Ísafold - 24.09.1902, Page 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
14/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundiu við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXIX. árg
Keykjavík inidvikvidagiDn 24. september 1í)02.
63. bSað.
Um 1000 bls.
fyrlrtaks skemtsögur:
Vendetta, Heljar greipar,
4 bindi alls,
alvag ófíeypis.
Nýir kaupendur að
ÍSAFOLD
30. árg’., 1903,
sem verður 80 arkir stórar,
fá í kaupbæti
Vendettu alla
í 2 bindum
og auk þess söguna
Heljar greipar.
Þctta vsréa alls
ÍOOO bls.
Sögur þessar báðar eru heimsfrægar
■Bkáldsögur. Áf Vendettu seldust
200,000 eintök í Vesturheimi á örstutt-
um tíma.
þar að auki fá nýir kaupendur skil-
vísir á sínum tíma sérprentaða, hina
nýju sögu, sem nú er að byrja í Isafold
og heitir
Fórn Abrahams,
sem er fyrirtaks-skáldsaga út af Búa-
ófriðinum og verður viðlíba löng eins
ogbæði Vendetta og Heljargreip-
ar- f>á sögu (Fórn Abrahams) fá ann-
ars allir þeir sérprentaða, er verða
kaupendur blaðsina þegar henni er
lokið.
Sjálft er blaðið ísafold hér um bil
helmingi ódýrara, árgangurinn, en önn-
ur innlend blöð yfirleitt eftir efnismergð.
IS* Forsjállegast er, að gefa sig
íram sem fyr3t með pöntun á blaðinu,
áður en upplagið þrýtur af sögunum.—
f>etta eru hin mestu vildarkjör, sem
nokkurt ísl. blað hefir nokkurn
t f m a boðið.
Í^ABODD er landsins lang-
stærsta blað og eigulegasla í alla staði.
í 3 A B O Lí D erþó ekki dýrari
en sum önnur hérlend blöð, sem eru
ef til vill fullum fjórðungi minni ár-
gangurinn.
í j=> A E O D D er því hið lang-
ódýrasta blað landsins.
ÍS ABODD gefur þó skilvísum
kaupendum sínum miklu meiri og
betri kaupbæti en nokkurt hér lent
blað annað.
í j5> A B O Lí D gerir kaupendum
sínum sem allra-hægast fyrir með því
að lofa þeim að borga í innskrift hjá
kaupmönnum hvar sem því verður
komið við.
í JS A B O Lf D styður öfluglega og
eindregið öll framfaramál landsins.
íjS>AEOLfD erog hefir lengi
verið kunn að því, að flytja hinar
vönduðustu og beztu skemtisögur.
I 0. 0. F. 849268V2.
Forrigripasafn opið md., mvd. og ld
11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
tí . 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið livern virkan dag
kt. 12—2 og einni stnndu lengur (til kl. 3)
:jjd., mvd. og ld. tii útlána.
Ndttúrugripasafn, í Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2-—3.
Tannlækning ókeypis í Pósthússtræti 14 b.
1. og 3. mánnd. hvers nián. kl. 11—1.
Hugur ræður liálfum sigri.
f>að brosti margur að honum Grími
á Skeggjastöðum forðum daga, þegar
haun reið heim traðirnar á bæjunum
másandi og blásandi, og hélt í taum-
ana líkt og hann réði ekkert við hest-
inn, sem var reyndar ekki annað en
léleg trunta, sem komat varla úr spor-
unum.
f>að brosti líka margur að hjónun-
um, sem komu í kaupstaðinn og var
boðið þar inn í fagra, skemtilega stofu,
og sögðu sín á milli, þegar heima-
fólkið var að ganga út, en nógu hátt
svo það heyrðist: >f>etta er annars
rétt lagleg stofa; hún er nærri því
eins skemtileg og stofan hjá okkur«.
Og þó voru húsakynnin hjá þeim orð-
in töluvert fornfáleg.
f>að brosir líka margur að þeim
bónda, sem hefir heybaDdið ekki stærra
en sem svarar fjögra fjórðunga þyngd
hvoru megin, að eins til þess, að geta
náð því, að hafa heyjað jafnmarga
hesta og hann Gunnbjörn í Mikladal,
sem hefir þrjár jarðir undir og áhöfn
og fólksfjölda eftir því.
Og það brosa margir að hverjum
þeim, sem þykist hafa allsuægtir, enda
þótt hann lifi við sult og seyru.
f>etta getur ef til vill verið rétt.
Hégómagirnin getur orðið töluvert
hlægileg, þegar hún kemst í algleym-
ing, og það virðist nokkuð skrítið, að
heyra þann vera að raapa af eigum
sínurn, sem naumast á málungi mat-
ar; og marga furðar á því, að Bá, sem
er svo illa staddur, skuli geta fengið
það af sér, að vera að reyna að draga
sjálfan sig á tálar.
En hversu aumlega sem slíkum
manni vegnar, þá á hann þó oft frem-
ur uppreisnar von en hinn, sem sífelt
er að kveina og kvarta yfir kjörum
sínum.
Satt er það að vísu, að töluvert
finst meðal vor af gorti og hégóma,
en þó engan veginn svo, að gortið geti
heitið þjóðlöstur. f>vl fer fjarri.
Hitt mun miklu fremur mega segja
með sanni, að kvíðinn, kjarkleysið og
volæðisbragurinn sé eitt af þjóðarinn-
ar meinum. *
f>etta lýsir sér ekki hvað sízt í ótrú
á landinu.
f>að nær auðvitað engri átt, að
landið okkar sé eitt með beztu lönd-
um í heimi.
En það er þó margfalt öfugra að
ímynda sér, að hér sé örðugra að
bjarga sér en nokkursstaðar annars-
staðar í víðri veröld.
f>ó heyrist þetta viðkvæði aftur og
aftur. Og fjöldi fólks hefir flúið af
landi brott eingöngu af vantrú á fóst-
urjörð sína.
Sæjum vér forfeður vora, landnáms-
menninaj og þá, er voru hér á sögu-
öldinni, risna upp úr gröf sinni, og
kyntumst þeim, eins og þeir voru í
lifanda lífi, mundi fljótt sjást, að þeir
væri æði-ólíkir í mörgu niðjum þeirra,
sem nú eru uppi.
En að líkindum væri þó augljós-
astur munurinn á því, hve öruggir þeir
voru og trúaðir á mátt sinn og meg-
inn, en vér kvíðagjarnir og þorum ekki
að leggja út í neitt.
Margir hafa tröllatrú á því, að lífið
hér í fornöld hafi verið nokkurs konar
paradís. f>að er ekki trútt um, að
svo líti út, sem sumir ímyndi sér, að
þá hafi verið jafn-gott að vera hér og
í Slæpingjalandi, þar sem dýrustu
krásir áttu að fljúga í munninn á
mönnum sofandi.
f>á hafi verið auður og allsnægtir
um land alt. Landið hufi þá verið
svo miklu betra en nú, grösugra, meira
skógi vaxið, og veðrátta verið miklu
blfðari en nú.
íþetta er að sumu leyti satt. Hér-
aðshöfðingjarnir roru sumir miklu auð-
ugri en flestir eru hér nú á dögum.
En þeir voru líka ekki langt frá því,
að vera konungar, sem létu smábænd-
urna vera í öllu háða sér.
Landið var efalaust að mörgu leyti
betra. Náttúran hefir síðan farið um
það ómjúkum höndum, með eldgosum,
landskjálftum, akriðuhlaupum, jökul-
hlaupum, sandfoki og vatnaágangi.
En umrót náttúrunnar hefir þó
naumast umturnað jafn-miklu og verk
mannanna, sem áttu að fríða landið
og yrkja það. f>eir rifu víða skóginn
upp með rótum, svo bert flag varð
eftir, við búið að blása sig út stærra
og stærra jafnskjótt og dálítill vind-
blær varð í lofti, og rista margar dag-
sláttur af bezta graslendi og engi í
torf á heyin, í stað þess að gera sér
hlöður fyrir þau.
Veðráttan mun og ekki heldur vera
stirðari en áður. f>að væri víst örð-
ugt að finna mismun á henni nú og
landnámstíð, þótt til væru vandlegar
viðurathuganir frá þeim tímum.
En kjarkur þjóðarinnar hefir dofn-
að. f>eir eru að tiltölu fáir nú, sem
þora að ryðja sér nýja braut.
Trúin á mátt sinn og megin er orð-
in að vantrú. Fjöldi manna er svo,
sem hafi hann tekið ídd deyfilyf.
Maður sá, aem flutti minni lands
vors á þjóðhátíðinni hér í sumar, kvaðst
vilja boða mönnum nýja trú, ekki þó
þannig, að hann ætlaði að kollvarpa
trúnni, sem nú höfum vér, heldur boða
mönnum í sambandi við hana hína
trúna: að trúa á mátt sinn og megin.
f>að væri þarfur maður í þjóðfélagi
voru, sem flytti þessa kenningu inn á
hvert heimili milli fjalls og fjöru, inn
í huga hvers einstaklings, inn í með-
vitund þess, sem er að missa hugann,
inn í vonir æskuraannsins, sem er
ekki farinn enn að neyta krafta sinna,
og gerði þessa kenningu að lifandi
trú, óbifandi sannfæringarafli, sem
hlyti að hafa þau áhrif, að þjóðin risi
á fætur til nýrra og meiri hátta fram-
kvæmda en hér eru dæmi til um lang-
an aldur.
f>á mundi land vort líta öðru vísi
út en nú í þjóðarinnar augum. f>á
mundu margir sjá opinn veg til gæfu
og gengis, að vísu með steinum í hing-
að og þangað, en sem ekki mundi
virðast nema leikur að varpa burt úr
götunni.
Og þá mundi ekki heldur á löngu
líða áður en landið tæki í raun og
veru að líta öðru vísi út en nú gerir
það. f>á færi ekki hjá því, að upp
risu blómlegar bygðir bæði til lands
og sjávar. f>á yrði landið grætt upp.
f>á mundi meira land ræktað en nú
f>á yrði komið upp höfnum þar, sem
nú eru öræfi, og þá hyrfi smásálar-
andinn og hugsjóna-örbirgðin, sem
ekkert vill leggja í sölurnar fyrir neitt,
og trúir ekki því, að land vort og
þjóð eigi neinnar viðreisnar von, eða
að neinu verulegu sé kostandi til að
bæta úr því, sem ábótavant er.
f>á mundu einnig vaxa upp menn
göfugri og meiri en vér erum nú,
gæddir meira siðferðisþreki, sem hertu
á strengjum skyldunnar, menn, sem
blésu í það Gjallarhorn, er vekti upp
hið göfugasta, sem felst í mannshjart-
anu.
Og þá færi ekki hjá því, er tímar
liðu, að kynslóðir kæmi, sem væri alls
engir eftirbátar feðra vorra á blóma-
öldinni, sem vér dáumst svo mjög að,
en ætlum ókleift að jafnast við.
Látum svo vera, að sumum þyki
þetta draumórai; þeir um það! En
af hverjum hafa stórvirki þau verið
unnin í heiminum, sem rutt hafa fram-
farastraumunum farveg? Af hverjum
öðrum en þeim, sem tieyst hafa á
mátt sinn og megin, næst forsjón-
inni.
x x
Norskir landnemar
Og
landsréttindin.
Árið 874 kom Norðmaðurinn Ingóif-
ur Arnarson til Islands og nam Iand
í Reykjavík, og sagan segir: »Hann
var frægastr allra Jandnámsmanna, þvf
at hann kom hér at óbygðu landi ok
bygði hér fyrstr landit*. í land-
námi hans bygðu margir bæði frændur
hans og vinir.
Árið 1874 kom Norðmaðurinn Otto
Wathne til íslands. Hann kom til
Norðurlands með timburfarm; og er
hann sá, að hér lá mikill ónotaður auð-
ur, tók hann hér aðsetur og bústað á
Seyðisfirði. Hann er frægastur allra
nútíðar-landnámsmanna, því hann
færði sér í nyt og kendi mönnum að
nota ókunnar auðsuppsprettur, er
aldrei höfðu verið hagnýttar um 1000
ár, eða frá landsins fyrstu byggingu.
Hann ruddi verzlun og siglingum braut
og gjörðist leiðtogi ög bjargvættur Áust-
firðinga- og Norðlendingafjórðungs. í
hans landnámi bygðu bræður hans og
vinir.
Af því að ísland var að mestu leyti
bygt af Norðmönnum, var eðlilegt, að
samgöngur og siglingar væru tíðar og
héldust lengi fram eftir öldum milli
þessara frændþjóða; eftir því sem yfir-
ráð Dana náðu meiri og meiri festu
og kjarkur og kraftur þessara þjóða
fór þverrandi, þá minkuðu að sama