Ísafold - 24.01.1903, Síða 1

Kemur út ýmist eÍDu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst.) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXX. árg.
Reykjavík laugardagfiim 24. janúar 1903.
4. blað.
yJíuóÁu/ó jlía'ufa/lÍTh
I. 0 0 F 84l308l/2.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. i
hverjum inán. kl. 11—1 i spltalanum.
Fornqripasafn op'ð mvd. og ld. 11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útiána.
Landakotskirkja. Guðsþjór.usta kl. 9
og kl. ti á hverjum helgum degi.
Náttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14 b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Þingmenska landsliöíðingja,
Stjórnarskráin gerir að vísu ráð fyr-
ir, að landshöfðingi geti verið þing-
maður, og er það sjálfsagt gert til
þess, að gera honum, ráðgjafafulltró-
anum, jafnt undir höfði að því leyti
til eins og ráðgjafanum sjálfum.
En varla er það tilviljun tóm, að
enginn landshöfðingja vorra hefir nokk-
urn tíma verið þingmaður samtímis,
þau 30 ár, er það embætti hefir til
verið.
f>að er 1 almæli, að einu sinni hafi
það. komið til orða um Hilmar heit.
Einsen: ísfirðingar hafi leitað máls
við hann um að taka að sér þing-
mensku fyrir þá, eftir fráfall Jóns
ffiigurðssonar; en hann veitti þegar
skýlaust afsvar.
Hins vegar er og hefir alla tíð, meir
en hálfa öld, sem liðin er síðan er
Danir fengu sína stjórnarbót, aDnað
verið fátítt þar en að ráðgjafar væru
jafnframt þingmenn, ýmist konung-
kjörnir eða þjóðkjörnir, aem miklu
hefir verið algengara. Og vér göngum
að því alveg vísu, að svo muni verða
hér, þegar hÍD endurskoðaða scjórnar-
skrá er gengin í gildi.
f>að er vandalítið að sjá, hvernig á
þessum mun stendur milli ráðherra
og landshöfðingja.
Eáðherrar eru sjálfstæðir stjórnar-
oddvitar, er bera að eins ábyrgð sinna
embættisathafna fyrir konungi og þingi,
en þurfa engum manni öðrum að gera
reikning sinnar ráðsmensku, eiga eins-
kis annars erindi að reka. f>eim ber
að öðru leyti að fara eingöngu eftir
sínum vilja og sinni sannfæringu. Og
sé eitthvert kjördæmi, einhver hluti
þjóðarinnar sama sinnis yfirleitt, hafi
sömu eða líkar stjórnmálaskoðanir, er
ekkert eðlilegra en að það vilji hafa
ráðgjafa fyrir fulltrúa sinn, með því
að í þá stöðu veljast þó að jafnaði
nýtustu og færustu stjórnmálamenn
landsins. Kjósendur vita, að þeim,
ráðgjöfunum, er ekki á neinn hátt
rneinað að fylgja fram þeirra vilja á
þingi. f>eir geta verið þar alveg sjálf-
stæðir og öðrum óháðir, þrátt fyrir
embættisstöðu sína.
En hvernig er um landshöfðíngjann?
Hann er ekki annað og má ekki
vera annað á þingi en bergmál ráð-
gjafans, sem er hvergi nærri staddur,
heldur í öðru landi. Hann er hans
umboðsmaður og annað ekki.
Hugsum oss hann nú jafnframt
þingmann, þjóðfulltrúa, sem er skyldur
til, eftir þeirri stöðu sinni, að fara eftir
sinni sannfæringu um þingmál þau,
er hann á um að fjalla, um leið og
hann hefir alla þá hliðsjón á vilja
sinna kjósanda, sem samfæring hans
leyfir honum, — hvernig áhann,jöfn-
um höndum og samtímis, að reka
umboð yfirmanns síns, ráðgjafans, sem
getur farið beint í bága við hitt og
mundi gera það þrásinnis?
Framkoman á þinginu yrði þá að
vera þrásinnis þessu lík eða eitthvað
á þá leið:
»Eg á að skila við yður, háttvirtu
þingmenn, frá ráðgjafanum, að þessi
sé nú skoðun hans á þessu máli og
að svona vilji hann vera láta eða hins
vegar.
En mín sannfæring er og vilji
minna kjósenda, að málinu skuli beint
í gagnstæða átt því, sem ráðgjafinn
vill og leggur til. Eg verð nú eftir
embættisskyldu minni að mæla fast-
lega með því, sem ráðgjafinn leggur til.
En sem þingmaður legg eg til, að
hans tillögum sé alveg hafnað, og
greiði atkvæði með því«.
Hvernig mundi ráðgjafanum líka
þetta? Eða væri honum Iáandi, þótt
hanu gerði sér það ekki að góðu?
Hann getur, landshöfðingi, að vísu
látið vera að greiða atkvæði, þegar
svona ber undir. En það mun flest-
um finnast lltið betra, og kjósendur
naumast ánægðir með það til lengdar.
f>að er með öðrum orðum : maður-
inn hlýtur að komast í óbotnandi
kröggur. f>að er gersamlega ókleift,
að vera hvorttveggja í senn, þÍDgmað-
ur og stjórnarfulltrúi. Maðuriun get
ur ekki gert þann klofning úr sjálfum
sér, að hann sé óskemdur eftir.
Sú íþrótt er tíðkuð að vísu í reið-
listarsjónleikum, að nota tvo reið-
skjóta í senn, með því að standa með
sinn fótinn á baki hvorum þeirra. En
þá á reiðmaður kost á að hafa sjálf-
ur örugt taumhald á þeim báðum.
Ella segir sig sjálft, hvernig fara
mundi.
Um stöðu landshöfðingja á þingi,
ef hann á að vera samtímis umboðs-
maður ráðgjafans og fulltrúi síns kjör-
dæmis, er alt öðru máli að gegna.
f>að liggur ekki við, að hann eigi
kost á slíku taumhaldi. Hann á þar
tveimur herrum að þjóna, en ekki
líkt því að hann sé húsbóndi tveggja
þjóna, þar sem er ráðgjafinn annars-
vegar og kjósendur hans hins vegar.
En það er reiðlistarmaðurinn, er tvo
notar reiðskjótana í senn.
Hilmar heit. Finsen hefi vitað vel,
hvað hann gerði, er bann hafnaði
þingmeDsku hiklaust og orðalaust óð-
ara en hún var tekin í mál. Og eigi
skulum vér trúa öðru en að lands-
höfðingjadæmið líði svo undir lok, að
aldrei hafi verið gerð samsteypa úr
þeirri stöðu og þingmensku.
Faxaflóa-ísfélagið.
Aðalfundur var haldinn 20. þ. m.
Nær 3000 kr. hafði félagið grætt
árið sem leið (1902), að kostnaði frá-
dregnum.
Langmestur ágóði á kjöti, rúml. 3,300
kr., enda selt á árinu rúm 50 þús.
pd. og eftir í árslok annað eins eða
vel það.
f>á hafði það og haft liðlega 3000 kr.
ágóða fyrir frystingu og geymslu á
síld, matvælum og smjöri, og rúmlega
2000 kr. ágóða á fs. Ennfremur rúml.
1200 kr. ágóða á síld, og 400 kr, á ýsu,
og þorski, á 2. hndr. kr. á laxi og
silungi, og eÍDS á heilagfiski; ennær200
kr. tap á báta-útgerð (2 báta).
Endurskoðunarmenn (H. J. og Sighv.
B.) luku að vanda mesta lofi á reikn-
ingshald féhirðis, konsúls C. Zimsen.
Húseign félagsins hafði verið aukin
nokkuð þetta ár. f>ó var samþykt á
fundinum, að virða hana 1000 kr. minna
en áður í eignaskrá félagsins.
Formaður (Tr. Gunn.) kvað sér hafa
hugkvæmst að reyna hér nýja veiðiað-
ferð, fiskikvíaveiði, og var eftir nokkr-
ar umræður samþykt í einu hlj. þessi
tillaga frá Halldóri Jónssyni gjaldkera:
»Fundurinn felur stjórn félagsins að
íhuga, og, ef henni sýnist gjörlegt, þá
að fá samþykki félagsins til að koma
á veiði með fiskikvíum á hentugum
stað hér við flóann«.
Feld var eftir nokkrar umræður til-
laga frá konsúl Th. Thorsteinson um að
skora á félagsstjórnina að gera tilraun til
að komaáþannig lagaðri fiskiveiða-að-
ferð á opnum bátnm, að flytja megi
fiskinn lifandi á land.
Reknetafélagsmenn (hluthafar) vildu
láta ísfélagið kaupa það félag, og buðu
hlutina f þvf fyrir hálfvirði, 25 kr.
fví var hafnað í einu hljóði, eftir
töluverðar umræður.
Kvörtun um of hátt verð áfrystingu
síldar vísaði fundurinn frá sér meðþví
að samþykkja með öllum þorra at-
kvæða tillögu um, »að fela stjórninni að
ákveða verð á frystingu síldar«.
Samþykt var að hluthafar fengju
10°/0 af hlutafé sínu í árságóða, eins
og síðast, en íshúsráðsmaður Jóhannes
Nordal í aukaþóknun 7% af hreinum
ágóða félagsins árið sem leið — það
urðu 188.58 —; ennfremur, að gjald-
kera skyldi greiða 250 kr. þóknun,
eins og áður, og endurskoðunarmönn-
um 30 kr. þ>á var samþykt að Eek-
netahlutaeign félagsins, 700 kr.,skyldi
færð niður til verðs um helming, og á-
höld þess um 150 kr. Afgang ágóð-
ans, um 740 kr., skyldi færa yfir á
næsta árs reikning.
Samþykt var í e. hlj. sú tillaga frá
Sighv. Bjarnasyni, að selja eigi fleiri
hlutabréf í ísfélaginu en 200 alls, þó
því að eins, að þau seldust fyrir 12.
marz þ. á., og að félagsmenn einir
keyptu.
Kaup Jóh. Nordals íshúsráðsmanns
var hækkað upp í 1200 kr. (úr 1100)
frá þ. á. byrjun.
Kosinn var í stjórn félagsins Sturla
Jónsson kaupm., í stað B. J. ritstjóra,
er úr skyldi ganga og baðst undan
endurkosningu.
Endurskoðunarmenn voru endur-
kosnir í e. hlj. H. J. og Sighv. B.,
en til vara Jón f>órðarson kauprn.
Stjórninni vottaðar í e. hlj. þakkir
fyrir frammistöðuna árið sem leið.
Torsóttur réttur.
Ekki er það neitt stórmál, Samsons-
málið svo nefnda, er getið var um hér
nýlega hvernig lauk: a ð virðulegt
yfirvald það, er þar átti hlut að máli,
Hannes Hafstein sýslum.ogbæjarfógeti,
og Samson Eyólfsson átti í höggi við,
verður fyrir þeirri miður virðulegu út-
reið, að illmæli eftir hann um sak-
lausan mann í embættisskjali til yfir-
manns hans eru dæmd dauð og ó-
merk, og a ð hann er þar að auki
dæmdur í sekt fyrir þau og málskostn-
að.
Sjö mis8Íri eru nú liðin frá upptök-
um þessa máls, ekki stærra en það er,
og er þó ekki lengra komið en það, að
það er nýdæmt í héraði.
Mörgum mun því verða að spyrja,
hvort hór geti verið alt með feldu.
Enda er síður en svo.
Upptökin eru þau, að maður, stefn-
andi og nú dómshafi í máli þessu,
Samson kaupm. Eyólfsson, þykist verða
fyrir ójöfnuði af háifu yfirvalds síns,
lögreglustjórans á ísafirði, kærir það
fyrir yfirmanní hans og fær enga á-
heyrn, leitar því næst á náðir ráð-
gjafans, en hann sendir kæruna aftur
rétta boðleið niður á við, alt til lög-
reglustjórans, til umsagnar. Hann seg-
ir, sem nærri má geta, kæruna ranga
og bætir því við, sem e k k i má nærri
geta og fátítt mun í jfembættis-skýrsl-
um, að kærandi fari’með #logna sakar-
gift«, að hann hafi »falsað vottorð«, er
hann sendi ráðgjafanum, »stolið nöfn-
um« undir það, komið vel nærri 272. gr.
hegningarlaganna og því verið heppi-
legt af honum að hafa sig héðan burt
m. m. Fyrir öll þessi ástæðulausu
móðgunaryrði er nú lögreglustjóri loks
sektaður og þau dæmd dauð ómerk.
Og getur það að vísu ekkert sögulegt
heitið í sjálfu sér, að sekt og ómerk-
ing komi fyrir annað eins, og ekki
heldur hitt, þótt héraðsdómari láti ekki
refsinguna vera meira en þetta, 20 kr.
— yfirréttur verður sjálfsagt beðinn að
endurskoða þann dóm. Hitt er sögu-
legra, hvílíkar torfærur maður sá, er
fyrir rangindunum verður og haugað
er yfir illyrðum í embættisskjali, á yf-
ir að stíga til þess að ná rétti sínum.
Fyrstverður hann, að því er hann
segir sjáifur frá og ekki hefir verið
mótmælt, fyrir ólöglegri tregðu, er hann
biður um eftirrit af umsögn yfirvaids-
ins þeirri, er meiðyrðin hafði að geyma
og verður að gera sér ferð til Kaup-
mannahafnar til að ná þeim rétti sín-
um; skjalið er þá fyrst laust látið eða
eftirrit af því, er hann hótar að snúa
sér til ráðgjafans sjálfs.
þ>á á haDn loks kost á að hefja
málsókn til verndar mannorði sínu út
af illmælum yfirvaldsins og með því