, að halda.
Mér hefir verið sagt, að í Sviss og
annarstaðar í suðurlöndum mætti þekkja
úr þá landshluta, þar sem máske að
eins fáeinir Norðmenn settust að í
fornöld; þar er mótmælendatrú, betri
skólar, ræktaðri jörð, farsælli manneskjur.
— Engilsaxar hafa næ&t Gyðingaþjóð-
inni markað dýpst spor í heimsmenn-
inguna; en er ekki Norðmanna-arfurinn
sú rótin, sem þeirra mestu yfirburðir
eru sprotnir af? Hinar Norðurlanda-
þjóðirnar eru miklu lengra komnar í
mörgu en vér; en eigum vér þó ekki
mest óeytt og ónotað af því, sem er
kjarninn í þessu eðli? Það hefir oft
verið sagt, og var sagt nýlega á þessum
stað, að vór værum »fáir, fátækir og
smáir«; það má líta svo á, að þetta só
svo; en eg trúi því af öllu mínu hjarta,
að það sé ekki gömul saga, heldur saga
sem gerðist í gær og gerist í dag, að
það eru þeir »hinir réttlátu«, sem frelsa
löndin og borgirnar, og ef vér þektum
kraft vorn og kynnum að beita honum,
værum alvakandi menn, en ekki dauð
og sofandi þjóð, eins og vór nú erum,
þá væri það ekki að eins sá hluti
hnattarins, sem heitir ísland, ekki að
eins þetta undurfagra land, sem væri
vor eign, og ekki að eins sá hluti
mannkynssögunnar, sem hér fer fram,
sem vór hefðum skapað, en þá mund-
um vór, hvar sem vér kæmum, hrinda
áfram heimsmenningunni, auðga og
starfa til blessunar.
Vór þurfum að vinna saman þannig,
að elska liver annan, þannig sameinast
allir nær og fjær tíl þess, að vér verð-
um hæfir til, að eiga þátt í þeirri
menningu, þeirri framleiðslu, sem ekkj
skapast í dag og hverfur á morgun, en
var hjá guði áður en aldirnar fæddust,
og aldrei tekur enda.
Þ4 voru sungin þessi Ijóð eftir Jón 01.:
Til bræðra fyrir vestan .ver,
nú vinar-kveðju sendum vér
frá hjartans hlýrri glóð.
Og hvar sem alla heims um slóð
eitt hjarta gleðst við þetta ljóð,
þar lifír enn þá íslenzk þjóð
— vort eigið hjarta-blóð!
Því fjær sem hver einn ættjörð er,
því ástfólgnara’ í huga ber
hann æ sitt ættar-land;
því vitum vér, að Island á
sér ávalt trygga sonu þá,
sem örlög slitu okkur frá,
en ættar tengir band.
Guð efli jafnan yðar hag
og yður blessi sérhvern dag
og leiði lukku-spor.
Hver yðar, sæmd er ávann sér,
sá íslands nafn um heiminn ber,
hann góður sonur íslands er,
því yðar sómi’ er vor!
Bæjarstjórn Beykjavíkur. Samþ.
á síðasta fundi að fara fram á við þingið
kaup á Klappartúni, með fram handa tré-
smioafélagsverksmiðju (Hirti Hjartars. o. fl.)
Enn fremur samþykt að láta gera neð-
anjarðar-pípuræsi frá Landakots-spítala nið-
ur að sjó undir fyrirhugaðri götu þá leið
og taka til þess 1650 kr. lán.
G. Þorbjarnarsyni synjað um erfðafestu-
land austan fram með Hafnarfjarðarvegi
austur að Steinkudysi.
Samþyktar hrunahótavirðingar: Utihús
B. Jenssonar kennara í ;Félagsgarði 1560
kr.; íbúðarhús Halldórs Ólafssonar í Ný-
lendugötu 1500; Markúsar Þorsteinssonar
við Frakkastíg 5185; smiðja Sam. Guð-
mundssonar við Laugave^ 1238.
Aukafjárveiting til ofaniburðar í I.ækjarg.
250 kr, og til steinboga yfir lækinn við
Amtmannsstíg 350 kr.
„Uingherramr.
»f>ingherra« er hefðarnafn það, sem
þing-gersemin snæfelska hefir um sjálf-
an sig í málgagni þeirra afturhaldsliða
í gær. Ekki yfirþingmaður, ekki yfir-
forseti, ekki yfirlandshöfðingi, ekki
Hann Sjálfur, ekki einu sinni *asin-hús-
bóndigóður -stint« nó »hr. Sólskjöldur«.
Alt er þetta ónýtt, of smátt, of lítils
háttar, of óvegsamlegt fyrir þá óvenju-
legu »stærð«. Nei — þingherra
eða »þingsíns herra«, það er hið eina,
sem hann lætur sór lynda að sinní,
þar til er við tekur »stjórnherra« —
embættisheitið, er hann ætlaði að koma
inn í stjórnarskrána núna til handa
hinum fyrirhugaða æðsta embættis-
manni landsins öðrum en ráðgjafanum.
Hana kemur um leið með s í n a út-
gáfu af frásögninni um viðureignina við
mig um daginn í lestrarsal alþingis
(•Reiðigjarn löggjafi«); og mun ekki
þurfa þess að geta, að þar er svo vand-
lega umþverft sannleikanum, að þar
mun ekki vera nokkur setning sönn
eða rétt. Að hann þegði um það, er
hann varð sér til skammar fyrir sér-
staklega, má virða honum til vorkunn-
ar. En frámunalega ósannsöglisástríða
er það, að geta ekki heldur farið rétt
með það, sem á ekki að geta neinu
skift fyrir hann.
Eg hefi nú um 20 ár haft á hendi
ritstjórn Alþingistíðindanna, og fyrirþað
meðal annars haft sjálfsagða og af öll-
um forsetum, skrifstofustjórum o. s.frv.
fyr og síðar, viðurkenda heimild til að
ganga um lestrarsal og skrifstofur þings-
ins, svo og þingsalina utan funda, líta
í þingskjöl og þingfundi eftir vild og
þörfum, — nauðsynlegt meðal annars
fyrir ritstjóra þingtíðindanna að líta
eftir, hvort skrifararnir haga hand-
riti sínu eftir þeim fyrirsettum regl-
um. þetta er og hefir verið svo al-
kunnugt, að aldrei hefir komið til
mála að eg þyrfti á neinu sérstak-
legu skírteini að halda frammi fyrir
þingmönnum, enda engum þeirra dotc-
ið í hug að átelja það eða amast við
því nokkurn tíma, ekki einu sinni hér
umræddum þm. Snæf. þetta eina þing,
sem hann hefir á setið áður (1901).
Fyrir því var ofureðlilegt og sjálfsagt,
að eg gæfi því engan gaum, er þm.
þessi fór að skifta sér af því við fyr-
nefnt tækifæri, og með þeirri kurteisi,
sem honum er lagin. Eg lét vitan-
lega sem hann væri ekki til, og bað
skrifstofustjóra, er hann kvað sig eiga
að skila við mig frá þessum þingmanni,
að eg ætti að fara út, — hann gerði
það sýnilega í háði við h a n n —, að
skila við hann aftur, að honurn (þm.
Snæf.) kæmi það mál ekki hót við,
hvort eg væri þar inni eða ekki, eða
hvar mér þóknaðist að vera; og það
gerði hann, í minni áheyrn og ann-
arra viðstaddra. þá mun það hafa ver-
ið, sem »þingherrann« misti gersamlega
alt vald yfir sjálfum sér, og belgdi úr
sér flónslegu ókvæðisorði, sem vitnað
var upp á hann og hann kvaðst gjarn-
an vilja ítreka, en heyktist þó á því,
er á skyldi herða; ekki var hugrekkið
meira en það, þrátt fyrir heíftina. Og
var hátterni hans eftir það, þá stund,
er eg dvaldi í salnum, þannig vaxið,
að eg og aðrir virtum mannaumingj-
ann fyrir oss sumir með undrun og
aðrir með fremur lítilsvirðandi með-
aumkun. f>ví oflátungs,órana, stórgikks-
æðið og ofmetnaðarbrjálsemÍDa munu
flestir hafa kannast við. En þetta
var enn annars eðlis. Vitanlega titr-
aði hann allur, eins og hann hefði
megnustu brennivínsriðu; en það var
ekki annað en eitt æðiskasts-einkenn-
ið af mörgum, og gat það hafa fylgt
því, að honum sýndist aðrir vera
hræddir við sig, þótt ekki gerði nema
kenna í brjósti um hann.
Horfinn mun hann hafa verið burt úr
salnum, þegar eg loksins fór, hafandi
aflokið mínu erindi. Eg mætti á heim-
leiðinni forseta n. d. — úti á götunni,
en ekki inni í þinghúsganginum, — og
sagði honum lauslega af »tilfelli« því,
er þm. Snæf. hefði fengið. Hann bauð
mér að fyrra bragði með venjulegri
kurteisi sinni, að senda mér aðgöngu-
miða, þótt aldrei hefði það þótt þurfa
áður — eghafði vitanlega aldrei verið
talinn og gat ekki talist meðal þeirra,
er þinginu væri »óviðkomaudi« —; og
það gerði hann óðara en eg var
kominn heim á skrifstofu mína.
Eg var á ferð síðar um kveldið uppi
í lestrarsal þingsins og sá þá »þing-
herrann« þar; en þá var af honum æðis-
kastið, svo að hann hélt sór þá alveg í
skefjum; og gerir það væntanlega úr
þessu, eftir ráðningu þá, er hann hefir
nú fengið.
B. J.
Gróð skilvindukaup.
Með þessari yfirskrift hefir herra héraðs-
læknir Þorgr. Þórðarson á Borgum skrifað
all-langa grein í Isafold 14. júni þ. á.
og gefur þar hiklaust í skyn, að herra
sölu-agent St. B. Jónsson í Beykjavik muni
setja upp skilvinduna Alexandra nr. 13 (þá
litlu), og að hægt sé að fá hana ódýrari
hjá félaginu sjálfu, og því til sönnunar seg-
ist liann haustið 1900 hafa fengið vélarnar
ódýrari.
Til þess að girða fyrir allan misskiln-
ing, skal eg, sem er aðalumhoðsmaður fé-
lags þess, sem býr til skilvindurnar Alox-
andra, fyrir alt ísland og Færeyjar, taka
fram, að þessar 23 skilvindur, sem félagið
sendi lækninum, voru að vísu breyttar og
endurbættar frá því sem þær vóru árin
1898—99, en einmitt um það leyti sem
læknirinn var að skrifa félaginu, voru að
nýju gjörðar breytingar, sem reynslan sýndi-
að þurfti að gera. Meðal annars var sett
inn i vélina nr. 13 áhald, sem fylt er með
olíu, áður en vélin er sett á stað. Með
því móti veitir vélin sér sjálf næga olíu
meðan verið er að hrúka hana, alstaðar
þar, sem ekki næst til þess utanfrá. Svo
var breytt tii um gildleika sumra ása og
hjóla, og betra efni haft í suma, eftir því
sem reynslan sýndi að átti við.
Mér er fullkunnugt um öll bréfaskifti
læknisins við félagið og hefi i höndum af-
skriftir af hans bréfum, og af bréfum fé-
lagsins til hans, sem auðvitað var skylda
féiagsins að tilkynna mér.
Félagið sendi honum heldur ekki vélarn-
ar fyr en það hafði skrifað mér, endafór
eg þá til Khafnar um það leyti, og réð
eg þá félaginu að senda þennan afgang
til læknisins, því eg vildi sjálfur að eins
hafa með mér þær, sem voru með hinum
nýiustu breytingum, en gat á hinn bóginn
með góðri samvizku vitað þessar vélar
seldar hverjum sem var, því það voru alt
góðar skilvindur, eftir verði þvi, sem á þeim
er.
Það er satt, að árið 1900 seldi eg herra
Þorl. Jónssyni á Hólum þessa skilvindu-
tegund fyrir 90 kr., sem þá var lægsta verð,
er eg mátti selja þær fyrir í smákaupum,
og hún var þó mikið ófnllkomnari en þær
sem hér er um að ræða; en það voru líka
þær, sem fyrst voru húnar til á þessari
stærð (nr. 13). Þá um haustið var verið
að gera breytingar á þeim, sem siðar komu
á markaðinn. Félagið hefir sjálft skrifað
lækninum, að þetta væri óvanalega lágt
verð, er hann fekk þessar vélar á.
Það ætti hver maður að geta skilið, að
það er verksmiðjan sjálf, sem tiltekur út-
söluverðið og jafnframt ágóða þann, sem
umboðsmennirnir eiga að hafa. Hvorki
Þorgr. læknir né aðrir geta því fengið
sömu tegund véla eða verlcfœra ódýrara
með þvi að skrifa beint til verzlunarhúss-
ins heldur en hjá umhoðsmönnum þeirra,
séu þeir löglega viðurkendir sem slíkir af
hálfu þeirrar verksmiðju, er þeir eru full-
trúar fyrir.
Eg er ekki hræddur við að stjórn Bún-
aðarfélags íslands, sem skipuð er okkar
heztu og færustu mönnum, fari að hjálpa
læknirnum til að glæða og viðhalda
gamla tortrygnis-andanum íslenzka, sem